"e-Dalğa" Şəbəkə Kulturoloji-Ədəbi Dərgi

Edqar Allan Po 
 
"Qızıl ölümün maskası" 
 

 
12
(Amerika novellalarından bir yarpaq) 
 
 
Gülər Sadıqovanın təqdimat və tərcüməsində dünya ədəbiyyatından hekayə  
 
Edqar Allan Po 19 yanvar 1809 – cu ildə Bostonda anadan olmuş, 7 Oktyabr 1849 – cu 
ildə Baltimorda vəfat etmişdir. Amerikalı yazıçı və şairdir. Özü Amerikanın romantik 
cərəyanının öndə gedənlərindən biridir. ABŞ-ın ilk qısa hekayə yazarlarından olan Poe 
müasir mənada qorxu, həyəcan növlərinin də atasıdır. Bu gün çox insanlar tərəfindən 
ABŞ-ın böyük yazıçılarından hesab olunsa da Poe həyatdaykən tez-tez alçaldılmış və 
səhv başa düşülmüşdür. 
 
 
 
Qızıl ölümün maskası 
 
 
“Qızıl ölüm“ çoxdandır şəhər əhlini qırırdı. Heç bir hücum belə qorxunc, belə öldürücü 
olmamışdı. Kəskin sancılar, baş fırlanmaları, sonra da gözləri boğan qanaxmayla ölüm. 
Qurbanın bədənində, xüsusilə üzündə görünən qızılı ləkələr onu dostlarının köməyindən, 
sevgisindən uzaqlaşdıran xəstəliyin ilkin izləri idi. Xəstəliyin üzə çıxması, güclənməsi və 
bitməsi yarım saatlıq işdir. 
Amma kral Prospero xoşbəxt idi, ürəklıydi, ağıllıydı. Ölkəsindəki xalqın yarıdan çoxu 
xəstəlikdən qırıldıqca saraydakı cəngavərlər və ledilər arasından sağlam və şən olan min 
nəfəri hüzuruna çağırdı. Onlarla birlikdə qala kimi bir monastra, uzaqlara getdi. Çox 
möcüzəli, böyük və qəribə tikiliydi bu monastr. Kralın qeyri – adi zövqündən xəbər 
verirdi. Hündür, güclü divarlarla əhatə olunmuşdu. Qapılar dəmirdən idi. Gələnlər 
qapılardan içəri girdikdən sonra dəmirçilər çağrıldı və qapılar tamamilə bağlandı. 
Məqsəd, içərdəkilərin ümidsizlik və ya hər hansı çılğınlığa tutulub çölə çıxmaq və ya 
içəri girməsinin qarşısının alınması idi. Monastr ərzaqla tam doldurulmuşdu. Bu tədbirlər 
görüldükdən sonra saraylılar meydan oxuya bilərdilər hücuma. Qoy çöldəki dünya öz 
başına çarə qılsın. Bu dövrdə yas tutmaq, sızlamaq axmaqlıqdı. Kral əyləncə, kef üçün nə 
lazımdısa hamısını toplamışdı bura: musiqiçilər vardı, müğənnilər vardı, rəqqaslar vardı, 
gözəllər vardı, şərab vardı. İçəridə bütün bunlar və etibarlılıq vardı. Çöldə isə „Qızıl 
ölüm“. 
Monastra yerləşəndən beş, ya da altı ay sonra, „Qızıl ölüm“ün bir az durğunlaşdığı 
dövrdə Kral Prospero ağlın almayacağı qədər gözəl və böyük maskarad təşkil etdi. Hər 
cür duyğunu oyadacaq bir tədbir idi bu. Amma əvvəl sizə salonları göstərim. Bunlar 
hamısı aşağı mətəbədə yerləşirdi, biri də kralın öz otağı idi. Otaqlar hamısı iç – içə, 
qarışıq idi. Qapıları kənara çəkmək mümkün olsaydı ortada uzun dəhliz aşıları. Kralın 
qeyri adi, gözəl şeylərə olan düşkünlüyünün nəticəsi idi bu. Sağdakı və soldakı divarların 
ortasında qotik pəncərə, otağın giriş çıxışını izləyən qapalı dəhlizə açılırdı. Burdakı 
pəncərələrin şüşələri rəngli idi amma döşəmənin rənginə görə hərdən boğuq rəng alırdı. 
Qərb istiqamətdəki otaq mavi döşənmişdi, pəncərələrin şüşələri də mavi idi. İkinci 
salonun pərdələri və yeri qırmızı rəngdəydi, elə pəncərələr də. Üçüncü otaq başdanbaşa 
yaşıl, dördüncü narıncı, beşinci ağ, altıncı isə bənövşəyi rəngdə idi. Yeddinci otaqdakı 
əşyalar isə qara rəngdə idi. Amma yalnız bu otaqda pəncərələrin şüşəsinin rəngləri otağın 
rənginə uyğun gəlmirdi. Bu otaqdakı şüşələr qızılı rəndə idi. Qızılı bir az da qan rənginə 

 
13
çalırdı. Yeddi otağın heç birində nə lampa işığı, nə də şamdan vardı. Sadəcə dəhlizin hər 
otağa baxan pəncərəsinin qarşısında üç ayaqlı dəmir sütunun üzərində şamlar yanır, 
süzülərək qarşıdakı otağı işıqlandırırdı. Bu şam işığı yeddinci otaqdakı qırmızı pəncərəyə 
düşüb elə əcaib mənzərə yaradırdı ki qonaqların ancaq bəziləri içəri girməyə ürək edirdi. 
Elə həmin bu otağın cənub divarında böyük, fildişi saat asılmışdı. Saatın əqrəbləri 
fırlandıqca yeknəsaq, boğuq səs çıxarırdı. Hər saat başı saat güclü zəng çalırdı. Amma bu 
zəng səsi elə qəribə, elə dəhşətli çalınırdı ki, hər altmış dəqiqədən bir orkestr musiqini 
dayandırır, rəqs edənlər bir anlıq durğunlaşırdı. Hətta ən coşqunların belə rənginin 
saraldığını, yaşlıların əllərini alınlarına qoyub düşüncəyə daldıqlarını görmək olurdu. 
Zəng səsləri susduqda isə yenə qəhqəhələr eşidilir, çalğıçılar bir anlıq bir-birlərinə baxıb 
belə axmaq hisslərə daldıqlarına görə özlərini qınayırdılar. Və sanki bir daha belə 
olmayacağına söz verircəsinə pıçıldaşırdılar. Amma altmış dəqiqəlik vaxt keçdikdə ( ki, 
bu uçan zamanın üç min altıyüz saniyəsi deməkdir) saatın zəngi səsləndikdə yenə eyni 
hisslər, eyni didərginlik, eyni dalğınlıq başlayırdı. Bunları bir yana qoyaq maskarad 
həqiqətən olduqca gözəl keçirdi. Bu kralın necə də gözəl zövqü varmış. Bu rənglər, dini 
əşyalar necə də uyğun idi bir-birinə. Bəzilərinə görə bu kral dəli idi. Amma yaxınları 
onun dəli olmadığına inanırdı. Buna qətiyyətlə inana bilmək üçün ona toxunmaq, onu 
duymaq, görmək lazım idi. Maskaradın keçirilməsinə özü nəzarət etmiş, otaqları özü 
hazırlatmış hətta qonaqların geyimləri ilə belə özü məşğul olmuşdu. Maskalar həqiqətən 
əcaib idi. Parlaq, heyrətamiz. Balda Hernanidən tutmuş hər kəs vardı. Əlləri, ayaqları 
biçimsiz, müxtəlif vəzifələr daşıyan, çiçəkli, yarpaqlı fiqurlar vardı. Ancaq bir dəlinin 
xəyal gücündən doğabiləcək dekorasiya idi bu. Otaqlardan otaqlara kölgələr gəzirdi. 
Qonaqların kölgələri rəngdən rəngə düşərək avara ruhları xatırladırdı. 
Budur, zəngli saat yenidən çalmağa başladı. Avara ruhlar bir anlıq durdular, musiqi 
kəsildi. Və budur, yenə əvvəlki vəziyyət. Gülüşlər, şənlik, coşqunluq. 
Yeddinci otağa maskalılardan heç kim girmir artıq. Çünki gecəyarısı olmuşdu. Və qırmızı 
pəncərələrdən süzülən al rəngli işıq qara xalıda oynayır, dəhşətli mənzərə yaradırdı. 
Üstəlik o qəribə saat da bu otaqdaydı. 
O biri otaqlarsa dopdoluydu. Orda həyatın nəbzi dəlicəsinə çalırdı. Elə bu anlarda bayaq 
dediyim kimi musiqi dayandı. Vals oynayanlar yerlərində dondular. Hər şey bayaqkı 
didərgin vəıziyyətə düşdü. Bəlkə də saat son dəfə, həm də on iki dəfə vuracaqdı deyə hər 
kəs qulaq asmağa başladı. Amma hələ zəng səsləri bitmədən hər kəsin nəzəri daha əvvəl 
nəzərə çarpmamış yeni qonağın üzərində dayandı. Yeni qonaq barədə danışılanlar əvvəl 
qulaqdan qulağa yayıldı, sonra adamlar arasında heyrətli səslər yüksəldi, sonra bu səslər 
mırıltıya, ən sonda isə qorxu, hürkü və iyrənməyə çevrildi. Açığı bütün qəribəliklərin 
olduğu bir yerdə yeni qonağın geyiminin heyrət doğurması təəccüblüdür. Əslində 
maskaraddakı geyimlər olduqca dəhşətli və əcaib idi. Yeni gələn qonağınsa əynində hər 
kəsi dəliyə döndərən geyim vardı. Nəticədə bütün qonaqlar yeni gələnin geyimində heç 
bir zarafat, heç bir incəlik olmadığı qənaətinə gəldilər. Qonaq sısqa, alçaq boyluydu. 
Başdan ayağa kəfənə bürünmüşdü. Üzünə, gözlərinə ən yaxından baxan belə onu bir 
cəsəddən fərqləndirə bilməzdi. Amma yenə də bütün bunları yaxşı qarşılaya bilərdi, dəli 
kimi əylənən qonaqlar. Yeni qonaq “„Qızıl ölüm“ü” təmsil etməsəydi. Üstü başı qan idi, 
alnı, üzünün hər yeri o dəhşətli qızıl rənglə rənglənmişdi. Kral Prospero qonağı gördükdə 
(qonaq vals oynayanların arasında geydiyi geyimin xarakterinə uyğun ağır və ciddi 
addımlarla gəzirdi) əvvəlcə diksindi və iyrənən sifət aldı, sonra isə hirsindən qıpqırmızı 
qızardı. 

