Dininin yaranma və yayılma tarixi

Xəlifələrin siyahısı

xəlifə	Hökmdarlıq
Şam xəlifələri
Müaviyə ibn Əbu Süfyan	28 iyul 661 - 27 aprel 680
Yezid ibn Müaviyə	27 aprel 680 - 11 noyabr 683
II Müaviyə ibn Yezid	11 noyabr 683 - iyun 684
Mərvan l ibn əl-Həkəm	684 iyun - 12 aprel 685
Əbdülməlik ibn Mərvan	12 aprel 685 - 8 oktyabr 705
əl-Valid ibn Əbdülməlik	8 oktyabr 705 - 23 fevral 715
Süleyman ibn Əbdülməlik	23 fevral 715 - 22 sentyabr 717
Ömər ibn Əbdüləziz	22 sentyabr 717 - 4 fevral 720
II Yezid ibn Əbdülməlik	4 fevral 720 - 26 yanvar 724
Hişam ibn Əbdülməlik	26 yanvar 724 - 6 fevral 743
II Vəlid ibn Yezid	6 fevral 743 - 17 aprel 744
III Yezid ibn əl-Valid	17 aprel 744 - 4 oktyabr 744
İbrahim ibn əl-Valid	4 oktyabr 744 - 4 dekabr 744
II Mərvan ibn Məhəmməd (Cəzirədə Harrandan idarə olunurdu)	4 dekabr 744 - 25 yanvar 750

Abbasilər xilafəti

Abbasilər xilafəti (750-1258) — Ərəb Xilafətində Əməvilərdən sonra hakimiyyətə yiyələnmiş Abbasilər sülaləsinin yaratdığı orta əsr feodal-teokratik dövləti. Eləcə də bəzən Bağdad xilafəti adlandırılır. Abbasi xilafətinin tərkibinə ərəb ölkələri, Qafqaz, Azərbaycan və İran(9-cu əsrin əvvəlinə qədər), Orta Asiyanın cənubu, Misir, eləcə də Şimali Afrika(9-cu əsrə qədər) və Hindistan^[1] daxil idi. Müstəqil dövlət kimi 750-ci ildən 945-ci ilə, Buveyhilər tərəfindən işğal edilənə qədər mövcud olub. Buveyhilər Bağdadda onun 1055-ci ildə Səlcuqlular tərəfindən alınmasına qədər ağalıq edib. Abbasi xilafəti adı altında həm də, Bağdadda (762-1258), onun Elxanilər tərəfindən alınmasından sonra isə Qahirədə, onun Osmanlılar tərəfindən 1517-ci ildə alınmasına qədər məmlük sultanlarının yanında mövcud olmuş, müsəlman teokratik dövlət quruluşu forması nəzərdə tutulur.
Abbasilər dövlətinin 8-ci əsrinə 14, 9-cu əsrinə 12,10-cu əsrinə 10 hökmdar düşür.

• 
  Abbasilər xilafəti, əlində həm ruhani, həm də dünyəvi hakimiyyəti birləşdirən xəlifənin başçılığı altında olan bir dövlətdir. Dayaqları ərəb tayfaları olan Əməvilər xilafətindən (661-750) fərqli olaraq, Abbasilər xilafəti daha çox, bu dövlətə daxil olan müxtəlif ölkələrin feodallarının maraqlarını ifadə edirdi. İlk Abbasilər dönəmində 8-9-cu əsrlərdə iranlı feodallar xüsusi önəm daşımağa başladılar, ərəb tayfa aristokratiyası isə öz müstəsna mövqelərini itirdi. Abbasilər xilafətində əsas təsərrüfat sahəsi suvarmaya əsaslanan əkinçilik idi, əsas istehsalçı isə təhkimli vəziyyətə salınan kəndli idi. Köçəri və oturaq maldarlıq əkinçilikdən sonra mühüm idi. Torpaqların mühüm hissəsi formal olaraq dövlətin mülkiyyəti hesab olunurdu. Bunun əsasında xəzinə əkinçilərdən torpaqdan və dövlətin suvarma sistemindən yararlanma haqqı kimi vergi yığırdı. Dövlətin torpağının bir hissəsi iqta kimi hərbi xidmətinin təminatı kimi feodallara verilirdi. Tədricən renta iqtası, torpaq iqtasına çevrildi və erkən həm də sonrakı dövrlərdə şərti torpaq mülkiyəti olaraq ömürlük benefisidən irsi lenə çevrildi. Xüsusi ilə torpağı, feodala məhsulun 50% və daha çox qədərini ödəmək şərti ilə, icarəyə götürən kəndlilərin vəziyəti ağır idi.
  
• 
  X-XI əsrlərdə Bağdadda siyasi mübarizə
  

Artıq 8-ci əsrin sonunda dövlət torpaqlarını mənimsəyən Bağdaddan uzaq vilayətlərin hakimləri müstəqil dövlətlər yaratmağa başladı. Yerli feodalların separatçılıq meylləri, xalq kütlələrinin ərəb ağalığına qarşı mübarizəsi ilə üst-üstə düşürdü ki, bu həmin bu feodallar tərəfindən öz məqsədləri üçün istifadə edilirdi. Yerli, Mərakeşdə İdrisilər(788-985), İfrikiyyədə Əqləbilər(800-909), Samanilər (875-999), Qəznəvilər və bir çox başqa daha xırda feodallar müstəqil idilər. Misirdə həm də Fələstin və Suriyanı tabe etmiş Tulunilər(868-905) hakim idi.