"e-Dalğa" Şəbəkə Kulturoloji-Ədəbi Dərgi

 
Con: Əminəm ki, sənin bu təşvişinə heç bir əsas yoxdu. 
 
Mari-Luiza: Ola bilsin, bütün bunlar mənim uydurmamdı. Amma hər halda biz əndazəsiz 
şəkildə risqə gedirik. 
 
Con: Ola bilər. Səbəb də sənin ilahi gözəlliyindi. 
 
Mari-Luiza: Pasientlərinin yanına qayıtmağının vaxtı deyilmi? 
 
Con: Hə, yəqin. Sən Konstansı gözləyəcəksən? 
 
Mari-Luiza: Əlbəttə. Onunla görüşmədən getsəm, məni başqa cür anlayarlar. 
 
Con: (Çıxaraq) Onda, görüşənədək. Özü də həyəcanlanma. 
 
Mari-Luiza: Oldu. Yəqin, səbəb vicdan əzabı çəkməyimə görədi. Gedib başımı yuyub, 
saç düzümümü dəyişərəm. 
 
(Con əlini qapının cəftəsinə uzadan vaxt Marta, ardınca da o biri qapıdan Bernard daxil 
olur). 
 
Marta: (Süni nəzakətlə) Mari-Luiza, sənin burda olduğunu bilmirdim. 
 
Mari-Luiza: Vacib deyil. 
 
Marta: Mən məktub yazıb anamı gözləyirdim.  
 
Mari-Luiza: Mənim Cona sözüm var. 
 
Marta: Əzizim, ümid eləyirəm, sənin səhhətində hər şey qaydasındadı. 
 
Mari-Luiza: Məndə qaydasındadı. Amma Mortimer axır vaxtlar nəsə gözümə əzgin dəyir. 
Ona görə də istədim ki, Con onu məzuniyyət götürməyə razı salsın. 
 
Marta: Nəsə mən elə bilirdim, belə hallarda cərrahın yox, terapevtin məsləhəti lazımdı.  
 
Mari-Luiza: Bilirsən, Mortimer ancaq Cona etibar eləyir. 
 
Marta: O, tamamilə haqlıdı. Con, sözsüz ki, etibar olunası adamdı. 
 

 
227
 
 
Con: Marta, sən mənim xidmətlərimdən yararlanmaq istəyirsənmi? Əgər appendisitini, 
yaxud badamcıq vəzini kəsib atmaq lazım gəlsə, utanma, de. 
 
Marta: Gözəl Conum, məndə ancaq vacib olanlar qalıb. Əgər əlavə nəsə kəsib eləsən, 
qorxuram, dözməyəm. 
 
Con: Əzizim, nə qədər ki, qadının üstündə dayana bilməsi üçün bir ayağı var, çətin o, 
cərrahın xidmətinə ehtiyac duya. 
 
(Konstans və missis Kalver daxil olur) 
 
Mari-Luiza: (Konstansı öpür) Mənim əzizim. 
 
Konstans: Dizin necədi? Yenə burxulur? 
 
Mari-Luiza: Dizim onsuz da məni həmişə narahat eləyir: gah çox, gah az. 
 
Konstans: Hə, əlbəttə. Elə bilirəm, sən çox səbirlisən. Sənin yerində olsaydım. Conu bir 
dəqiqə də rahat buraxmazdım. Amma, doğrusu, özümü nəsə birtəhər hiss eləyəndə ondan 
nəsə soruşmaq ağlıma da gəlmir. 
 
Missis Kalver: Marta, gecikdiyimə görə, bağışla. Səni çox gözlətdim? 
 
Marta: Yox, vaxtımı heç də pis keçirmədim. 
 
Missis Kalver: Səninlə birlikdə olmaq başqalarına da xoş gəlib. 
 
Konstans: Mən anamla pilləkəndə rastlaşdım. Şlyapamı dəyişməyə onunla getdim. 
Bernard məni Reynlafa aparır. 
 
Con: Nə yaxşı. 
 
Bernard: Biz gecikirik. 
 
Konstans: Bu elə vacibdi? 
 
Bernard: O qədər də yox. 
 
(Bentli içində vizit kartı olan xırda məcməyini əlində tutaraq daxil olur. Onu Konstansa 
verir. Vizit kartına baxanda Konstansın üzündə çaşqınlıq əmələ gəlir) 
 
Konstans: Qəribədi. 
 
