Dərslik kimi təsdiq edilmişdir. Q. H. Bayramov 2008 Mənə tərcümənin əlifbasını öyrətmiş

Həyyə bax, bu bağa bax, bax.
 
Gözüm sağı, sübh ayağı 
Geyək ağı, gəzək bağı. 
Hamı sevib bu sayağı, 
Qaymağa, həm yağa bax, bax. 
Əziz ayə, müəmmayə. 
Gərək sayə bu məvayə. 
Səbəb sənsən bu qovğayə. 
Böyük ağa, sağa bax, bax. 
Aşıq Ələsgər 
Bədii əsərdə melodikliyi artıran fonetik vasitələrdən biri də 
alliterasiyadır.  O,  şerdə  qafiyə  ilə  birlikdə  işləndikdə  mətnin 
axıcılığı,  ritmikliyi  daha  da  artır.  Mütərcimin  bacanğı  onu 
duymaq və adekvat şəkildə transformasiya etməkdir: true is the 
tale I teli of my travels. (J. Chaucer) 
Şeir tərcüməsi üçün mütərcimin qafiyə, vəzn və şerin növləri 
haqqında bilgili olması vacibdir. 
Azərbaycan  və  ingilis  şerlərində  dil  strukturundakı  fərqlərə 
baxmayaraq qafiyə baxımından oxşarlıq var. Hər iki poeziyada 
oğlan (male), qız (female), qırıq (broken), qulaq (ear), göz (eye), 
daxili  (internal)  qafiyə  kimi  növlər  mövcuddur,  ingilis  şeirinin 
bəyaz (blank, ımrhymed), qafiyəli və sərbəst (vers lib- re) növləri 
də işlənir. 
Bəyaz  şerdə  qafiyə  yoxdur,  vəzn  var,  yamb  pentametrində 
yazılır.  Şekspir  dram  əsərlərində  bundan  geniş  istifadə  edib. 
Sərbəst şerdə sabit vəzn yoxdur, sətirlər müxtəlif ölçüdədir, dəqiq 
bir model yoxdur. Qafiyəli şerə klassik şer də deyilir, burda vəzn, 
misralarda heca bərabərliyi, müəyyən qafiyə sistemi və bənd var. 
Vəzn şer üçün vacib bir elementdir. S. Koleric oğluna yazdığı bir 
şerdə  həm  ingilis  şerinin  vəznlərinin  səciyyəsini  verir,  həm  də 
şairlik üçün onu bilməyin vacibliyini vurğulayır. 
119 

---

METRICAL FEET 
Lesson for a Boy 
Trochee trips from long to short; 
Xorey 
From long in solemn sort 
Slow Spondee stalls; strong foot! yet ill abl Spondi 
Ever  to  come  up  with  Dactyl  trisyllable.  Daktil 
lambics march from short to long; 
Yamb 
With a leap and a bound the swift Anapaets throng; Anapest 
One syllable long, with one short at each side. 
Amphibrachys hastes with a stately stride; Amfibrax First and 
last being long, middle short, Amphimacer 
Amfimaxer 
Strikes his thundering hoofs like a proud high-bred Racer. 
If Derwent be innocent, steady and wise. 
And delight in the things of earth, water, and skies; 
Tender warmth at his heart, with these metres to show it. With 
sound sense in his brains, may make Derwent a poet, - May 
crown him with fame, and must win him the love 
Of his father on earth and his Father above. 
My dear, dear child! 
Could you stand upon Skiddaw, you would not from its 
whole ridge 
See a man who so loves you as your fond S. T. COLERIDGE. 
Burada vəznin modifikasiyalan olan pirik və ritmik inversi- 
yanın  adlan  çəkilmir.  Pirik  iki  vurğusuz  hecamn  müəyyən  bir 
vəznə  müdaxiləsi,  ritmik  inversiya  isə  yamb  təqtinin  xorey 
vəzninə, yaxud xorey təqtinin yamb vəzninə müdaxiləsidir. 
Bunlan  bilmək  təkcə  şair  üçün  yox,  mütərcim  üçün  də 
vacibdir,  çünki  vəzn  şerin  səslənməsini  təmin  edən  başlıca 
amildir. 
Sözün  mənası  ilə  bağlı  üslubi  priyomlar  çoxsaylı  və 
çoxcəhətlidir. 
120 

---

Əvvəla, sözlər öz işlənmə  yerlərinə görə neytral, danışıq və 
ədəbi dil təbəqəsinə məxsus ola bilər. Danışıq və ədəbi dilin daha 
işlək hissəsi standart leksikanı, daha kənarda qalan hissəsi xüsusi 
danışıq və xüsusi ədəbi leksikasmı təşkil edir. Bu təbəqələrə daxil 
olan leksikanın üslubi çalan ancaq qarşılaşdırma zamanı üzə çıxır. 
Məsələn, ingilis dilində woman sözünün lady, bird {slang), bride, 
dame,  damsel  (old  use),  daughter,  dowager,  female,  girl, 
girlfriend,  hag  (derogatory),  harridan  (derogatory),  housewife, 
hoyden, hussy (derogatory), lass, madam, madame, maid, maiden 
(old  use),  matriarch,  matron,  mistress,  mother,  termagant 
(derogatory),  virago  (derogatory),  virgin,  spouse,  nurse,  sister, 
nymph,  wanton,  fairsex,  weak  sex.  better  half  kimi  sinonimləri 
var. Bunlann hamısında female başlanğıcı olsa da, onların hər biri 
müəyyən  üslubi  təbəqəyə  aiddir  və  müəyyən  üslubi  çalarlara 
malikdir. Mütərcim bunlann arasındakı fərqləri sezməli və hədəf 
dildə hər birinə münasib ekvivalent axtarmalıdır. 
Söz  mənalanmn  qarşılıqlı  təsiri  nəticəsində  müxtəlif  üslubi 
priyomlar  yaranır.  Metafora,  metanomiya,  ironiya,  epitet,  təş- 
beh, periffaz, oksimoron, ontonomasiya (mənalı adlar) və s. buna 
misaldır.  Hər  bir  konkret  halda  mütərcim  mətni  təhlil  etməli, 
sözün  məna  çalannı,  məcazlaşmasmı  və  s.  aşkarlamalıdır  ki, 
müvafiq tərcümə hərəkətini həyata keçirə bilsin. 
Ayn bir qrup üslubi priyomlar sintaksislə bağlıdır. Sintaksis 
yeni  məna  yaratmır,  nəyisə  vurğulayır,  nəyisə  melodikləşdirir, 
nəyəsə  diqqəti  cəlb  etdirir  və  s.  Üslubi  təhlil  kompleks  şəkildə 
apanimalıdır. Bu məqsədlə Kolerecin bir şerinə müraciət edək: