Durdibayeva munisaning zoologiya fanidan yozgan

URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI
TABIIY FANLAR FAKULTETI
BIOLOGIYA (SIRTQI) YÓNALISHI
203-GURUH TALABASI
DURDIBAYEVA MUNISANING
ZOOLOGIYA FANIDAN YOZGAN
KURS ISHI


Mavzu: Yassi chuvalchanglarni rivojlanish sikli-parazitik hayot mahsuli
Bajardi: Durdibayeva Munisa

URGANCH-2022

MUNDARIJA
I. KIRISH. YASSI CHUVALCHANGLAR TIPIGA UMUMIY TAVSIF.........3
II. ASOSIY QISM
II.1. KIPRIKLI CHUVALCHANGLAR SINFI, TUZILISHI VA HAYOT KECHIRISHI.............................8.
II.2. SO‘RG‘ICHLILAR SINFI, TUZILISHI VA HAYOT KECHIRISHI ........ 14
II.3. MONOGENEYALAR SINFI..........................................20
II.4. TASMASIMON CHUVALCHANGLAR SINFI.............................22
III. XULOSA. …………………………………………………………………29
IV. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR. ……………...........30


KIRISH
O`zbеkiston Rеspublikasining “Ta’lim to`g`risida”gi qonunida Oliy ta’lim o‘zi tanlagan faoliyat sohasida chuqur umumilmiy va maxsus bilimni zarur kasbkor ko‘nikmasi bilan uyg‘unlashtiradigan yuqori malakali mutaxassislar, shuningdek ilmiy va ilmiy-pedagogik xodimlar tayyorlash maqsadini ko‘zlaydi. Oliy ma’lumotli mutaxassislar tayyorlash umumiy o‘rta, o‘rta hunar texnika, o‘rta maxsus ta’lim asosida amalga oshiriladi. Oliy o‘quv yurtlarida ta’lim olish uchun saralash va o‘qishga qabul qilish qonunlar bilan tartibga solinadi. Oliy o‘quv yurtlaridagi ta’lim ikki bosqichli asosda, O‘zbekiston Respublikasining Hukumati tasdiqlagan Nizomga muvofiq izchil tarzda bakalavr va magistr darajasi berish orqali amalga oshiriladi. Sirtqi yoki mustaqil ta’lim tarzida o‘rganishga yo‘l qo‘yilmaydigan kasb va ixtisoslar ro‘yxati O‘zbekiston Respublikasining Hukumati tomonidan belgilanadi. Fuqarolar shartnoma (pullik) asosida ikkinchi oliy ma’lumot olishga xaqlidirlar. Oliy o‘quv yurtlarining faoliyati o‘z ustavlari bilan tartibga solinadi. Oliy o‘quv yurtlari qonunlarda belgilangan tartibda vaqti-vaqti bilan attestatsiya va akkreditatsiyadan o‘tkazib turiladi. Prеzidеntimiz Shavkat Mirziyoyev ta’kidlaganidеk: “Sog`lom avlodni tarbiyalash buyuk davlat poydеvorini, faravon hayot asosini qurish dеganidir” . Shu jihatdan olganda, mamlakatimizda sog`lom avlod dasturi harakatining kеng tus olgani, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” asosida ta’lim–tarbiya tizimining tubdan isloh etilayotgani ham ana shu ulug`vor vazifani amalga oshirish yo`lidagi muhim qadamdir.O`zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеnti Shavkat Mirziyoyev shaxsning ma’naviy sifatlariga, ularni tarbiyalash ijtimoiy va insonparvarlik ahamiyatiga alohida e’tibor bеrib: “Biron–bir jamiyat ma’naviy imkoniyatlarini, odamlar ongida ma’naviy va axloqiy qadriyatlarni rivojlantirmay hamda mustahkamlamay turib o`z istiqbolini tasavvur eta olmaydi” – dеb alohida ta’kidlaydi. Hozirgi zamon fan yutuqlarini biologik bilimlarni bilgan holda keng miqyosda amalga oshirish mumkin bo’ladi. Bugungi kunda ekologik holat jahon miqyosida global muammo bo’lib turgan bir holatda yangidan yangi tabiiy, biologik, hech qanaqangi chiqindilarsiz mahsulot ishlab chiqarish davr talabi bo’lib bormoqda. Hozirgi vaqtda genomik tahlillar olib borish keng miqyosda olib bormoqda. Shu munosabat bilan Prizidentimiz tomonidan biologiya va kimyo fanlarini rivojlantirishga kata e’tibor qaratilgan.
Tip Platgelmintlar (Plathelminthes Schneider, 1873) yoki yassi chuvalchanglar