 
14
Yanında duran saraylılara dönərək, “Kimdir bu?” deyə bağırdı. “ Bizə bu çirkin oyunu 
oynamağa kim cəsarət edə bilər? Tutun onu və maskasını çıxarın. Çıxarın ki, səhər 
bürclərdən kimi asacağımızı bilək!” 
Kral Prospero bu sözləri deyərkən mavi otağındaydı. Səsi bütün yeddi otaqda əks səda 
verdi. Çünki kral gənc, güclü idi. Musiqi o hələ əlini yelləyərkən dayanmışdı. 
Kral bir neçə solğun saraylılarla birlikdə mavi otaqda dayanmışdı. O danışanda yanındakı 
saraylılar qonağa qarşı bir neçə addım atdılar.Amma onsuz da yaxında olan qonaq özü 
qərarlı və ağır addımlarla krala yaxınlaşdı. Ətrafdakılarda elə dəhşətli qorxu yaratmışdı 
ki, heç kəs onu tutmağa cəsarət etmədi. Və qonaq aralarında bir metr qalana qədər kral 
Prosperoya yaxınlaşdı. Ətrafdakılar onların olduğu yeri boşaldaraq divarlara çəkildilər. 
Qonaq ağır addımlarla mavi otaqdan bənövşəyi otağa keçdi. Ordan yaşıla, yaşıldan 
narıncıya ordan da ağa və sonda qara otağa. O anda hirsdən və bir anlıq qorxaqlığın 
verdiyi utancdan dəliyə dönən kral qaçaraq altı otağa keçdi. Onun arxasınca heç kim 
getmədi. Hər kəs qorxudan donmuşdu. Kralın əlində xəncər vardı. O qaça – qaça qonağa 
arxadan yaxınlaşdı. Onunla üz – üzə gələn anda qışqırtı eşidildi və kral əlindəki xəncərlə 
birgə xalının üstünə yıxıldı. Ümidsizlikdən doğan dəhşətlə hər kəs qara otağa atıldı. 
Fildişi saatın kölgəsində dimdik, tərpənmədən duran qonağı tutdular. Amma tutduqları 
məzar geyiminin altında bədən olmadığını gördükdə dəhşətə gəldilər. 
Beləliklə „Qızıl ölüm“ öz varlığını büruzə verdi. Bir oğru kimi girmişdi monastra. Və 
qonaqlar nəşələrinin qanlı gölməçəsində yıxılır və yıxıldıqca da ölürdülər. Sonuncu 
qonaq öldükdən sonra fildişi saat da canını tapşırdı. Şamdanlardakı alovlar söndü. 
Qaranlıq çürümə, „Qızıl ölüm“ hamını qorxunc qoynuna aldı. 
 