Con: Konstans, nə baş verib? 
 
Konstans: Heç nə. (Bir neçə dəqiqə fikirləşir). O, aşağıdadı? 

 
228
 
Bentli: Bəli, madam. 
 
Konstans: Başa düşə bilmirəm, niyə, axı, o, mənə vizit kartını göndərib. Onu bura dəvət 
elə. 
 
Bentli: Baş üstə, madam. 
 
(Bentli çıxır) 
 
Con: Konstans kimdi axı? 
 
Konstans: Mari-Luiza, əyləş. 
 
Mari-Luiza: Mən qaçıb getməliyəm, elə sən də. 
 
Konstans: Hələ vaxta var. Bu şlyapa xoşuna gəlirmi? 
 
Mari-Luiza: Hə, çox yaraşıqlıdı. 
 
Konstans: Con, sən burda nə eləyirsən? Məgər pasientin yoxdu? 
 
Con: Iki-üç nəfər var. Mən elə aşağı düşməyə hazırlaşırdım. Amma fikirləşdim, bir 
siqaret çəksəm, pis olmaz. (Əlini cibinə aparır) Portsiqarımı harasa qoymuşam. Konstans, 
sən görməmisən ki? 
 
Konstans: Yox, görməmişəm. 
 
Con: Səhərdən axtarıram. Özüm də bilmirəm, hara qoymuşam. Gərək xəstəxanaya zəng 
vurub öyrənəm, bəlkə ordadı. 
 
Konstans: Ümid eləyirəm ki, sən onu itirməmisən. 
 
Con: Yox, əlbəttə ki, yox. Yəqin, harasa qoymuşam. 
 
(Qapı açılır və Bentli qonağın gəlişini xəbər verir) 
 
Bentli: Mister Mortimer Darhem. 
 
Mari-Luiza: (Dəhşət içində) O! 
 
Konstans: (Onun qolunu sıxır) Sakit dur, axmaq. 
 
(Mortimer Darhem daxil olur. O, qırmızı sifətli və çılğın xarakterli, qırx yaşlı cüssəli bir 
kişidi. Elə indi də onun bütün vücudu əsir. Bentli çıxır). 
 
Konstans: Salam, Mortimer. Bu vaxtlar biz tərəflərdə xeyir ola? Mənə vizit kartını 
göndərməyinin mənası nədi? 

 
229
 
(Mortimer qonaq otağının ortasında dayanıb ətrafa baxır). 
 
Mari-Luiza: Mortimer, nə baş verib? 
 
Mortimer: (Qəzəbini güclə boğaraq Konstansa) Fikirləşdim ki, ərinin mənim arvadımın 
məşuqu olmağını bilməyin heç də sənə maraqsız olmaz. 
 
Mari-Luiza: Morti! 
 
Konstans: (Bir əliylə Mari-Luizanın qolunu sıxaraq, çox soyuqqanlıqla) Doğurdan? 
Nədən belə düşünürsən? 
 
Mortimer: (Cibindən qızıl portsiqar çıxararaq) Tanıyırsan? Dünən axşam arvadımın 
yastığının altından tapmışam. 
 
Konstans: Nə yaxşı oldu. Mən də bayaqdan başımı sındırıram ki, görən onu hara 
qoymuşam. (Portsiqarı ondan alır) Sənə həddən artıq minnətdaram. 
 
Mortimer: (Əsəbi tərzdə) Bu sənin portsiqarın deyil. 
 
Konstans: Mənimdi. Mən Mari-Luizanın çarpayısının üstə oturmuşdum. Görünür, onu 
qeyri-ixtiyari yastığın altına basmışam. 
 
Mortimer: Onun üstündə Conun adı yazılıb. 
 
Konstans: Bilirəm. Bu portsiqarı ona bir səxavətli pasienti bağışlamışdı, mən də qərara 
aldım ki, belə hədiyyə onu xarab eləyər. Odur ki, özümə götürdüm. 
 
Mortimer: Konstans, sən məni axmaqmı hesab eləyirsən? 
 
Konstans: Mənim əziz Mortim, əgər o portsiqar mənim deyilsə, nədən onu özümünkü 
sayım? 
 