1. Yassi chuvalchanglar ikki tomonlama simmetriyali hayvonlardir. Ularning tanasi orqali faqat bitta simmetriya tekisligi o‘tkazilishi mumkin. Bunday simmetriya dastlab shu guruh chuvalchanglarda ko‘rinadi. Yassi chuvalchanglar uch qavatli hayvonlardir. Ontogenez davomida ularda kovakichlilardagi kabi ikkita emas, balki uchta embrion varag‘i hosil bo‘ladi. Ularda tana qoplamini hosil qilivchi ektoderma va ichak rivojlanadigan entoderma oralig‘ida o‘rta varaq yoki mezoderma rivojlanadi. ularning tanasi uzunchoq bo‘lib yelka-qorin (dorzoventral) yo‘nalishda yassilashgan bo‘ladi.
2. Yassi chuvalchanglarning muhim hususiyati ularda epiteliy va uning ostida joylashgan muskul tolalaridan tuzilgan teri – muskul xaltasi bo‘lishidir. Muskullarning qisqarishi natijasida platgelmintlarga xos bo‘lgan xarakat yuzaga keladi.
3. Yassi chuvalchanglarning tanasi bo‘shliqsiz bo‘ladi ular bo‘shliqsizlar yoki parenximatozlar deb yuritiladi. Ichki organlarning oralig‘i mezodermadan hosil bo‘lgan parenxima bilan to‘lgan bo‘ladi. Parenxima bir qancha vazifalarni bajaradi: tayanch, zaxira oziqa moddalarni to‘planadigan joy va almashinuv jarayonlarda qatnashadi.
4. Ovqat xazm qilish kanali ektodermali oldingi ichak yoki qizilo‘ngach va entodermali orta ichak bo‘lib, u ko‘r tugaydi. Orqa ichak va anal teshigi bo‘lmaydi. Parazitlarda ovqat hazm qilish sistemasi umuman reduksiyalangan.
5. Nerv sistemasi juft miya gangliyalar va undan orqaga ketuvchi ko‘ndalang xalqali tolalar bilan birikkan nerv tomirlaridan iborat. Yassi chuvalchanglarda markaziy boshqaruvchi apparat yaxshi shakllangan.
6. Qon aylanish va nafas olish sistemasi yo‘q.
7. Yassi chuvalchanglarda protonefridiya tipidagi maxsus ayrish organi birinchi bo‘lib paydo bo‘ladi. Ular tarmoqlangan kanalchalar sistemasidan iborat. Har bir kanalcha parenxmada maxsus kipriklar tutamiga ega bo‘lgan yuldizsimon hujayra bilan tugaydi. Protonefridiylar tashqi muhit bilan maxsus ekskretor (ajratuvchi) teshik orqali aloqada bo‘ladi.
8. Yassi chuvalchanglarning jinsiy sistemasi germafrodit va juda murakkab tuzilgan. Odatda murakkab yo‘llar shakllanadi, ular jinsiy mahsulotlarni chiqarishga va ichki otalanish sodir bo‘lishiga imkon beradi. Shunday qilib jinsiy sistemasi faqat jinsiy bezlar bo‘lishi bilangina xarakterlanmay, eng muhimi jinsiy apparatning jinsiy yo‘llari va tuxumning hosil bo‘lishiga bog‘liq bo‘lgan qo‘shimcha qismlari, shuningdek qo‘shilish organlari bo‘lishi bilan xarakterlanadi.
Yassi chuvalchanglar tipiga 5 ta sinf kiradi ulardan to‘rttasi asosan parazit formalardan iborat.
Zoogeografiya bu yer yuzining turli xududlari (zoogeografik oblastlar) hayvonot olamini evolyutsion kelib chiqishi, shaklllanishi, faunistik tarkibi va ularning o’zaro o’xshashlik va farqlarini chuqur o’rganadigan fandir. Mazkur xususiyatlarni belgilovchi qonuniyatlarini aniqlash esa zoogeografiya fani oldidagi eng muhim masalalarning biridir. Yer yuzasida tur areallari yoki faunistik komplekslarning shakllanishidagi tarixiy jarayonda hayvonot dunyosining turli-tuman aloqalari hal qiluvchi rol o’ynaydi. Shu bilan birga har bir regionning hayvonot dunyosi birinchi navbatda muxitning abiotik omillari bilan aloqasi orqali shakllanadi. Ma’lumki, yer yuzasidagi xar qanday keng maydonning ekologik sharoitlari u yoki bu darajada o’zaro farq qiladi. Undagi o’simlik va hayvon guruhlarining tarkibi ma’lum darajada u yerdagi geografik muhit bilan bo’ladigan aloqalarga bog`liqdir.