 
E-mənbə / link: http://bizimki.org/category/tercume 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Leonardo Şaşa 
 

 
15
 
"Mafiyalar vesterni" 
 
    
       
İtalyan dilindən tərcümə edəni: Cəmşid Cəmşidov 
 
 
  XX əsr italyan ədəbiyyatında özünəməxsus yeri olan Leonardo Şaşa (1921-1989) 
maraqlı esselər və gözəl hekayələr müəllifi olmaqla yanaşı, həm də mahir detektiv ustası 
kimi tanınır. Yazıçının 1961-ci ildə işıq üzü görmüş "Bayquşun günü" romanı indiyədək 
onun ən geniş yayılmış, ən çox satılan və xaricdə çap olunmuş ilk əsəri kimi, böyük ədəbi 
uğuru sayılır. Romanda ilk dəfə olaraq italyan mafiyasının kəndlərdəki hökmranlığının 
şəhərlərə sirayət etməsindən bəhs olunur. Həmin ildə L.Şaşa görkəmli həmyerlisi 
L.Pirandelloya həsr olunmuş "Pirandello və Siciliya" adlı elmi-tənqidi esselər toplusunu 
da çap etdirir. Daha sonra XVIII əsr Palermo tarixindən götürülmüş "Misir xartiyası" 
(1964) tarixi romanı, XVIII əsrdə yaşamış bir rahibin həyatından bəhs edən "İnkvizitorun 
ölümü" (1964), 1862-ci ildə Palermoda baş vermiş dövlət çevirilişini təsvir edən "Xəncər 
gəzdirənlər" (1966) və artıq tam siyasiləşmiş şəhər mafiyasının fəaliyyətini açıqlayan 
"Hər kəsin öz qisməti" (1966) romanları çap olunur. 1973-cü ildə L.Şaşanın "Şərab rəngli 
dəniz" hekayələr toplusu, 1974-cü ildə isə məşhur "Kontekst" romanı işıq üzü görür. 
Detektiv yazı texnikasından parodiya kimi istifadə edən yazıçı "Kontekst"də cərəyan 
edən hadisələri uydurulmuş bir məkanda təsvir etsə də, ölkənin bilavasitə İtaliya olduğu 
açıq-aydın göz qabağındadır: hakimiyyət məqsədilə aparılan prinsipsiz siyasi oyunlar, 
pulla ələ alınmış manyak tərəfindan icra olunan sifarişli qətllər, satqın dövlət məmurları 
və "fövqəladə mimikriya qabiliyyətinə malik olan, siyasi rejimlərin bütün 
dəyişkənliklərində öz mövcudluğunu qoruyub saxlamağı bacaran məşum mafiya 
təşkilatı"... 1970-80-ci illərdə yaradıclığının zirvəsində olan L.Şaşa "Nə yolla olur-olsun" 
(1975), "Mayorananın yoxa çıxması" (1975), "Moronun işi" (1978), "Yaddaş teatrı" 
(1981) kimi maraqlı roman və povestlərlə çıxış edir. 1989 -cu ildə, ölümündən bir qədər 
əvvəl, o, son hekayəsini - "Sadə bir hekayət"i çap etdirir... 
Leonardo Şaşa ziddiyyətli şəxsiyyət idi. Ötən əsrin 60-80-ci illərində İtaliyanın mürəkkəb 
ictimai-siyasi həyatında fəal iştirak edən bütün yaradıcı ziyalılar kimi, o da siyasi seçim 
dilemmalarından, mənəvi böhranlardan azad deyildi. Bu baxımdan, yazıçının 1979-cu 
ildə çap olunmuş gündəlikləri onun bir sənətkar kimi formalaşması, şəxsi həyatı, ədəbi-
ictimai kredosu və siyasi baxışları ilə daha da yaxından tanış olmağa imkan verir. L.Şaşa 
tez-tez qeyd edərdi: "Boynuma alıram ki, mənə yersiz görünməmək, münasib olmaq, 
müdriklik göstərmək qabiliyyəti verilməyib, ancaq hər şey necə olubsa, necə 
varsa,elədir." 
Yazıçının "Şərab rəngli dəniz" kitabından götürülmüş "Mafiyalar vesterni" hekayəsini 
"Ədəbiyyat qəzeti"nin oxucularına təqdim edirik. 
 
Tərcüməçidən 
 
 
 
"Mafiyalar vesterni" 
 

