80-rasnt. Donni oqlash usullari:
a - siqish va surish yordam ida oqlash
usuli; b
-
bir va ко ‘p m arotaba urish bilan oqlash usuli;
v - qobiqni ja d a llik bilan ishqalash y o ‘li bilan g
Bu kabi donlami oqlashda oboyka uskunasi, markazdan
qochuvchi kuch yordamida ishlaydigan uskunadan foydalaniladi.
Bir marta urib oqlash uchun markazdan qochuvchi kuch
yordamida ishlaydigan uskunadan foydalaniladi (suli doni uchun).
K o‘p marta urib oqlanadigan donlar (arpa, bug‘doy va makkajo‘-
xorini) oqlashda oboyka va bichli uskunalardan foydalaniladi.
Uchinchi oqlash usuli
- don qobig‘ini harakatlanayotgan qayroq
tosh yuzaga asta-sekin ishqalash bilan amalga oshiriladi (80-rasm,
v). Bu usuldan parda, m ag‘iz bilan mustahkam bog‘langan (arpa,
bug‘doy, oq jo ‘xori, n o ‘xat va makkajo‘xori) donlarni oqlashda
foydalaniladi. Bunday usulda oqlashda A 1-31RN-3 rusumli oqlash
va sayqallash uskunalaridan foydalaniladi.
Oqlash jarayonining texnologik samaradorligini baholash.
Oqlash uskunasida donni g natijasida ikki xil mahsulot:
-
m ag‘iz va qovuz olinadi. Lekin g jarayoni samarali
b o ‘lmaganda, 5 xil mahsulot hosil bo‘ladi:
217
- m a g ‘iz (qimmatbaho mahsulot);
- oqlanmagan don;
- qovuz (g jarayonida m ag‘izdan ajratilgan sirtqi qobiq);
- maydalangan m ag‘iz;
- kepak.
Oqlash jarayoni qanchalik yaxshi tashkil qilinsa, oqlanmagan
don, maydalangan m ag‘iz va kepak shuncha kam bo‘ladi, m ag‘iz va
qovuz miqdori esa ko ‘p bo‘ladi.
Oqlangan mahsulotlarni saralash
Yormabop donlarning oqlangandan so‘ng aralashma hosil
b o iad i, ulami beshta frakdiyaga bo‘linadi.
Asosiy fraksiya-bu oqlangan don yoki m ag‘iz. Oqlash jarayonida
oqlanmay qolgan donlar, ikkinchi fraksiyani hosil qiladi. Oqlash
jarayonida dondan ajratilgan sirtqi gul qobig'i - uchinchi fraksiyani
hosil qiladi. Oqlash jarayonida, maydalangan mag‘iz - to‘rtinchi
fraksiyani, oqlash jarayonida maydalanadi mayda zarrachalarga
m ag‘iz va pardalar ya’ni kepak - beshinchi fraksiyani hosil qiladi.
M ag‘iz - asosiy va qimmatbaho mahsulot bo‘lib, unga tegishli
ishlov beriladi (silliqlanadi, jilo beriladi, saralanadi).
Oqlanmagan dondan esa qayta oqlash jarayonida mag‘iz olinadi.
Maydalangan m ag‘iz sholi, grechixa (prodel) no ‘xat donlariga
qayta ishlov berish jarayonida hosil bo'lib, ularni saralab, kepagi
ajratiladi.
Kepakdan esa ozuqa sifatida omuxta-yem mahsulotlari ishlab
chiqarishda foydalaniladi.
Qovuz, ya’ni tariq, grechixa va sholi donlari m ag‘zidan ajratilgan
qobiqdan ozuqa xamirturushi sifatida va texnik maqsadlarda
ishlatiladi.
Aralashmadagi mahsulotlaming tarkibiy miqdori qayta ishla-
nayotgan don, uning sifati oqlash jarayonlami to ‘g ‘ri olib borish,
oqlash uskunalarni rusumlari, donning birinchi va ikkinchi marta
oqlanishiga bog‘liq.
218
Donni birinchi oqlashdan so‘ng hosil bo‘lgan mahsulotlaming
taxminiy miqdori 37-jadvalda berilgan.
Dostları ilə paylaş: |
