Dinshunoslikka
Yüklə 4,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
shi munosabati bilan tashkil qilinadigan ma’naviyaxloqiy tadbir
larni keltirish mumkin. Bu tadbirlar maxsus tayyorgarlik va nazorat asosida bo‘lib o‘tadi hamda ular vositasida Xudo yagona ekanligini unutmaslik, Uni chin ko‘ngildan, butun vujud va qudrat bilan se vishlik, barcha ne’matlar Xudo tomonidan berilishini yodda saqlash o‘rgatiladi. Shuningdek, yahudiylarga xos ro‘zg‘or sirlari haqida bolalarga ta’lim berishlikka alohida e’tibor qaratiladi. 180 Xristianlar uchun esa nikoh va oilaviy munosabatlar ma joziy ma’noda Xudoning tashqi ko‘rinishini ifodalovchi maro simlardan biri bo‘lishi bilan birgalikda, Iso Masihga nisbatan muhabbatni qay darajada ekanligini ko‘rsatuvchi sirli (tainstvo) hodisa hisoblanadi. Chunki, Injil ko‘rsatmalariga ko‘ra, «erxo tin Masih tanasining a’zolaridir» (Injil. Efesliklarga maktub, 6:2230) hamda inson hech qachon o‘z tanasini yomon ko‘rma ganidek, erxotin ham birbiriga muhabbat asosida munosabat da bo‘lib, Iso Masihga nisbatan yuksak muhabbat va hurmatini izhor qilishi kerak. Xristianlikka binoan, oilalar cherkov xizmatidagi xodimlar deb baholanadi. Shu tufayli oila vakillari xristiancha turmush tar zini targ‘ib qilish, unga rioya qilish va undan faxrlanishga chaqiri ladi. Qolaversa, xristian oila vakili o‘z saxovati va axloqi orqa li muqad das Xushxabarga sadoqat ko‘rsatishga mas’uldir. Oilada erxotinning o‘zaro muhabbati hamda farzandlarning odobli bo‘lishi Muqaddas Xushxabarning tashviqoti va unga nisbatan iftixor ram zi sanaladi. Shuningdek, otaonalar farzandlarini Xudoni ulug‘lash ga, hayot musibatlari sababini to‘g‘ri tushunishga, o‘zgalar, ayniqsa, zaif va qariyalarga ehtirom ko‘rsatishga o‘rgatish orqali xristian tur mush tarzini namoyon etgan bo‘ladilar. Xristian oila a’zosi insonlarga (qaysi dinga e’tiqod qilishidan qat’i nazar) ko‘mak va hurmat ko‘rsatishni ifodalovchi ijtimoiy tadbirlarda faol bo‘lishga buyuriladi. Xususan, oila vakillari jami yatdagi keksalar, yosh bolalar, jismonan ojiz va moliyaviy nochor kimsalarga ijtimoiy va iqtisodiy madad berishga mas’ul sanala di. Bu borada, farzandlar yoshligidanoq ijtimoiy faol va jamiyat a’zolariga e’tiborli bo‘lishni o‘zlashtirishida otaonaning javob garligi yuqoridir. Xristian otaonaning bosh vazifasi va majburiyati o‘z farzandi ni e’tiqodli qilib tarbiyalashdir. O‘z shaxsiy namunasi hamda muqaddas 181 Xushxabar nasihatlari orqali, otaona juda yoshligidanoq farzandiga ezgu fazilatlar, mas’uliyatlilik haqida ta’lim beradi. Diniy ta’limot ga ko‘ra, otaona zimmasiga farzand tarbiyasi bo‘yicha uch shart ga amal qilish yuklanadi. Birinchi, bolaga ezgu axloqlarni o‘rgatish, bu bilan bolada yaxshi va yomon o‘rtasini farqlay olish qobiliyati ni shakllantirish ko‘zda tutiladi. Ikkinchi, bolada dindorlik hissini tug‘dirish, bu orqali unda shaxsiy va ijtimoiy sifatlar rivojlanishi maqsad