Dərslik I hiSSƏ Azərbaycan Respublikası Təhsil
KƏND TƏSƏRRÜFATI HEYVANLARININ
Yüklə 26,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 11.1. Anomaliyaların növləri ve etiologiyası
- 11.2. Anadangəlmə anomaliyaların etiologiyasının öyrənilməsində genetik analizlər
- A utosom resessiv növbələşm ə tipi V.L.Petuxov,1985) Çarpazlaşmanm tipləri Nəslin (törəmələrin) tipi və birləşməsi, % AA-normal
- N övbələşm ənin autosom dom inant tipi (V.L.Petuxov, 1985)
- 11.3. Mutasiya genlərinin kənd təsərrüfatı heyvanlarında törətdiyi anomaliyalar
- N orm al g en o tip li
- 1 1 .4 . ir s iy y ə td ə h o m o lo ji s ır a la r q a n u n u
- Heyvanların populyasiyalartnda xromosom anomaliyaluıımn yayılm ası prosesi hələ də geniş və ətraflı öyrənilməyib.
|
KƏND TƏSƏRRÜFATI HEYVANLARININ GENETİK ANOMALİYALARI «Aııomaliyalar-mahiyy.Vee embrional in kişa f dövrundo embriomm anadaııgolnu çatışmazlıqları v.ı eyheeer/ikhri oluh muta gen (genetik aparata t.ısir eıhm ve teratogen genetik aparatla el aq.isi olmayan/ a m ilb rin tesirimbıı yaranan arzuolunmaz neqativ bir hadis,idir» t nwşhıtr terafoloq. akademik
N . K . S a v ç e n k o , 1 9 7 9 ) 11.1. Anomaliyaların növləri ve etiologiyası Müşahidə və təcrübələr göstərir ki. bəzən sağlam heyvan və quşlardan alınan balalarda anomal quruluş tiplərinə, müəyyən orqan və toxumaların olmamasına, yaxud qüsurlu olmasına və s. rast gəlinir. Bu cür anomaliyalara ə t r a f l a r d a n b i r və
y a b i r n e ç ə s i n i n , g ö z ü n b i r i n i n , y a x u d hər
i k i s i n i n , t ü k ü n , y u n u n , l ə l ə k l ə r i n o l m a m a s ı , s i n i r və c i n s i y y ə t s i s t e m i n i n , m e t a b o l i z m i n p o z ğ u n l u q l a r ı və s. aiddir. Müxtəlif növ heyvanlarda müşahidə edilən anomaliyalar və eybəcərliklər həmişə alimlərin diqqət mərkəzində olmuşdur. XVIII-XIX- əsrlərdə orqanizmlərin çatışmazlıq və eybəcərliklərindən bəhs edən yeni elm sahəsi
(yunanca-«teratos»-eybəcərlik. möcüzə) inkişaf etməyə başlamışdır. Həmin dövrün alimləri orqanizmin inkişaf zamanı yaranan eybəcərlik və çatışmazlıqlara əsasən mexaniki və fiziki amillərin təsiri nəticəsində y a r a n m a s ı n ı ehtimal edirdilər. Lakin Q.Mendelin kəşfləri və genetikanın sonrakı inkişafı anomaliyaların irsiyyətlə əlaqədar p r o s e s olduğunu sübut etmişdir. Müəyyən edilmişdir ki. anomaliyaların bır qrupu əsasən genetik, digər qrupu genetik və xarici mühit, başqa qrupu isə ekzogen amillərin təsirindən yaranır. Bunu nəzərə alaraq alimlər anomalıyakm 2 əsas qrupa bölürlər: 374
Genetik (anadangəlmə) anomaliyalar
