Dintaniw kk

 
Bekkemlew ushin sorawlar. 
1. Dun`yaliq dinler xaqqinda tu`sinigin`. 
2. Buddizmnin` tiykarin saliwshi kim. 
3. Buddizm qay da`wirde, qay jerde payda bolg`an. 
4.Buddizm taliymatinin` negizi. 
5. Buddizm qashan, qaysi ma`mleketlerge tarqalg`an, onin` muqaddes kitabi qaysi. 
A`debiyatlar. 
1. Juraev U, Saidjanov Y. Dune dinlari tarixi. T., a`oii. 
2. Men` A. Istoriya religii. M., a`oor. 
3. Mifi narodov mira. V g`-x tomax. M., a`oue. 
4. Vasil`ev A.S. Istoriya religii Vostoka. M., a`oou. 
5. Dinshunoslik. Ma`ruzalar matni. T., g`000. 
6.Dinshunoslik asoslari. Professor A.Abdusamedov taxriri ostidla. T., a`oit y. 

---

6. 
tema Xristianliq. 
Jobasi: 
1. Xristianliqtin` payda boliwi. Xristianliqtin` bo`linip ketiw sebepleri. 
2. Xristianliqtin` tarmaqlari. 
3. Xristianliqtin` sektalari. 
1. Xristianliqtin` payda boliwi. 
An`izlarda aytiliwinsha Iisus dun`yag`a kelmesten aldin Polestina xalqina (Israil 
perzentlerine) olardin` ba`rshe gunalarinan azat etiw ushin xa`m o`z janin qurban etip 
basqalardin` gunasin juwatug`in, quday ta`repinen jiberilgen ka`ramatli qutqariwshi, onin` 
wa`kili messiya dun`yag`a tez arada keletug`inlig`i bashara etilgen edi. Solay etip dun`yag`a 
belgilengen kunde Iisus keledi.
Xristianliq - 
Xristianliq bizin` eramizdin` I a`sirinde Polestinada payda boldi. Onin` 
payda boliwi g`000 jil aldin Polestinadag`i Vifleem awilinda, usta Iosif xa`m onin` xayali 
Mariyadan dun`yag`a kelgen balasi Iisus (Isa) ati menen baylanisli. Xa`zirgi jil sanaw usi 
sa`neden baslanadi. 
Onin` tuwiliwi menen sol waqtag`i Izraildin` zalim xa`kimi Irod bul awilda tuwilg`an 
barliq balalardi o`ltiredi, biraq Iisus ata anasi Egipetke alip qashiwg`a ulgeredi. Solay ko`p jillar 
ol o`zi xaqqinda xesh mag`liwmat bermeydi, biraq e0 jsqa jetkende O`udaydin` perzenti xa`m 
usinin` menen birge Iisus Xristos ati menen o`zinin` payg`ambarliq jumisin baslaydi. Ol 
ma`mleket boylap sayaxat etip ko`plegen karamatlar ko`rsetken o`lilerdi tiriltken, ko`rlerdi, 
mayiplardi emlegen jilli adamlardi jinlerdi quwg`an x.t.b. Iisus e jil dawaminda o`z jumisin alip 
baradi. Onin` xaliq arasinda o`zinin` abirayinan qoriqqan Ierusalim qalasinin` ruxaniyleri oni 
sudg`a beredi xa`m Rim prokurori Pontiy Pilat onin` o`lim jazasina buyiradi. Oni Golgofa 
tawinda ulken atanaq ag`ashqa tiriley miyaqlap qiynap o`ltiredi. %limnin` ushinshi kuni ol 
tirilip, azg`ana waqit o`zin sha`kirtleri arasinda boladi. Sonnan olardi ko`z aldinda aspang`a 
uship ketedi. Xristianliqtin` tiykarin salg`an adamnin` dun`yadag`i turmisinin` qisqasha 
mazmuni usidan ibarat. Xristianliqtin` xa`m basqa dinlerge uqsap insan ja`miyeti 
rawajlaniwinin` belgili basqishinda, ja`miyetlik turmis salasinda juz bergen o`zgerislerdin` diniy 
qarslar salasinda sawleleniwi sipatinda payda boladi. Tariyx soni da`lilleydi. Rim quldarliq 
impeiyasi idiray baslag`an feodal qatnaslar qa`liplesip atirg`an bir waqitta xristianliqtin` 
da`slepki bo`rtikleri payda bolg`an. Eramizdin` I-III a`sirlerinde Rim ja`miyetinde taralg`an 
uliwma krizis usig`an ta`n oy pikirlerdi keltirip shig`arg`an. Bunin` na`tiyjesinde xristian dini 
xa`m onin` karamatli kushleri ta`repinen adamlardi zulimnan azat etiw xaqqindag`i 
«qutqariwshi» ideyalari payda boldi. Bunin` na`tiyjesinde umitsiz bolip jasap atirg`an millionlap 
qullar xristian dinin qutqariwshi ideyalarin ta`n qaladi. Usi ma`niste xristian dini da`slep 
qullardin` dini sipatinda payda bolg`an dep aytsaq boladi. Frantsuz tariyxshisi Sharl` Eimen 
usinday degen edi` «Spartak jen`iliske ushirag`aninan arqali Iisus jen`is qildi». Waqittin` o`tiwi 
menen bul din xukmran toparlar dinine xa`m aylandi. Bunin` tiykarg`i sebepleri imperiya 
xa`lsizlenip barg`an sayin xukimdarlar xa`m imperiya xaliqlarin ajiratip jiberiwshi emes, al 
olardi birlestiretug`in dinge mu`ta`a`j boldi. Rim imperatori Konstantin eg`r jili bul dindi 
ma`mleketlik din dep ja`riyaladi. eg`t jil Konstantin ko`rsetpesi boyinsha dun`ya xristianlarinin` 