 
16
 
Palermo və Trapani əyalətlərinin sərhədində şəhər boyda böyük kənd. Birinci Dünya 
müharibəsi gedir. Və sanki bu bəs deyilmiş kimi, kəndin öz daxilində də müharibə var: 
cəbhədə şəhid olan vətəndaşlarının sayına bərabər ardıcıllıqla qurbanlar aparan qanlı bir 
müharibə. İki mafiya klanı çoxdandır ki, qan düşmənidir. Orta hesabla ayda iki qətl. Hər 
dəfə də bütün kənd bilir ki, luparadan açılan növbəti atəş hansı tərəfin işidir və cavab 
luparanın qurbanı kim olacaq. Bunu karabinyerlər də bilir, sanki oyun gedir, bütün 
qaydalarına riayət olunan bir oyun; cavanlar hakimiyyətə can atır, "qocalar" öz 
mövqelərini müdafiə edirlər, birini onlardan vururlar, birini bunlardan. Ancaq başçılar 
tələsmirlər: barışıq olacağını gözləyirlər. Belə olduqda isə, onlardan biri, - ya "qocaların", 
ya da cavanların başçısı, - razılığa gəldikdən, barışığa qatıldıqdan sonra dərhal 
"vurulacaq"; "dostluq qədəhi"ndən içəcəyi, içər-içməz, boğazında qalacaq. 
Müəyyən bir məqamda rəqabət get-gedə qızışaraq, yerli başçıların səviyyəsinə çatır. 
Adətən belə olduqda, onu qızışdıran tərəf münasib vaxt seçir və sülh tələb edir: onda hər 
iki tərəfi danışdırmaqdan, bir araya gətirməkdən ötrü yaxın yerlərdən ağsaqqallar axışıb 
gəlirlər, - cavanları başa salırlar ki, onlar hər şeyə malik ola bilməzlər, "qocaları" isə 
inandırmağa çalışırlar ki, hər şeyi əldə saxlamaq da qeyri-mümkündür. Barışıqlar, 
danışıqlar başlayır. Nəhayət, tərəflər birləşdikdən sonra hər iki klanın ümumi və 
dinməzcə razılığı ilə başçılardan biri aradan götürülür: ya sürgün, ya istefa, ya da ölüm. 
Ancaq bu dəfə belə deyil. Ağsaqqallar gəlir, klanların nümayəndələrini görüşdürürlər: 
bununla belə, bütün mövcud adətlərə və bəslənilən ümidlərə baxmayaraq, qətllərin arası 
kəsilmək bilmir; daha da qəddar, hətta amansız bir şəkildə. Hər iki tərəf ağsaqqalların 
qarşısında bir-birini xəyanətdə ittiham edir. Camaat nə baş verdiyini anlamır. 
Karabinyerlər həmçinin. Xoşbəxtlikdən, ağsaqqallar soyuqqanlı və ayıq adamlardır. 
Onlar hər iki nümayəndə heyətini yenidən bir araya gətirirlər, son altı aydakı qurbanların 
siyahısı tutulur və "bunu biz vurmuşuq", "bunu isə biz", "bunu biz öldürməmişik", ''bu isə 
qətiyyən bizlik deyil" və s.-dən sonra belə bir sarsıdıcı nəticəyə gəlirlər ki, qətllərin üçdə 
ikisində nə bu, nə də o biri mafiyanın əli var. Deməli, az qala rəsmi şəkildə mövcud olan 
bu klanların aradan götürülməsinə xidmət edən hansısa üçüncü, gözəgörünməz , gizli bir 
klan da mövcuddur? Bəlkə tənha bir qisasçı, bir yalquzaq, bir sərsəm manyak var ki, hər 
iki tərəfin mafiozolarını qırıb-çatmağı özü üçün bir əyləncəyə çevirmişdir? Hamı başını 
itirib. Karabinyerlər də həmçinin: onlar meyitləri məlum məmnuniyyət hissi ilə yığışdırıb 
aparırdılarsa da, (lupara ilə qətlə yetirilən həmin o cinayətkarların meyitlərini ki, 
sağlıqlarında sübutlar vasitəsilə güllə qabağına gətirmək qeyri-mümkün olardı), o vaxt 
həm də fərarilərin ucbatından çəkdikləri başağrısına görə istədikləri və arzuladıqları 
yalnız o idi ki, bu qardaş qırğını tezliklə qurtarıb sona yetirəydi. 
Ağsaqqallar işi yoluna qoyduqdan sonra hər iki klana məsələni bitirməyi tapşırıb, 
yavaşca aradan çıxırlar. Çünki nə tərəflərdən biri, nə də hər ikisi birlikdə onların 
toxunulmazlığına zəmanət verə bilmir. Yerli mafiozolar öz təhqiqatlarina başlayırlar: 
ancaq mənasız bir qisasın və ya sərsəm bir özbaşınalığın qurbanına çevrilmək qorxusu, 
onların ucbatından namuslu insanların daima düşdüyü vəziyyətlərə indi, bir anın 
içərisində özlərinin düşə bilməsi xofu onları çaşdırır və vahimələndirir. Nəhayət, onlar 
başqa bir çıxış yolu tapmayaraq, öz siyasət adamlarını qısnamağa başlayırlar ki, onlar da, 
öz növbələrində karabinyerləri ciddi, dəqiq və mükəmməl bir təhqiqat aparmağa 
tələsdirsinlər: ancaq həm də şübhələnirlər ki, əgər karabinyerlər mafiyanın kökünü 
qanuni yolla kəsə bilmirlərsə, deməli bu qəddar və mütəşəkkil insan o v u n u n 
təşkilatçısı elə onlar özləridir. Əgər hökumət əhali artımının qarşısını almaqdan ötrü hər 

