Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

Texnik-kimyoviy nazorat.
Yuqori sifatli non, b o ik a va teshik kulchalar ishlab chiqarishni 
ta ’minlash uchun zavod tipidagi katta yirik novvoyxonalarda ham, 
mayda novvoyxonalarda ham keltiriladigan xomashyo, yarim tayyor 
mahsulotlar va tayyor mahsulotlaming sifatini hamda texnologik 
jarayoning to ‘g‘ri borishini texnik-kimyoviy jihatdan nazorat 
qilib turish 
zarur. Yirik korxonalarda texnik-kimyoviy nazorat 
laboratoriyada, laboratoriyasi boim ag an kichik novvoyxonalarda 
esa usta-novvoy tomonidan amalga oshirildi.
Novvoyxonalarda un juda oddiy usulda analiz qilinadi: unning 
hidi, ombor zararkunandalari bilan zararlanganligi, mineral va 
metall aralashmalar bor-yo‘qligi, kleykovinaning sifati va miqdori, 
g ‘irchillash darajasi aniqlanadi. Un rangini aniqlash uchun mazkur 
un normal rangli un bilan solishtiriladi. Buning uchun sinalayotgan 
va normal rangli un namunalarini qora qog‘oz ustiga qo‘yib, lupa 
orqali kuzatiladi. Sinashdan avval namunalar ustiga qog‘oz qo‘yib 
taxta yoki kaft bilan bosib zichlash kerak. Unning rangi asosan 
undagi qobiq miqdoriga, tegirmonda tortish oldidan don qanday 
tozalanganligiga hamda kepakning mayda-yirikligiga bog‘liq. 
Qattiq bug‘doyning uni sarg‘ish, yumshoq bug‘doyning uni oqishroq 
b o iad i. Kepagi oz un oqish b o iad i. Mayda kepakli un yirik kepakli 
unga qaraganda qoramtirroq k o ‘rinadi.
Unning xidini aniqlash uchun kaftga olib, nafas bilan isitiladi 
yoki staqandagi issiq suvga (60-70°C) aralashtiriladi. Un hidsiz 
bo iad i. Yot hid eskirgan unda yoki hidli mahsulotlar bilan birga 
saqlangan unda boiadi.
Unning mazasi ozgina unni chaynab ko‘rib aniqlanadi. Un sal 
shirin b o iish i kerak. Yot ta ’m (achchiq, nordon) sifatsiz unga xos 
xususiyatdir. Y ogiar parchalanganda unning nordonligi ortadi va 
achchiq ta ’m paydo b o iad i, natijada y o g ii kislotalar ko ‘payadi. 
Chaynaganda un qirsillasa, bu un tarkibida mineral aralashmalar
169

---

borligini bildiradi. Bunday undan oziq-ovqatlar pishirish ist'emol 
uchun mumkin emas.
Unda metall aralashmalari bor-yo‘qligi taqasimon magnit 
yordamida aniqlanadi. Buning uchun 1