gen və xromosom mutasiyaları nəticəsində heyvan orqanizmində baş verən morfoloji və funksional dəyişik liklərdən ibarətdir. Gen mutasiyaları D N T molekullarmm ontogenezin müxtəlif mərhələlərində orqan və toxumaların morfogcnezmin pozulmasına səbəb olur. Hüceyrələrdə xromosomlarm sayının və quruluşunun dəyişilməsi em brionun inkişafını dayandırır, yaxud eybəcər fərdlərin doğulmasına və onlarda törədicilik qabiliyyətinin pozulmasına çox ciddi zəmin yaradır. A na dangəlmə anomaliyaların etioloji amili letal və subletal genlərdir. Məsələn, insanda
letal və
subletal təsirə malik olan m utant genlərin təsirindən yara nan 2000 anomaliya növü məlumdur. Heyvanlarda da bu növ anomaliyalar çoxluq (qaram alda -46, qoyunda -90, atda -10, donuzda -18) təşkil etməklə, xromosom aberrasiyalarmın orqanizmin həyati vacib funksiyaları ilə qarşı lıqlı əlaqədə olması elmi əsaslarla sübut edilmişdir. Genetik anomaliyalar xrom osom larda bir cüt allel genlərin müəyyən əlamətlərə nəzarət etməsi nəticəsində yaranmaqla, onun əsas xarakterik xüsusiyyəti dom inant və resessiv keyfiyyət əlamətlərinə uyğun olan Mendel tipli növbələşmədir. G enetik resessiv anomaliyalarm baş verməsi üçün hər iki xromosomda iki eyni m utant genin olması kifayət edir.
-
mühit unomaliyalan- həm endogen (genetik), həm do ek zogen (xarici mühit) amillərinin təsiri nəticəsində yaranan anomaliyalardan ibarət olmaqla, onlara çox lokuslu (polilokus) gen sistemləri nəzarət edir. Bu əlamətlərin fenotipik baş verməsi anomaliyanı törədən mutant genlərin sayından asılıdır. Bu cür genlənn sayı onların kumulyativ hiidud təsirindən giiclii olduqda anomaliya yaranır, əksinə olduqda isə heyvan normal doğulur. Genlərin kumulyativ təsir gücü və anomaliyalarm fenotipik baş verməsi, bir qayda olaraq, xarici mühitin təsirindən çox asılıdır. Xarici mühit amilləri mənfi istiqamətdə dəyişildikdə genlərin mutagen təsiri güclənir və anomaliyalar baş verir. Fenotipik anomaliyalar bəzi hallarda müxtəlif genotipik determinasiyaya (genin köçürülməsi) malik olur. Bu bir tərəfdən anomaliyalarm genotipik heterogenliyini.digor tərəfdən isə genetik anomaliyalarm fenotipinin xarici mühitin təsirindən dəyişilməsini və sürətinin köçürülməsini göstərir. Holdşmıdt (1935) bu hadisəni fenosurət adlandırmış və göstərmişdir ki, fcnosurətin əmələ gəlməsi genetik və mühit amillərinin eyni vaxtda birgə təsir etməsi nəticəsində yaranır. Ekzogen-xarici mühitin (aşağı və ya yüksək temperatur, nəmlik, radia siya, hava cərəyanı, ekoloji böhranlar və s.) neqativ təsirindən embrion və döldə anomaliyalar törədən amillər teratogenlər adlanır. Teratogen amillər fiziki (radiasiya və rentgen şüalan, travmatik zədələr), kimyəvi (pestisidlər, dərman preparatlan, ağır metal duzları, herbisidlər, gübrələr, nitritlər və s.),
