Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

22- rasnu Don uyumlarida qizish tas\'iri
Fastki o‘z-o‘zidan qizish 
— omborxona, silos yoki xirm onlarda 
saqlanayotgan don uyumining quyi qism larida (sathyoki silos tubidan 
20 - 50 sm yuqorida) gorizontal qatlam k o ‘rinishida rivojlanadi. Bu 
qatlamli o ‘z -o ‘zidan qizishning xavfli k o ‘rinishlaridan biri b o iib , 
unda qiziy boshlagan quyi qatlam larda hosil b o ig a n yuqori harorat 
yuqorida joylashgan qatlam larga oson uzatiladi va qisqa muddat 
ichida don uyum i butunlay o ‘z-o ‘zidan qizib qolishi mumkin.
Vertikal - qatlamli 
o ‘z-o ‘zidan qizish siloslarda saqlanadigan 
don uyum lari uchun xosdir, biroq u omborxonalarda ham uchrashi 
mumkin. Uning asosiy sababi omborxona devorining bir tekisda 
isim aganligi yoki sovimaganligi b o iis h i mumkin, m asalan, quyosh 
ta'sirid a silosning bir tomoni isishi yoki tutashgan q o ‘shni siloslardan 
devorlar orqali issiqlikning uzatilishi.
Yalpi o‘z-o‘zidan qizish 
o ‘z-o ‘zidan qizishning shunday k o ‘ri- 
nishiki, bunda, qat’iy chegaralangan yon qismlaridan tashqari don 
uyum i butunlay qizib qoladi.
Don uyumining holati. 
Barcha sharoit va k o ‘rsatkichlar ichida 
xarakterlisi hisoblanadi ayniqsa qizish jarayonining jadalligiga 
uning nam ligi, harorati fiziologik faolligi va mikroflorasi tarkibi
56

---

katta ta ’sir k o ‘rsatadi. D on m assasida kapillyar nam lik kam b o ‘lishi 
'(suv b u g ‘larining kondensatsiyasi) qizish intensivligiga katta ta ’sir 
k o ‘rsatadi. D on m assasida erkin suv qancha m o ‘l b o ‘lsa, o ‘z-o ‘zidan 
qizish shuncha intensiv tarzda yuzaga keladi.
23- rasm. Don uyumlarida qizish tasviri.
0 ‘z-o ‘zidan qizish jarayonining nam likka b o g ‘liqligi Lamur, 
K leyton va Vrenchel tajribalari m a ’lum otida yaqqol k o ‘rishim iz 
mumkin.