 
17
dəfə ortaya bir vəba mərəzi atırsa, onda niyə də düşünməyəsən ki, mafiozoların gizli 
qırğınına karabinyerlər özləri fitva verməyib? 
Naməlum şəxsin və ya şəxslərin hədəfi nişan alması isə davam etməkdədir. Köhnə 
mafiyanın başçısı da qətlə yetirilir. Kənddə arxayınçılıq hissi ilə yanaşı, xof da var. 
Karabinyerlər bilmirlər daha hara baş vursunlar, mafiozolar - təşviş içində. Ancaq mafiya 
başçısının, bütün kəndin yalançı göz yaşları ilə iştirak etdiyi dəbdəbəli dəfn 
mərasimindən dərhal sonra, mafiozoların simalarindakı çaşqınlıq və qorxu hissi bir anın 
içərisində yoxa çıxır. Sən demə, onlar güllələrin kim tərəfindən açıldığını biliblər və artıq 
bu adamın hökmü oxunub. Başçı öləndə də başçı kimi ölür: necə olubsa, qoca canını 
tapşıranda nəyəsə işarə edib, nəyisə nişan verib və mafiozolar qatilin əlamətlərini 
dəqiqləşdirə biliblər. Söhbət əsla şübhə doğurmayan bir şəxsdən gedirdi: bu, ciddi, 
hamının hörmət etdiyi savadlı mütəxəssis, xasiyyətcə bir qədər qaraqabaq, tənha bir insan 
idi. Ancaq kənddə, - sözsüz ki, indi bunu bilən mafiozolardan başqa, - heç kim təsəvvür 
də edə bilməzdi ki, o, belə uzunsürən, amansız və sərrast müharibə aparmağa qadirdir və 
bu vaxta qədər elələrini o dünyaya göndərib ki, karabinyerlər onlardan hətta birini belə 
iki-üç saatdan artıq içəridə saxlaya bilməzdi. Mafiozolar bu qədər illər keçdikdən sonra 
onun bu adamlara olan nifrətinin belə soyuqqanlılıqla, aydın düşüncə və sərrast ölüm 
hökmləri ilə bu cür alovlanmasının səbəbini də xatırlayıblar. Sözsüz, deyilməsi artıqdır 
ki, bunun səbəbkarı qadın idi. 
Hələ tələbə ikən, bu adam və qədimliyi bir o qədər dəqiq olmasa da, çox varlı bir ailənin 
qızı bir-birlərini sevirlərmiş. Universiteti bitirdikdən sonra oğlan, sevgisinə sadiq qalaraq, 
evlənməkdən ötrü qızın valideynlərinə yaxınlıq cəhdləri edir. Onu rədd edirlər: çünki 
kasıb idi və kasıbçılıqla başladığından bir mütəxəssis kimi gələcəyinə inamları yox idi. 
Ancaq onun qızla məktublaşması davam edir, qarşılarina çıxan çətinliklərlə birlikdə hər 