(mikroorqanizmlər. viruslar, helmintlər, parazitlər, bioloji stimulyatorlar, hormonlar, vaksinlər, zərdablar, diaqnostikumlar, antibiotiklər və s.),
(hipo və hıper vitaminozlar, müxtəlif yem əlavələri və yemlər) və irsiyyət amilləri (xromosom aberrasiyalan, genetik uyğunsuzluq və qəbuletməməzlik. dominantlıq və resessivlik mutasiyalan) qruplarına bölünür (şəkil 59). Xarici mühit amillərinin təsirindən orqanizmdə yaranan anomaliya və eybəcərliklər irsi, yaxud ekzogen hesab olunur. 375
Şəkili 59. Dölün inkişafı zamanı anadangəlmə qüsürlann əmələ gəlməsində xarici mühit amillərinin genotiplə qarşılıqlı aləqəsi (V.L.Petuxov və b., 1985)
Heyvanlarda irsiyyətlə əlaqədar olaraq yaranan anadangəlmə anomali- yalar əsasən ailə və qohumluq qrupu olan fərdlərdə müşahidə olunur. Bunu nəzərə alaraq heyvanların genetik anomaliyaların genetik analizi başlıca olaraq onların bir və ya bir neçə nəsillərində ailə-qrup üsulundan istifadə edilir. Aite - qrup üsulu ilə genetik analizin aparılmasında patoloji anatomik, histoloji, sitoloji, fizioloji, biokimyəvi, patofızioloji, rentgenoloji və s. üsul ların çox böyük əhəmiyyəti vardır. Məsələn, buzovlarda hərəkət koordina siyasının pozulmasının klinik sindromları, aqressivlik və ölüm hadisələrinin səbəbi əsasən biokimyəvi üsulla təyin edilir. Bu zam an anomal heyvanlarda resessiv mutasiya nəticəsində turş mannozidaza fermenti tamamilə müşahidə olunmur. M utant geni daşıyan heteroziqotlarda həmin fermentin miqdarı normaya nisbətən 50% az olur. Rentgenoskopiya üsulu ilə müəyyən edilmişdir ki, bir-biri ilə qohum luq əlaqəsi olan törədici buğalardan alman buzovların qeyri-müəyyən səbəbdən kütləvi ölümün səbəbi m utant genin tə sirindən onların onurğa sütununda yaranan xarakterik çatlardır. Sitogenetik analiz vasitəsilə sübut edilmişdir ki, heyvanlarda cinsiyyət fəaliyyətinin və törədicilik qabiliyyətinin pozulması məhz xromosomlarda translokasiya və ya digər aberresiyaların baş verməsi nəticəsində yaranır. Anomaliyaların 376 növbələşməsinin tipinin təyin edilməsinin seleksiya zamanı heyvanların anom al bala verməsinin profilaktikası üçün çox mühüm əhəmiyyəti vardır. Bu cür anomaliya növbələşməsini təyin etmək üçün ən əlverişli üsul
-
qohumluğun təyini hesab olunur. Bu zaman qohumluğun erkək fərdləri - kvadratlarla (dördbucaq ilə), dişi fərdləri isə - dairələrlə işarə olunur. K vadratlar və dairələr arasındakı düz xətlər çarpazlaşmanı, aşağı (şaquli) istiqamətdə gedən xətlər isə yeni törəmələri (balaları) göstərir. Növbələş mənin
sadə autosom resessiv tipi