---

birinshi jiynalisi Nikey sobori shaqirildi. Bul sobordi xristianliqtin` tiykarg`i dogmalari 
tastiyiqlandi, shirkew qag`iydalari jazilg`an kitaplar qabil etildi. Xristian shirkew ma`mlekettin` 
ra`smiy shirkew dep belgilendi. Shirkew Rim imeratorin qudaydin` wa`kili dep ja`riyaladi. 
Bunin` na`tiyjesinde dun`yaliq patsha shirkew ja`rdeminde qudaydin` wa`kiline aynaldi. 
Xristianliq diniy taliymatinin` mazmuni to`mendegilerden ibarat` 
-O`uday muqaddes ushlikte (troitsa) ko`rinedi. Yag`niy quday ush obrazda biraq jeke 
birew. Bul degeni quday. quday-Ata. quday-Bala, quday-Muqaddes ruwxtan ibarat. Biraq bul 
ush obrazli qudaylar kelip shig`iw menen bir birinen ajiralip turadi. Ma`selen, quday-Ata tuwiliw 
joli menen payda bolg`an. O`uday emes, oni xesh kim jaratqan emes. O`uday-Yuala bolsa 
tuwilg`an quday – Muqaddes Ruwx bolsa quday Atadan payda bolg`an. 
Tiykarg`i dog`malar(aqidalar)` 
-O`uday-bala (Iisus) qutqariwshi messiya yag`niy quday jaratqan wa`kil. Ol karamatli 
qutqariwshi. Xristianliqtin` tiykarshisi Isa o`ltirilgennen keyin aspang`a ko`terilip ketken, ol 
keleshekte tiriler xa`m o`liler ustinen xukim shig`ariw ushin oxirat kuni (Sudniy den`) qaytip 
keledi. 
Isa xa`m karamatli xa`m insaniy ta`biyatqa iye 
-Bibi Mar`yam qudaydin` anasi, ol qizliq belgisin saqlag`an turde ko`tergen xa`m Isani 
tuwg`an. 
-Ikonalarg`a siyiniw. 
-O`uday xa`mme na`rseden ustin turadi xa`m ma`n`gi. Oni xesh kim jaratqan emes. O`uday 
dun`yanin` jaratiwshisi. Ol dun`yani alti kunde jaratqan. 
-Adamzat tuwilg`an waqittan baslap gunali O`uday jaratqan ba`rshe tirishilktin` gultaji 
insan edi. Sebebi O`uday adamdi o`zine uqsas jaratqan. Bul uqsasliqtin` tiykarg`i belgileri – bul 
insang`a berilgen aqil, oy-parasat, ma`n`gi turmis. Xa`r bir dun`ya dininin` muqaddes kitabi 
bolg`aninday xristianliqtin` xa`m usinday kitabi bar, ol «Bibliya» dep ataladi. «Bibliya» degen 
so`z grek tilinen aling`an bolip «Kitap» degen ma`nisti bildiredi. «Bibliya»nin` xristianliq payda 
bolmastan aldin jaratilg`an birinshi xa`m ulken bo`legi «Eski wa`siyat»(Axd, Vetxiy Zavet) dep 
ataladi xa`m Iudaizm dininn` muqaddes kitabi «Tavrot» esaplanadi. «Bibliya»nin` xistianliq 
penen baylanisli bolg`an ekinshi bo`limi «Jan`a wa`siyat (Axd «Noviy zavet»)» dep ataladi. 
Kitaplar atina «Wa`siyat» so`zinin` qosilip isletiliwi «O`uday menen adamlar ortasindag`i 
qatnaslar wa`siyatnama menen ta`rtipke salinip turiladi» degen tusinik tiykar etip aliniw menen 
bildiriledi. Usi ma`niste alg`anda «Jan`a wa`siyat»- O`udaydin` Isa da`ldalshilig`inda adamlar 
menen jan`a wa`siyatlasiw demek. «Jan`a wa`siyat» g`u kiatptan, yag`niy r Injil (Evangelie- 
jaqsi xabar), Appostollardin` (Isanin` sha`kirtleri,xristianliqtin` da`slepki taratiwshilari) 
a`melleri, g`a` risola xa`m karamatli alim Ianin` «Wa`xiynamasi»nan ibarat.