ikisinin bu maneələri dəf etmək istəyi də güclənirdi. Onda qızın varlı və adlı-sanlı 
qohumları m a f i y a y a müraciət edirlər. Mafiyanın başçısı, hamının qorxub-çəkindiyi 
qoca mafiozo gənc mütəxəssisi yanına çağırtdırır: müxtəlif məsəllərlə, öyüd-nəsihətlə 
onu istəyindən döndərməyə çalışır; bundan bir şey çıxmadığını gördükdə, keçir birbaşa 
hədələrə. Oğlana yenə heç nə təsir etmir; qız isə əməlli-başlı vahiməyə düşür. Bu 
qaçılmaz təhlükənin əvvəl-axır baş verəcəyi qorxusundan o, nəhayət, belə qərara gəlir ki, 
sevgiləri heç bir vəchlə baş tutan deyil və öz mühitindən olan birisinə ərə gedir. Oğlan 
özünə qapanır, ancaq üzüntüsünü və qəzəbini büruzə vermir. Görünür, elə həmin o 
vaxtdan da düşündüyü qisası hazırlamağa başlayır. 
İndi mafiya onu açıqlamışdı. O, məhkum idi. Hökmün icrasını qoca başçının oğlu öz 
üzərinə götürür: bu haqqı ona atasının bitməmiş yas mərasimi və mərhumun son 
vəsiyyəti verirdi. Məhkum olunmuşun bütün vərdişləri, yaşadığı yerin ətrafı, hətta evinin 
içi belə təfsilatı ilə öyrənilir. Ancaq bir şey nəzərə alınmır: artıq bütün kənd başa 
düşmüşdü ki, mafiozolar hər şeyi bilirlər, - onlar yenə əvvəlki həyasız davranışlarına 
qayıtmışdılar və artıq o naməlum təhlükədən açıqdan-açığa qorxub-çəkinmirdilər. Bunu 
hamıdan əvvəl məhkum olunmuşun özü başa düşmüşdü. 
Gecələrin birində gənc qisasçı anasından son xeyir-duasını alıb evlərindən çıxır. Məhkum 
olunmuşun evi uzaqda deyildi. Gənc mafiozo pusquda durub, onun evə qayıtmasını 
gözləyir. Bəlkə də evdə olduğunu düşünərək, yuxuda haqlamaq məqsədi ilə içəri girməyə 
cəhd edir; və ya pəncərədən boylanacağını, balkona çıxacağını güman edərək, qapısını 
döyüb, çağırır, - məlum deyil. Təkcə o məlumdur ki, vurmalı olacağı şəxs onu qabaqlayır 
və aldadır. Başçının arvadı, gənc qisasçının anası atəş səsi eşidir: elə düşünür ki, vendetta 
baş tutub, hər dəqiqə artan üzüntülü həyəcanla oğlunun yolunu gözləyir. Nəhayət, o, baş 
vermiş müdhiş həqiqəti anlayır. Evdən çıxır: bütün tədbirlərə və ehtimallara görə həmin 