autosomda lokalizasiya olunan bir resessiv genin törətdiyi anomaliyadan ibarətdir. Bu zaman erkək və dişi fərdlərdə müşahidə edilən anomaliyalarm sayca nisbəti bərabər olur. A utosom resessiv m utant genlər özünün nəzərə çarpan effektini yalnız hom oziqot vəziyyətində olarkən biruzə verir. Anomal heyvanlar ən çox nor mal, lakin heteroziqot valideynlərdən törənir. Resessiv əlamətlərə görə parçalanm a Q.Mendelin qanununa uyğun olaraq baş verir. Belə ki, nəsildə hər hansı törədicinin norm al və anomal fərdlərinin sayca nisbətinə əsasən anom aliyanm növbələşməsinin tipi təyin olunur. Məsələn, heteroziqot (Aa) cütləşməsi nəticəsində alınan balaların 25%-i anomaliyalarm daşıyıcısı (aa) olur. Əgər heteroziqot törədici (Aa) normal ana (AA) ilə çarpazlaşarsa, onda hər doğulan 3 baş buzovun bir başı anomaliyanm daşıyıcısı (aa) olacaqdır. M or və Bridt tüksüz bala alınan 3 baş buğanın bu anomaliyanı nəsildən-nəsilə ötürən digər buğalardan alman dişi balalarla çarpazlaşdıra- raq aşağıdakı nəticəni almışlar: Buğa Normal buzovlar Tüksüz (anomal) buzovlar I 32 4 II 37 2 III
29 6 Y ekun 98 12 Autosom resessiv növbələşmənin tipini
və anomal əlamətlərin paylanmasının xarakterini müəyyən etmək üçün çarpazlaşmanm mövcud variantları
şərh olunmuşdur. Cədvəl 33. A utosom resessiv növbələşm ə tipi V.L.Petuxov,1985) Çarpazlaşmanm tipləri Nəslin (törəmələrin) tipi və birləşməsi, % AA-normal homoziqotlar Aa-normal heteroziqotlar (əlaməti daşıyanlar) Aa-anomal homoziqotlar Aa X Aa 25 50 25
0 50 50
0 0 100
Aa X AA 50 50 0
0 100 0
100 0 0 377 Növbələşmənin autosom dominant tipi. D om inant genlərin yaratdığı əlamətlər əsasən heteroziqot vəziyyətində meydana çıxır. Bu zaman mövcud çarpazlaşma variantı və əlamətlərin parçalanmasının xarakteri 34 saylı cəd vəldə ki kimi olur. C ə d v ə l 3 4 . N övbələşm ənin autosom dom inant tipi (V.L.Petuxov, 1985) Ç a rp a z la ş m a tipləri N əsild ə n ö v b ələşm ən in n isb əti b b -a n o m a l resessiv b e te r o z iq o tla r B b -a n o m a l b e te ro z iq o tla r B B -an o m al d o m in a n t h o m o z iq o tla r B B X b b
B b X b b 50 50 0 B b X B b 25 50 25 B B X B b 0 50 50 B B X BB 0 o 100 b b X b b 100 0 0 Heteroziqot (Aa) və homoziqot (AA) vəziyyətlərində allel genlərin fenotipik yaranması prosesi baş verən heyvan cinslərinin çarpazlaşması zamanı ziqotanm 25%-i məhv olur, dölün bəziləri ana bətnində ya doğumdan əvvəl, ya da sonra dərhal ölürlər.
Kənd təsərrüfatı heyvanlarında resessiv və dominant mutasiya genləri nin törətdiyi anomaliyalarm sayı çox olmaqla, onlar ayrı-ayrı popul- yasiyalarda müşahidə olunur. Heyvandarlıqda seleksiya işlərinin səmərəli aparılması məqsədilə baytarlıq təbabəti həkimləri genetik anomaliyalarm profilaktikası üçün onların növbələşmə tipinin öyrənilməsinə xüsusi əhə miyyət verirlər.