Mortimer: Onlar birlikdə şam eləyiblər. 
 
Konstans: Zavallı Mortim, mənim xəbərim var. Sən Sitiyə, ya da, nə bilim, harasa 
ziyafətə gedəndə Mari-Luiza zəng eləyib soruşdu ki, ona öz süfrəmizdə yer eləyə 
bilərikmi? 
 
Mortimer: Deməli, o, burda şam eləyib? 
 
Konstans: Məgər özü sənə deməyib? 
 
Mortimer: Deyib. 
 
Konstans: Bunu sübut eləmək çətin deyil. Əgər sən mənə inanmırsansa, indi eşikağasını 
çağırarıq, özün ondan soruşarsan... Con, zəhmət olmasa, zəngi bas. 

 
230
 
Mortimer: (Özünü itirmiş halda) Lazım deyil. Əlbəttə ki, mən sənin sözünə inanıram. 
 
Konstans: Sən çox nəcib insansan. Məni alçalmağa qoymadığın üçün sənə minnətdaram. 
Əgər sən eşikağasından mənim sözlərimin təsdiqini öyrənmək istəsəydin, çox pis 
vəziyyətdə qalardım. 
 
Mortimer: Əgər Mari-Luiza burda şam eləyibsə, bəs onda sən onun çarpayısının üstündə 
nə gəzirdin? 
 
Konstans: Conu cərrahiyyə əməliyyatı üçün təcili xəstəxanaya çağıranda Mari-Luiza 
mənə Parisdən göndərilən təzə libaslarını göstərmək istədi. Odur ki, sizə dəyməli oldum. 
Həmin gecə çox gözəl hava var idi. Sən də xatırlayırsan, eləmi? 
 
Mortimer: Lənət şeytana, mənim havaya fikir verməyə vaxtım nə gəzir. 
 
Konstans: Biz əldən düşənəcən hər şeyi ölçüb-biçdik. Sonra Mari-Luiza yerinə uzandı, 
mən də yanında oturdum. Ordan-burdan söhbət elədik. 
 
Mortimer: Əgər yorulmuşdunsa, niyə evinizə qayıtmadın? 
 
Konstans: Con söz vermişdi ki, əməliyyatdan sonra dalımca gələcək. 
 
Mortimer: Gəldimi? Saat neçədə? 
 
Con: Gələ bilmədim. Əməliyyat uzun çəkdi. Nadir hallarda belə olur, kəsirsən, kəsirsən, 
özün də bilmirsən, harda dayanasan. Nə dediyimi anlayırsan, eləmi, Mortimer? 
 
Mortimer: Yox, anlamıram, mən hardan bilim? 
 
Konstans: Olan budu. Sən Conla Mari-Luizaya qarşı dəhşətli ittihamlar irəli sürdün. Məni 
də çox dilxor elədin. Amma mən hər şeyi sonacan eşitməyincə, təmkinimi pozmayacam. 
Öz sübutlarını ortaya qoy. 
 
Mortimer: Sübut? Nə sübut? Bəs, portsiqar? Onu tapmaq, təbii ki, mənim üçün ikiylə 
ikinin cavabı kimi aydın bir şey idi. 
 
Konstans: (Gözlərini oynadaraq) Bu mənə də aydındı, amma bəs onda, cavab nədən beş 
oldu? 
 
Mortimer: (Yerin ayağının altından qaçdığını büruzə verməmək üçün özünü birtəhər 
toparlayır) Necə olub ki, mən belə səhv eləmişəm?! 
 
Konstans: Bizim içimizdəkilərdən ən varlısı da səhv eləyə bilər. Yadımdadı, Pirpont 
Morqan öləndə onun artıq bir sent belə dəyəri olmayan yeddi milyon dollarlıq aksiyaları 
tapıldı. 
 

 
231
Mortimer: (Çaşqın halda) Bunun mənim üçün necə bir sarsıntı olduğunu sən təsəvvürünə 
belə gətirə bilmərsən. Mən Mari-Luizaya özüm qədər inanırdım. O portsiqar məni 
səksəndirdi. Başqa heç nə haqqında düşünə bilmirdim, qorxurdum, başıma hava gələ. 
 
