Dilorom qosimova menejment nazariyasi

12.3. Korxona bozori
K orxona 
- bu yirik xom ashyo, b utlovch i q ism lar, usku- 
nalar, yordam chi uchkuna, ta ’m inot predm etlari va x izm atlar bo- 
zoridir. Bir necha o 'n m inglab xizm at ko 'rsatish , qishloq xo'jaligi, 
chakana savdo, ishlab chiqarish va davlat tashkilotlariga qarashli 
korxonalar tovar va xizm atlar sotib olish bilan shug'ullanadilar.
Korxona ehtiyojlari uchun xarid qilish bu aniq tovarlarga bo'lgan 
ehtiyojni aniqlash, aniq m arkadagi tovarlarga baho berish va ta n ­
lash ham da bozorda m avjud t a ’m inotchilar orasidan birortasini ta n ­
lash asosida qaror qabul qilish jarayonidir.
Korxona bozorlarining uch turi mavjud: sanoat uchun zarru r 
tovarlar bozori, oraliq tovarlar bozori va davlat m uassasalari bozori.
S a n o a t uchun m o‘Ijallan gan to va rla r bozori -
boshqa tovar 
ishlab chiqarish va xizm at k o 'rsatish sohasida m enejm en t va boshqa 
is te ’m olchilarga sotilgan tovar va xizm atlar sotib oluvchi shaxslar
145

---

va tashkilotlar yig'indisidir. Tovarlar n om enklaturasi va pul oboroti 
hajm i jihatid an san o at uchun m o ‘ljallangan tov arlar bozori ken g
iste ’mol tovarlari bozoridan u stu n bo'ladi.
A vtom obil ish lab c h iq a rish va s o tish u c h u n m e ta ll, o yna, 
re z in a s o tu v c h ila r o 'z m a h s u lo tla rin i m a s h in a s o z la rg a s o tish - 
lari lozim , m a sh in a so z la r esa ta y y o r m a h su lo tn i i s te ’m o lch ilarg a 
s o ta d ila r.
S an o atg a m o'ljallangan tov arlar bozori k eng is te ’mol mollari 
bozoridan farq qiluvchi o'zig a xos xususiy atlarg a ega:
- sanoat uchun m o'ljallangan tovarlar sotuvchisi nisbatan ancha 
kam xaridorga ega bo'ladi.
- x a tto ishlab ch iq aru v ch ilar k o 'p b o 'lg a n tarm o q lard a ham
xaridning k a tta qismi bir n echta yirik is te ’m olchi xissasiga to 'g 'ri 
keladi;
- x arid o rlar hudu diy jih a td a n va neft san o a ti, rezina, p o 'lat 
quyish sanoati kabi tarm oqlar bo'yicha to'plangan.
S a n o a t u ch u n m o 'lja lla n g a n to v a rla rg a b o 'lg a n talab k e n g
iste ’mol m ollariga bo'lgan talab bilan o'lchanadi. M asalan, hayvon- 
lar terisi poyafzal ishlab chiqarish uchun sotib olinadi.
S anoat uchun m o'ljallangan tovarlarga talab k en g is te ’mol to ­
varlari va x izm atlar uchun talabga n isbatan tezroq o'zgaradi. Bu, 
ayniqsa, yangi ishlab chiqarish uskunalarida yaxshi nam oyon bo'ladi. 
B a’zan is te ’mol to v arlarig a b o 'lg an talab n in g 1% o rtish i san o a t 
uchun m o'ljallangan tovarlarga talab ning 2 % ortishiga olib keladi.
S an o at u ch u n m o 'ljallangan to v arla r kam x arajat qilib xarid 
qilishni doimo o'rganuvchi malakali agentlar tom onidan xarid qilina- 
di. K eng iste ’m olchi xarid qilish sohasida uncha m alakaga ega em as. 
S anoat uchun qilinadigan xarid qanchalik m urakkab bo'lsa, u haqida 
qaro r qabul qilish jara y o n id a sh u n ch a k o 'p kishi ish tiro k etadi. 
E ng muhim tovarlarni sotib olishda, odatda, m axsus xarid komissiya- 
lari shug'ullanib, ular tarkibiga texnikaviy eksp ertlar va rahbariyat 
vakillari kiradi.
S anoat uchun m o'ljallangan tovar sotib olish jarayonida xari- 
dor bir qancha qaror qabul qilishi kerak- bo'ladi. Q arorlar miqdori 
xarid qilinayotgan vaziyatga bog'liq bo'ladi. Xarid qilinish jarayoni­
da uch xil vaziyat vujudga kelishi m um kin:
146

---