Bu növə mənsub olan heyvanla rın əsas bioloji xüsusiyyəti onların çox gec yetişməsi və az bala verməsindən ibarətdir. Belə ki, düyələrdə cinsiyyət və fizioloji yetışkənlik 1,5 yaşında formalaşmaqla onlar adətən yalnız bir bala verir və ananın birinci doğuşu ilə onun balasının ilk doğuşu arasındakı interval, orta hesabla, 5 il təşkil edir. İri buynuzlu heyvanlarda
və
subvital genlərin deter- minasıya etdiyi anadangəlmə anomaliyalar olduqca ətraflı öyrənilmiş və onlarda A-qrupuna mənsub olan letal çatışmazlıqların beynəlxalq siyahısına 46 anomaliya daxil olunmuşdur. Anadangəlmə anomiyalar müxtəlif qara mal cinslərində bir-birindən həm kəmiyyətcə, həm də keyfiyyətcə çox fərqli 378
olur. Belə ki. qaram allarda ən çox başın anomaliyaları. alt və ya üst çənənin olmaması, yaxud çox qısa olması, dovşandodaqlıq. korluq, qoyunbaşlılıq. beyinin fıtıqları və sulu şişləri, o cümlədən ətrafların çatışmazlığı (arxa və ya ön ətrafların əyri olması, yaxud tamamilə olmaması, deformasiyası, hərəkət sizlik. axsaqlıq. səndələmə. əzələ kontrakturası və s.). tüksüzlük. onurğa sütununun əyriliyi, epilepsiya, dölün sulu şişi, mumifikasiyası (əriməsi), göbək fıtıqları. quyruğun gödəkliyi. yaxud tamamilə oimaması. yelinin, əm cəklərin. anus dəliyinin, toxum lııqlann olmaması, işığa həssaslığın artması -
porfiriya və s. müşahidə olunur. Kostroma cinsli qaramalda əsasən başın. Yaroslav cinslilərdə - sindaktiliya. Xolmoqor - cinslərdə əzələ kontraktura- lan. ətrafların çatışmazlıqları, qara-ala cinslilərdə göbək herniyaları. Almaniya cinslərində mərkəzi sinir sisteminin (21%) anomaliyaları daha üstünlük təşkil edir. Alimlər sübut etmişlər ki. həm iri buynuzlu, həm də başqa növ heyvanlarda mövcud olan bütün anomaliyaların başlıca səbəbi
Süni mayalanma nəticəsində əcnəbi qaramal cinslərinin hər bir baş törədicisindən 100 min baş buzov almaq mümkündür. Həmin törə dici genetik mutasiyanm daşıyıcısı olduğu halda gələcək nəslin törəmələri arasında anadangəlmə anomaliyaların sayı daha geniş vüsət alır. ABŞ və Almaniyanın qara-ala və şarole cinsli qaramallarından alınan cırtdan balaların sayı 23.2 22.2% təşkil edir. Çexiyada 166 baş törədici buğalardan alınan buzovların müayinəsi zamanı onların 43 başında lctal anomal genlər aşkar olunm uşdur. Bir baş dovşandodaq dominant anomal buğanın törəmələrindən 44% erkək. 71% isə dişi buzovlarda həmin əlamət biruzə vermişdir. K ostroma cinsli bir baş qara çənəyə malik olan Burxan adlı buğadan alınan balalarda, həmçinin nəslin gələcək nəvə, nəticə və kötücələnııdə də həmin çənə qüsurları aşkar edilmişdir (şokil 60). Şəkildən göründüyü kimi qüsurlu buzovlar əsasən genotipində ıesessiv genlər olan inəklərdən alınan buzovlarda müşahidə olunmuşdur. 379
Q | heteroziqot buğa - heteroziqot inək ф homoziqot anomal buzov
nəticəsində yaranan alt çənələrin qısalması anomalyası (VX.Petuxov və b., 1985). Törədici buğanın öz dişi balaları, yaxud başqa törədicinin həmin m utant genin heteroziqot daşıyıcıları olan dişi fərdləri ilə çarpazlaşması nəticəsində anomal törəmələrin sayı daha üstünlük təşkil edir (şəkil 61). 380
N orm al g en o tip li a n a la r G e n o t i p s g ö r ə p a rç a la n a n tönw nalar , . 2 1 1 ı F en o tip ə g ö rə ( 12. 5%) 1 : 7 A n o m a ll a r Normallar
genin heteroziqot daşıyıcıları olan dişi fərdləri ilə çarpazlaşması sxemi (V. L Petuxov və b.