 
18
gecə vurulmalı olacaq adamın evi qarşısında öz oğlunun meyitini tapır. Onu çiyninə alıb 
evə gətirir; yatağına uzadır və ertəsi gün elan edir ki, oğlu öz yatağında güllə yarasından 
keçinib, - onu kim vurub, nə vaxt vurub - məlum deyil. Onu kimin vura biləcəyi barədə 
isə, karabinyerlərə - bircə kəlmə də! Ancaq oğlanın dostları hər şeyi başa düşür və qisası 
daha da əsaslı surətdə hazırlamağa başlayırlar. 
Yay günlərindən biri sona yetərkən, hamı axşam sərinində hava almaqdan ötrü 
meydandakı klub və qəhvəxanaların, mağazaların qarşısındakı stullarda özünə yer 
etmişdi (İlk dəfə olaraq mafiyanın hökmündən yaxa qurtarmağı bacarmış həmin o şəxs də 
əczaxananın qarşısında əyləşmişdi). Birdən kimsə avtomobilin mühərrikini işə salmağa 
başladı. Dəstək fırlanır, mühərrik ona pulemyot qatarına bənzər dəmir cingiltisi və qıcırtı 
ilə cavab verirdi. Səs-küy kəsiləndə isə əczaxananın qarşısındakı oturacaqların birində, 
ürəyi karabin atəşi ilə parça-parça edilmiş bir nəfərin, Siciliyanin ən qəddar 
mafiyalarından birinin sıralarına ölüm və dəhşət toxumu səpməyi bacarmış bir insanın 
meyiti qalmışdı. 
 
Lupara - canavar ovunda istifadə olunan lüləsi kəsik tüfəng, bu tüfəngdən açılan atəş. 
Karabinyerlər - İtalyan jandarmları  
Mafiozo - mafiyaçı, mafiyanın üzvü  
Vendetta - qisas, qan qisası  
 
İtalyan dilindən çevirəni: Cəmşid Cəmşidov  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Dino Buttsati 

 
19
 
"Kabus"