qilinadi. Uchinchi, farzandni Xudoning bolasi sifatida hur matlash talab qilinadi, mazkur hurmatni esa farzandining ruhiy va jismoniy ehtiyojlarini qondirishda fidokorlik ko‘rsatish bilan ifoda lash kerak bo‘ladi. Islom dinida ham nikoh va oila munosabatlariga alohida e’ti bor qaratilib, Qur’oni karim oyatlari va Muhammad payg‘ambar (a.s.) hadislari orqali musulmonlar turmush qurishlikka targ‘ib qilinadilar. Shu bilan birga, ular qonuniy nikoh vositasida tug‘ila digan farzand sababidan inson naslining davomiyligini ta’minla gan, qolaversa, farzandni go‘zal axloqli qilib tarbiyalash bilan Yer yuzini obod bo‘lishiga hissa qo‘shgan hisoblanadilar. Shu nuqtayi nazardan, o‘tmishda o‘tgan solih kishilar odob ning yuksak ahamiyatini chuqur anglab yetib, farzandlari tarbi yasiga jiddiy e’tibor berishgan. Payg‘ambar sahobalaridan Abdulloh ibn Umar (r.a.) har bir otaonaga tarbiyada tenglik va o‘zaro hurmat muhim o‘rin tutishini uqtirib, quyidagilarni aytadi: «Farzandingizga ta’lim bering, chunki siz uning ilmli va odobli bo‘lishi uchun mas’ulsiz, shundagina siz un dan hurmat va itoatni talab qilsangiz bo‘ladi». Muhammad payg‘ambar (s.a.v.)ning ko‘plab hadislari da farzandga shaxsiy, tozalik va ijtimoiy odoblarni o‘rgatishlik ka qattiq targ‘ib qilinadi. Ayniqsa, mazkur mavzuga oid hadis lardan birida kishi farzandini go‘zal odobga odatlantirishi haqdor kimsani taomlantirishdan ko‘ra afzal ekanligi ta’kidlanadi. Bosh 182 qa bir hadisda Payg‘ambar (s.a.v.) marhamat qilishicha, kishi o‘z farzandiga chiroyli odobdan ko‘ra afzalroq hadya taqdim qila ol maydi. Shu tufayli Ali alMadaniy aytadi: «Farzandga odobni me ros qilib qoldirish moddiy buyumni meros qoldirishdan afzalroqdir. Chunki odob unga mablag‘, yuqori martaba, insonlarning muhabbati, dunyo va oxirat yaxshiligiga erishishi uchun yordam beradi». Muhammad Nur Suvayd Muhammad payg‘ambar (s.a.v.) hadi slari va o‘tgan solih insonlar o‘gitlarida qattiq urg‘u berilgan, bolalarga ta’lim berish lozim bo‘lgan fazilatlar, umumlashgan ho latda, to‘qqiz turga bo‘linishini ta’kidlaydi: 1. Otaonaga chiroy li munosabatda bo‘lish. 2. Olimlarga go‘zal muomalada bo‘lish. 3. Kattakichikka hurmat va ehtirom ko‘rsatish. 4. Musulmon birodariga chiroyli munosabatda bo‘lish. 5. Qo‘shnichilik odobi. 6. Ruxsat so‘rash odobi. 7. Ovqatlanish odobi. 8. Kiyinish odobi. 9. Qur’oni karim va uning tilovatiga hurmat ko‘rsatish. Xulosa qilib aytganda, ta’limtarbiya o‘zagini tashkil qiluvchi diniy qadriyatlar doirasida vatanparvarlik, mehrshavqat, mehnat sevarlik, bag‘rikenglik, oilaparvarlik kabi fazilatlar yuksak qadrla nadi. Xususan, samoviy dinlar ta’limoti bo‘yicha milliy ruhiyat ni shakllantirish, jamiyatda umuminsoniy va xalqchil g‘oyalardan iborat mafkurani qaror toptirish hamda urfodat va an’analar ning barhayotligini ta’minlash uchun yuqoridagi singari fazilatlar mu him o‘rin tutadi. Yüklə 4,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|