1985) Qoyunların anomaliyaları. Qoyunlarda 90-a qədər müxtəlif tipli anadan gəlmə anomaliyalar vardır. Ilomin anomiyalar əsasən monogen autosom re- sessiv növbələşmə nəticəsində yaranmaqla çənələrin qüsurları, ön ətrafların olmaması, yaxud əyri olması, hermofroditizm, kriptorxizm, hipospadioz, proqnatiya, mikrotiya, cntropiya, tortikolis, politcliya, artroqripoz və s. ilə səciyyələnir. Analizlər göstərmişdir ki, qoyunlarda mövcud olan anomaliya- ların 55,4%-ni əzələ - skelet sisteminin, 12,7%-ni həzm, 9,7%-ni ürək- dam ar, 7,1%-ni - izogenital, 6%-ni - mərkəzi sinir sistemi, 3,5%-ni - bağ ların, 3,2%-ni - qarın, 1,5%-nı isə - endokrin sistemin çatışmazlıq və qüsur ları təşkil edir. Qoyunçuluğun ən çox inkişaf etdiyi ölkə sayılan Yeni Zcllandiyada letal qüsurlarla 1%, ABŞ-da isə 11,4% % anomal quzular doğulur və tələf olur. Ümumiyyətlə, embrional inkişaf dövründə, orta hesabla, quzuların 20%-i anomaliya nəticəsində ölür və ya ölü doğulur. Bolqarıstan respublikasında merinos cinsli qoyun sürülərində erkən post natal dövrdə quzular arasında çox yüksək ölüm faizi müşahidə olunmuşdur. Bunun əsas səbəbi həmin quzuların analarının yelinin anomaliya nəticəsində süd ifraz edə bilməməsi olmuşdur. Sürüdəki bu cür anomal qoyunların sayı 6-40% təşkil etmişdir. 381
Atların anomaliyaları. A tlarda 10 irsi anomaliya növü beynəlxalq letal qüsurlar siyahısına daxıl olub. Onlardan 3-ü skelet, 2-i cinsiyyət, 2-i böyrək və əzələ, 1-i isə bağırsaq, sinir və görmə sisteminin payına düşür. Atların genetik anomaliyaları arasında ölümlə nəticələnən bağırsaq tutmaları, hərəkət koordinasiyasının pozulması, oynaq və dırnaq xəstəlikləri, dəridə tükün tökülməsi, qarın hermiyaları və s. daha geniş yayılıb. Donuzların anomaliyaları. Beynəlxalq letal genlərin siyahısında donuzla rın 18 genetik anomaliyası qeydə alınıb. Onların əksəriyyəti isə autosom resessiv genlər tərəfindən törədilir. Qlivenin (1979) məlumatına görə donuzlarda 7-genetik dəri örtüyü, 17 - skelet, 3 - görmə, 13 -sinir-əzələ, 6 - qan, 6-hormonal-mübadilə, 5-həzm sistemi, 9- sidik-cinsiyyət anadangəlmə anomaliyalan mövcuddur. Onların arasında kriptorxizm, herniyalar, psev- dohermofroditizm və s. daha çox üstünlük təşkil edir. Kanada alimləri Fridin və N yum an kriptorxizm müşahidə olunan yorksir cinsli erkək törədici donuzları öz analan və bacılan ilə çarpazlaşdırdıqdan sonra doğulan erkək çoşqalann 42,9%-də həmin anomaliya aşkar edilmişdir. ABŞ- da bir ildə doğulan çoşqalann 400 min başında xaya hemiyaları müşahidə olunmuşdur. Analiz göstərmişdir ki, həmin çoşqalarda patoloji spermato- zoidlər 80-100% təşkil etmişdir. A na donuzlarda ən çox müşahidə olunan bir autosom resessiv gen tərəfindən törənən qısa əmcəklilik anomaliyasıdır. Bu növ anomaliyalar 6,6% təşkil etməklə körpə çoşqalar ana südü əmə bilmədiyi üçün dərhal tələf olur. Quşların anomaliyaları. Beynəlxalq letal genlər