Dilorom qosimova menejment nazariyasi

M enejm ent fa n i yoki m iqdoriy yo n d a sh u v (1 9 5 0 -y il-
lardan h ozirgi vaq tga ch a). 
M atem atika, sistem atika, muhandis- 
lik fanlari va ular 
bilan bog'liq bo'lgan ilm
sohalari m e n e j m e n t
nazariyasiga jiddiy hissa q o ‘shgan. U larning t a ’sirini ishni tahlil 
qilishda Frederik U. Teylor tom onidan ilmiy usulning qo'llanishida 
kuzatish mum kin. Biroq, Ikkinchi jahon urushigacha m en ejm en td a 
miqdoriy usullar yetarli darajada q o llan ilm a g an . Inglizlar nemis-
35

---

larning havo hujumlari vaqtida y o ‘q qilinishiga yo‘l qo'ymaslik uchun 
o'zlarining cheklangan miqdordagi jangovar qiruvchi samolyotlari va 
havo hujumiga qarshi mudofaa vositalaridan samarali ravishda foy- 
dalanish usulini qidirib topishlari kerak edi. Keyinchalik, ittifoqchi- 
lar desantini Yevropaga tushirishni t a ’minlash bo'yicha harbiylar 
yetkazib berishning samaradorligini maksimallashtirish usulini qidi- 
rishga to 'g'ri keldi. O peratsiyalar tadqiqoti um um iy nomi ostida 
guruhlangan miqdoriy usullar shu m uam m oni va suvosti kemalari 
urushi hamda yapon portlarini minalash kabi muammolarni yechish 
uchun qo'llanilgan edi.
2.5. O peratsiyalar tadqiqoti va m odellar
0 ‘zining mohiyati bo'yicha, operatsiyalar tadqiqoti - bu ilmiy 
tadqiqot usullarini tashkilotning operatsiyalar bo'yicha m uam m o- 
lariga qo'llashdir. M u am m o qo'yilgandan so'ng, operatsiyalar t a d ­
qiqoti bo'yicha m utaxassislar guruhi vaziyat modelini ishlab chiqa­
di. Model - bu voqelikni ko'rsatish shaklidir. Odatda, model voqe- 
likni soddalashtiradi yoki uni abstrakt ravishda ko'rsatadi. M odel­
lar m urakkab voqelikni tushinishni osonlashtiradi. M asa la n, yo'l 
kartasi joylarda fazoviy o'zaro nisbatlarni tushunishni yengillashti- 
radi. Bu modelsiz kerakli joyga yetib borish ancha qiyin bo'lar edi. 
Sinov va xatolar usuliga tayanishga to'g'ri kelardi. Xuddi shunday 
operatsiyalar tadqiqotida ishlab chiqilgan modellar ham ko'rib chi- 
qiladigan o'zgaruvchilar sonini boshqarishni imkoni bo'lgan miq- 
dorgacha qisqartirib, m urakkab m uam m olarni soddalashtiradi.
M odelni ishlab chiqqandan keyin o 'z g aru v ch ilarg a miqdoriy 
qiymatlar beriladi. Bu har bir o'zgaruvchini va ular orasidagi nis- 
batni obyektiv holatda taqqoslashga va t a ’riflashga imkon beradi. 
M en e jm e n t fanining m uhim tavsifi - bu og'zaki m ulohazalar va 
t a ’rifiy tahlillarni modellar va sonli qiymatlar bilan o'zgartirishdir. 
Ehtimol, miqdoriy usullarning m enejm entda qo'llanishiga kompyu- 
te rla rn in g rivojlanishi en g kuchli tu rtk i bo'ldi. K o m pyuter op e­
ratsiyalar tadqiqotchilariga voqelikka juda ham yaqinlashadigan va 
ju d a aniq bo 'lg an y an a d a m urakkablashib boradigan m a te m a tik
modellarni yaratishga imkon berdi.
36

---