Dərslik kimi tövsiyyə edilir. B a k I 1 6

MÜASİR İNFORMASİYA SİSTEMLƏRİNİN İDARƏ OLUNMASI 
___________________________ 227 ____________________________ 
Şəkil 32. Şirkətin filiallarının təşkilati quruluşu 
Ölçülər cədvəl 9-dan seçilən “Region” sütununa və sonra 
“Şəhər” sütununa əsasən təyin edilir. 
Cədvəl 9. 
Region/Şəhər parametrləri üzrə ölçülərin seçilməsi 
Şəhər _ İD 
Region 
Şəhər 
1 
Qərb 
Qazax 
2 
Qərb 
Gəncə 
3 
Cənub 
Lənkəran 
4 
Cənub 
Astara 
Ölçülərin hər bir cədvəlinin ilkin açarı ya kubun faktiki 
verilənlər cədvəlindəki xarici açarla, ya da digər ölçülər cədvəli 
ilə əlaqədar olur. Yuxarıda baxdığımız misalda “Şəhər_İD” 
sütunu kubun faktiki verilənlər cədvəlindəki xarici açarla 
əlaqəlidir. Odur ki, ölçülərin təyini üçün açarlar sütunu heç bir 

---

MÜASİR İNFORMASİYA SİSTEMLƏRİNİN İDARƏ OLUNMASI 
___________________________ 228 ____________________________ 
əhəmiyyət kəsb etmir. Ölçülər ölçmələr (ədədi verilənlər) üzrə 
kubda qruplaşdırılır ki, bu da təhlil üçün istifadə edilir. Məsələn, 
əgər kubun ölçmələri “Məhsulun həcmi”, ölçüləri isə “Məhsul”, 
“Zaman”, “Zavodların ünvanı”dırsa, bu halda istifadəci təhlil 
prosesində kubla iş görərək, “Məhsulun həcmi”ni “Məhsul”, 
“Zaman” və “Zavodların ünvanı” kateqoriyaları üzrə qruplaşdıra 
bilər (şəkil 33). 
Ölçü daha xırda hissələrə bölünə biləndir. Məsələn, 
MƏHSUL “Qəzetlər” və “Jurnallar” kimi 2 hissəyə bölünmüşdür. 
Kubun xanalarında “Məhsulun həcmi” ölçmələrinin qiymətləri 
yerləşir. Kub üçün aqreqatlaşdırılmış “Məhsulun həcmi” 
ölçmələrinin qiymətləri bütün “Məhsullar”, bütün “Vaxt 
intervalları” və bütün “Zavod ünvanları” üçün gerçəkdir. Bu 
kəmiyyət kubun bütün 64 xanasındakı kəmiyyətlərin cəmidir. 
Lazım gəldikdə, ölçü redaktə edilir. Lakin verilənlərin alınması 
mqdellərindəki ölçü redaktə olunmur. 
İstifadəçi həm bütövlükdə kub üzrə, həm də onun ayrı-
ayrı hissələri üzrə təhlil apara bilir. Bunun üçün kriteri 
seçimindən istifadə edilir. Məsələn, istifadəçi “Məhsulun həcmi” 
sorğusunda yalnız “Qəzetlər”i göstərməklə kifayətlənə bilər. Bu 
halda kubun yalnız bir üzündəki informasiya seçilib götürülür.
Qalan informasiyaya baxılmır. Bu əməliyyat “kəsik” və ya “lay” 
adlanır. Kubda icra edilən əməliyyatlardan biri 
drilldown (dərinə 
işləmək), digəri isə 
drillup (yuxarı qalxmaq) əməliyyatıdır. Bu 
əməliyyatlar ölçmələrin qiymətlərini təsvir edən informasiyanın 
xırdalıqları dərəcəsini təyin edir. 
Göstərmək lazımdır ki, müəyyən ölçü üçün yalnız ya “lay” 
əməliyyatını, ya da 
drilldown və drillup əməliyyatlarından birini 
icra etmək olar. Bunların birgə icrası yolverilməzdir. Obyektlər 
iyerarxiyasında ölçülər bilavasitə verilənlər bazasına və kublara 
tabe edilir. Səviyyə adlanan obyektlər isə ölçüyə tabedir. 

---