siyahısında quşların - 45, hind quşlarının - 6, ördəklərin isə 3 genetik anomaliyası qeydə alınmış dır. Onlarda ən geniş yayılan anomaliya növü cücələrdə dimdiyin ya tam a milə olmaması, yaxud da onun olduqca qısa olmasıdır. Bu cür anomaliyaya malik olan cücələr yem qəbul edə bilmədiyi üçün qısa müddətdə tələf olur. Ağ leqqorn və rot-ayland cinsli toyuqların yumurtasından inkubasiya zamanı çıxan cücələrin 1,1%-də dimdik olmur. M aks Cibbon və Şeykelfcrd müəyyən etmişdir ki, ağ leqqorn sincini baterkamp və bentamkam cinsi ilə çarpaşlaşdırdıqda polidaktiliya, sindaktiliya və lələkli ayaqlara malik olan cücələrin sayı çox üstünlük (16,8%) təşkil edir. 1 1 .4 . ir s iy y ə td ə h o m o lo ji s ır a la r q a n u n u Akademik N.İ.Vavilovun rəhbərlik etdiyi ekspedisiya qrupu dünyanın müxtəlif ölkələrindən topladığı müxtəlif yabanı və mədəm bitkilər kolleksiyasını öyrənərkən onlarda bır çox ümumi irsiyyət dəyişkənliyinin mövcud olduğunu aşkar etmişdir. N.İ.Vavılov və əməkdaşları həmin nəticələrə əsaslanaraq irsiyyət dəyişkənliyində homoloji sıralar (cərgələr) qanununun aşağıdakı müddəalarını kəşf etmişlər: - Genetik cəhətdən yaxın olan növlər və cinslər bir sıra oxşar irsiyyət dəyişkənliyi əlamətlərinə malikdirlər. Belə ki, bir növ və ya cins çərçivəsində müşahidə olunan bəzi irsiyyət dəyişkənlikləri paralel olaraq başqa növ və 382
cinslərdə də homoloji sıra əsasında mövcud olur. Genetik cəhətdən bır- birinə daha yaxın olan növ və cinslərdə dəyişkənliyin sıraları olduqca xarakterik surətdə nəzərə çarpır; - Bitkilərin çoxlu sayda ailələri dəyişkənliyin müəyyən mərhələlərlə bütün cins və növlərdən keçərək ailəyə verilməsi ilə səciyyələnir. Həmin mutasiyaların oxşarlığından ibarət olan qanunauyğunluqlar universal xarakter daşımaqla təkcə bitkilərdə deyil, həm də heyvanlarda da özünü tamamilə doğrultmuşdur. Belə ki, müxtəlif növ heyvanlarda anoma- liyalann anoloji formalarının müşahidə olunması onlarda çoxlu sayda fermentlərin, zülalların quruluşca və genotipə görə çox yaxın olmasını sübut edir. Bu m əlumatlar isə homoloji sıralar qanununu bir daha təsdiqləyir. Hər hansı bır heyvan növündə müşahidə olunan anomaliyanm formasına əsaslanaraq, onların ilkin mənşə etibarilə yaxınlıq əlaqəsi olan digər növlər də baş verməsi təcrübədə özünü tamamilə doğruldur. Müxtəlif növ heyvan larda müşahidə edilən irsiyyət anomaliyaları başlıca olaraq dərinin (cpiteli qüsurları, tük, yun və lələklərin olmaması, ixtioz qərtməklərin əmələ gəlməsi), skeletin (ətrafların olmaması, cırtdan boyluluq, çənələrin çox qısa olması, dovşandodaqlılıq və s.), sinir sisteminin (ataksiya, əzələ kontrak- turası, arxa ətrafların iflici, beyin hemiyası. başın sulu şişi), daxili orqanların (kriptoorxizm. sidik-cinsiyyət qüsurlan), eləcə də metabolik və endokrin sisteminin qüsurlarından ibarətdir.
Yüklə 26,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|