Asosiy va asosiy bo’lmagan ziddiyatlar.Asosiy deb, rivojlantirishda muhim rol o’ynaydigan va boshqa barcha ziddiyatlar va obyektlarning tomonlariga ta’sir qiladigan ziddiyatlarga aytiladi.Asosiy bo’lmaganga asosiy ziddiyatlar tomonidan hosil bo’ladigan va rivojlanishga belgilangan ta’sir ko’rsatmaydigan ziddiyatlar tegishli.Jamiyatda asosiy ziddiyat misoli ijtimoiy rivojlanishni oldinga suradigan ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish munosabatlari o’rtasidagi ziddiyat hisoblanadi. Jamiyat hayotining barcha sohalariga tarqalib, har qanday ijtimoiy-iqtisodiy tuzumning asosiy ziddiyatlari asosiy ziddiyatni ifoda etadigan va namoyon qiladigan bir qator asosiy bo’lmagan, ikkinchi darajali ziddiyatlarni yuzaga keltiradi. Shunday qilib, misol uchun, mualliflik huquqini amalga oshirish va qaroqchilikka qarshi kurashish bilan bog’liq bo’lgan ziddiyatlar asosiy bo’lmagan, ammo, u ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish munosabatlari o’rtasidagi asosiy ziddiyatning namoyon bo’lishi hisoblanadi: bir tomondan texnologiya darajasi insonning ma’naviy faoliyati natijasini bepul o’zlashtirish imkonini beradi, boshqa tomondan, kapitalistik ijtimoiy-iqtisodiy tuzumning ishlab chiqarish munosabatlari har qanday mahsulot tovar shakliga ega bo’ladigan (ya’ni, almashish maqsadida ishlab chiqariladi) tovar ishlab chiqarishning eng yuqori bosqichiga asoslangan.Antagonistik va antagonistic bo’lmagan ziddiyatlar.Antagonistik ziddiyatlar– bu kurashi va bir tomonning boshqa tomonni bo’ysunishi jarayonida bartaraf qilinadigan kelishtirib bo’lmaydigan ziddiyatlar. Antagonistik ziddiyatlar misollari qul va qul egalari o’rtasidagi sinfiy ziddiyatlar bo’lishi mumkin. Ziddiyatlar o’shanda qullarning quldorlar tomonidan bo’ysundirilishi orqali hal qilinardi, qullar esa faqat isyon tarzida e’tiroz bildirishi mumkin edi. Keyingi rivojlantirish jarayonida jamiyat sinfiy ziddiyatlarni hal qilish uchun turli shakllarni ishlab chiqdi, ammo, har qanday holatda, ular shu kungacha antagonistik bo’lib qolgan.Antagonistik bo’lmagan ziddiyatlar– obyektning ziddiyatli jihatlarining o’zaro ta’siri va bir-birini to’ldirishi orqali bir tomonning boshqa tomonni bo’ysundirmasdan hal qilinishi mumkin bo’lgan ziddiyatlar. Bu turli ziddiyatlarga bir sinfning turli qatlamlari o’rtasidagi sinflararo ziddiyatlar misol bo’la olishi mumkin. Shunday qilib, misol uchun, muhojir ishchilar va moskvalik ishchilar orasidagi ziddiyatlar antagonistik hisoblanmaydi va mehnat munosabatlarida teng huquqlilik tamoyillariga amal qilgan holda ruxsat etilishi mumkin.