Konstans: Demək istəyirsən, yalnız Mari-Luizanın otağından mənim portsiqarımı 
tapdığına görə, bura gəlib bu biədəb səhnəni qurmusan? Mən buna inana bilmirəm. Sən 
axı, müdrik, təcrübəli, yetkin bir insansan. Əlbəttə, sənin başqa dəlillərin də olmalıdı. Sən 
nəsə sözü axıracan demirsən. Mənim hisslərimə rəhmin gəlməsin. Sən artıq o qədər çox 
söz demisən ki, hər şeyi sonuna çatdırmağa, sadəcə, borclusan. Mən hər şeyi tam 
çılpaqlığıyla bilmək istəyirəm. 
 
(Pauza. Mortimer özünü tamam itirmiş halda gah astadan ağlayan Mari-Luizaya, gah da 
Konstansa baxır) 
 
Mortimer: Deyəsən, mən özümü tamam biabır elədim. 
 
Konstans: Görünür, həqiqətən də belədi 
 
Mortimer: Çox təəssüf eləyirəm, Konstans, məni bağışla. 
 
Konstans: Məndən narahat olma. Sən məni qəddarcasına alçaltdın. Içimə Cona qarşı 
şübhə toxumu saldın, hansı ki, heç vaxt... (Söz axtarır) 
 
Missis Kalver: (Kömək eləyir) Cücərməli deyil. 
 
Konstans: Kök atmalı deyil. Mən birtəhər keçinərəm. Sən Mari-Luizadan üzr istəməlisən. 
 
Mortimer: (Yaltaqlıqla) Mari-Luiza. 
 
Mari-Luiza: Toxunma mənə! Yaxın gəlmə! 
 
Mortimer: (Kədərli baxışlarla Konstansa) Qısqanclığın insanı nə hala saldığını sən də 
bilirsən axı. 
 
Konstans: Mən hardan bilirəm? Məncə, bu, ən böyük, ən bağışlanılmaz günahdı. 
 
Mortimer: (Mari-Luizaya) Mari-Luiza mən baş verənlərdən elə təəssüflənirəm ki... Sən 
mənim günahımdan keçəcəksən? 
 
Mari-Luiza: Sən bütün dostlarımın gözü qarşısında məni alçaltdın. Konstansı necə 
istədiyimi özün yaxşı bilirsən. Sən kimi istəsən mənə məşuq çıxara bilərdin, bircə 
Condan başqa! 
 
Konstans: Bircə ən yaxın rəfiqənin ərindən başqa. Süd satan, pəncərə silən, kimi gəldi, 
deyə bilərdin, bircə ən yaxın rəfiqənin ərindən başqa. 
 
Mortimer: Mən lap heyvanam. Özüm də bilmirəm, nədən belə oldu. Mən bu hərəkətləri 
qeyri-ixtiyari elədim. 

 
232
 
Mari-Luiza: Bütün bu illər boyu mən səni necə də sevmişəm, heç vaxt heç kim səni 
mənim qədər sevməyib. Bu, mənə qarşı qəddarlıqdı, qəddarlıqdı! 
 
Mortimer: Gedək, əzizim. Sənə nə deməli olduğumu burda deyə bilmirəm. 
 
Mari-Luiza: Yox, yox, yox! 
 
Konstans: (Yüngülcə Mortimerin çiyninə toxunur) Morti, yaxşısı budu o, bir az burda 
qalsın. Sən gedəndən sonra onunla danışaram. Əlbəttə ki, o, çox dilxordu. Özün də 
bilirsən ki, o, hər şeyi necə həssaslıqla qəbul eləyir. 
 
Mortimer: Biz doqquza iyirmi beş dəqiqə işləmiş Vankuverslərdə şam yeməyində 
olmalıyıq. 
 
Konstans: Sənə söz verirəm ki, əynini dəyişmək üçün o, doqquzun yarısında evdə olacaq. 
 
Mortimer: O, mənə daha bir şans verəcəkmi? 
 
Konstans: Əlbəttə, əlbəttə. 
 
Mortimer: Onun yolunda mən hər şeyə hazıram. (Konstans barmağını dodağına aparıb 
sonra qoluna işarə eləyir. Mortimer bu işarəni dərhal anlaya bilmir, məsələ ona çatanda 
sevincək başını tərpədir) Sən dünyanın ən ağıllı qadınısan. (Gedərkən dayanıb əlini Cona 
uzadır) Dost, sən mənə əlini verəcəksənmi? Mən bir qələtdi elədim, amma qələtimi etiraf 
eləməyə də kişiliyim çatdı. 
 
