Development of pedagogical technologies in modern sciences international scientific-online conference 79 falsafiy antropologiya. Inson falsafasi

DEVELOPMENT OF PEDAGOGICAL TECHNOLOGIES IN 
MODERN SCIENCES
 
International scientific-online conference 
83 
olchab ham bolmaydi. Moddiylikka asoslangan qarashlarga ko‘ra, ong 
in’ikosning oliy shaklidir. Xo‘sh, in’ikos deganda nima tushuniladi. In’ikos 
muayyan ta’sir natijasida paydo boladi. Bumng uchun esa, hech bolmaganda, 
ikkita narsa, jonzotlar, ya’ni obyektlar bolishi va ular o‘rtasida o‘zaro ta’sir sodir 
bo‘lishi lozim. Eng umumiy ma’noda, har qanday narsalarning u bilan 
ta’sirlashuvda bolgan boshqa narsalarning ta’sirini muayyan tarzda aks ettirishi 
bilan bogliq xossasiga in’ikos deyiladi. 
Shu ma’noda in’ikos hamma joyda mavjud. Ayni paytda har bir holatda u 
o‘ziga xos xususiyatga egadir. Chunonchi, notirik tabiatdagi in’ikos bilan tirik 
tabiatdagi in’ikos bir-biridan tubdan farq qiladi. Notirik tabiatda in’ikos oddiyligi 
bilan ajralib tursa, tirik tabiatda u murakkab xarakter kasb etadi. Shu bilan birga, 
notirik tabiatda in’ikos passivligi, tirik tabiatda esa, faolligi bilan ajralib turadi. 
Tirik tabiatda in’ikos tashqi ta’sir natijalaridan faol foydalanishni keltirib 
chiqaruvchi axborotli in’ikos shaklini oladi. Ayni paytda axborotli in’ikosning o‘zi 
tirik tabiatning har bir darajasida yanada murakkablashib, o‘ziga xoslik kasb 
etadi. Mana shunday murakkablashuv jarayoni psixik in’ikosning shakllanishiga 
zamin yaratdi. Aynan psixik in’ikos darajasida voqelikka aktiv munosabat ham 
shakllanadi, in’ikosning ilgarilab borishidan esa, o‘z navbatida, uning o‘ziga xos, 
yuqori shakli bolgan ongning paydo bolishiga imkoniyat yaratdi. Odatiy 
ong'hayotiy tajriba asosida vujudga kelgan oddiy xulosalar, qarashlar 
majmuyidan iborat bolib, kishilarning kundalik hayotidagi voqealarni aks 
ettiradi va rivojlanadi. Uning sohiblari — subyektlari alohida olingan 
shaxslarning hayotiy tajribasi, qiziqishlari, qobiliyatlari, bilimlari, hayotda 
egallangan mavqelari hech qachon bir xil bolmaydi. Odatiy ongda nazariy 
bilimlarga dalil va asos bolib xizmat qiladigan elementlar boladi. Olimlar, 
san’atkorlar turli nazariyalar, badiiy obrazlar yaratishda hayotiy-kundalik ongga 
asoslanadilar, undan ma’naviy oziq oladilar. Odatiy ongda xalq donishmandligi, 
an’ana va urf-odatlar, kundalik turmush qoida va talablari, tabiat haqidagi 
bilimlar, Shuningdek turli uydirmalar, noto‘g‘ri qarashlar ham o‘z ifodasini 
topadi. Ko‘p asrlik hayotiy tajribani ixcham shaklda o‘zida mujassamlashtirgan 
xalq maqollari bunga misol bola oladi. Odatiy ong sof holda uchramaydi. Chunki, 
inson farzandi murg‘aklik davridanoq o‘z atrofidagilar, so‘ngra kitoblar, ta’lim 
tizimi yordamida inson zakovati erishgan ilmiy bilimlarni ham o‘zlashtirishga 
kirishadi. Boshqacha aytganda, sodir bolayotgan voqealarga nafaqat o‘z tajribasi, 
balki ilmiy bilimlar nuqtayi nazaridan ham baho bera boshlaydi, nazariy ong 
ta’sirida bo‘ladi. Xo‘sh, nazariy ong deganda nimani tushunish kerak? Nazariy 
ong deganda nazariyotchilar, olimlar ishlab chiqqan nazariy qarashlar va ilmiy 

---