Con: (Ürəklə) Əlbəttə, dost. Səninlə razıyam, əlbəttə, arvadının yastığı altında portsiqarı 
kim tapsa şübhələnər. Əgər bilsəydim, Konstans belə bahalı hədiyyəni başqa yerdə qoya 
bilər, ömrümdə ona bu portsiqarı verməzdim. 
 
Mortimer: Çiynimdən nə boyda yük boşaldığını təsəvvürünə belə gətirə bilmərsən. Bura 
mən iki yüz yaşlı qoca kimi gəlmişdim, burdan həyatının bütün sevincləri hələ qarşıda 
olan iki yaşlı körpə kimi gedəcəm. 
 
(Çıxır. Mortimerin ardınca qapı örtülən kimi qonaq otağında bayaqdan hökm sürən ab-
hava dəyişir. Gərginlik yerini yüngüllüyə verir). 
 
Con: Konstans, sən lap çaxmaq daşısan. Mən bunu heç vaxt unutmaram. Heç vaxt, son 
nəfəsimə qədər. Ilahi, sən necə də səbir yiyəsiymişsən. Mən o dünyanı görüb gəldim, 
amma sənin tükün də tərpənmirdi. 
 
Konstans: Yeri gəlmişkən, bu da sənin portsiqarın. Gərək, bunun ucuna bir halqa keçirib 
saat kimi özünə zəncirləyəsən. 
 
Con: Yox, yox. Qoy sənin olsun. Mən belə sürprizlər üçün daha qocayam. 
 
Konstans: Yeri gəlmişkən, sizin evə necə keçdiyinizi başqa görən olubmu? 

 
233
 
Con: Yox, biz Mari-Luizanın öz açarından istifadə eləmişdik. 
 
Konstans: Yaxşı eləmisiz. Əgər Mortimer qulluqçulardan nəsə öyrənmək istəsə onların 
deməyə sözü olmayacaq. Mən risqə getməyə məcbur idim. 
 
Mari-Luiza: (Xəcalət hissiylə) Ah, Konstans: indi sənin mənim barəmdə nə fikirdə 
olduğunu yaxşı başa düşürəm. 
 
Konstans: Mənmi? Mən elə əvvəlki fikrimdə qalıram. Səni çox nəcib insan kimi qəbul 
eləyirəm, Mari-Luiza. 
 
Mari-Luiza: Yox, bu ola bilməz. Mən özümü elə iyrənc apardım ki. Özümü ən alçaq 
insan kimi hiss eləyirəm. Sən məndən qisasını ala bilərdin, amma imkandan istifadə 
eləmədin. Mən xəcalətdən yer ayrılsa yerə girərəm. 
 
Konstans: (Təbəssümlə) Conu toruna saldığına, yoxsa ələ keçdiyinə görə? 
 
Mari-Luiza: Ah, Konstans, belə qəddar olma. Ürəyində nə söz varsa, hamısını de, söy, 
ağla, üstümə qışqır, amma üzümə gülmə. Mən dəhşətli vəziyyətdəyəm. 
 
Konstans: Sən istəyirsən ki, mən burda qısqanclıq səhnəsi quram. Bəli, mən 
təəssüflənirəm. Amma məsələ burasındadı ki, Mortimerin dediklərində mənim üçün təzə 
bir şey yox idi. 
 
Mari-Luiza: (Dəhşət içində) Sən hər şeyi bilirdin?  
 
Konstans: Bəs necə, əzizim. Bu son altı ayı bütün bacarığımı işə salmışdım ki, dostlar, 
doğmalar sizin bu dəhşətli sirrinizi mənimlə bölüşməsinlər. Bu mənə elə də asan başa 
gəlmədi. Anam həyatın hər cikinə-bikinə bələdliyi, Marta dəlilik dərəcəsində olan 
həqiqətpərəstliyilə, Barbara susqun təəssüfüylə günümü qara eləmişdi. Amma bu günə, 
yəni, gizlin aşkar olana qədər mən, əgər loru dillə desəm, başıma qaxınc ediləcək bütün 
dəlilləri istehzayla qarşılayacaqdım. 
 
Mari-Luiza: Niyə, niyə, axı? Bu ki, insanlıqdan deyil. Niyə sən nəsə eləmədin? 
 
Konstans: Bax bu, əzizim, öz işimdi. 
 
Mari-Luiza: (Məsələnin nə yerdə olduğunu bilən insan kimi) Hə, anlayıram. 
 
Konstans: (Kifayət qədər kəskin tərzdə) Yox, anlamırsan. Mən Cona olan sədaqətimi 
ömrüm boyu qoruyub. Və sizin bu eşqbazlığınıza dözməyim də özümünkünü gizlətmək 
üçün olmayıb. 
 
Mari-Luiza: (Halı özündə deyil) Həmişə elə bilmişəm ki, sən ürəyində mənə gülürsən. 
 
 
 

 
234
Konstans: (Ürək açıqlığıyla) Əzizim, bu qədər vaxtı sənə mane olmadığıma görə, 
istəməzdim ki, mənə acığın tutsun. 
 
Mvari-Luiza: Mənim başım fırlanır. 
 
Konstans: Belə gözəl başa fırlanmaq olmaz. Niyə, axı, uzanmayasan? Axı, sən 
Vankuverslərin verdiyi şam yeməyində yaxşı görünməlisən. 
 
Mari-Luiza: Maraqlıdı, görək, Mortimer indi hardadı? 
 
Konstans: Yadındamı, bu günlərdə mənə mirvari qolbağını göstərib dedin ki, Mortimerin 
fikrincə, bu, çox bahalı şeydi. Bax belə, indi Mortimer onu sənə almaq üçün "Kartye"yə 
gedib. 
 
Mari-Luiza: (Dərhal özünə gəlir) O, Konstans, sən belə güman eləyirsən? 
 
Konstans: Fikrimcə, bütün kişilər ucdantutma bir şeyi bilir ki, əgər zərif qadın qəlbinə 
yara vurubsa, onu sağaltmağın yeganə dərmanı zərgərdən bahalı ziynət əşyası almaqdı. 
 
Mari-Luiza: Həmin qolbağını bu axşam şam yeməyinə taxmaq üçün evə gətirmək necə, 
ağlına gələcəkmi? 
 
Konstans: Əzizim, axmaq olma, bircə o qolbağıyla sakitləşmə. Yadda saxla ki, Mortimer 
səni dəhşətli şəkildə təhqir eləyib, heç bir kişinin deməyə cəsarət eləmədiyi bir ittihamı 
hamının gözü qabağında sənə qarşı irəli sürüb, ona olan məhəbbətini tapdaq altına salıb, 
ona olan inamını tamamilə qırıb. 
 
Mari-Luiza: Sən necə də haqlısan, Konstans. 
 
Konstans: Yəqin, özünü necə aparmalı olduğunu sənə öyrətməyim artıqdı. Onunla 
danışmaqdan imtina elə, öz müdafiəsi üçün ağzından bircə kəlmə söz çıxarmağa aman 
vermə. Necə əzazil olduğunu ona anlatmaq üçün ağla, amma həddini aşma, sonra 
gözlərinin altı şişər. De ki, onu tərk eləyirsən və hönkürə-hönkürə qapıya sarı yeri, amma 
o qədər də yeyin addımlarla yox. Ki, sən qapını açanacan gəlib çata bilsin. Eyni sözü 
deyə-deyə dur. Bu, kişiləri hövsələdən çıxarır. Əgər o, nəsə desə, fikir vermə, öz işində 
ol. Nəhayət, elə ki, onu son həddə çatdırdın, başı şişməyə başladı, canından tər su kimi 
axdı, nə elədiyini başa düşdü, bax onda yumşal. Səbəb də bu olsun ki, bəs, təbiətən çox 
xeyirxah, kin saxlamayan olduğundan ürək qırmamaq üçün o mirvari qolbağını ondan 
alırsan. Bəli, o qolbağını qəbul eləmirsən, yalnız ürək qırmamaq üçün alırsan. Hansına ki, 
o bədbəxt elə indicə on min funt sayıb. 
 
Mari-Luiza: (Özündən razı halda) On iki min, əzizim. 
 
Konstans: Özü də təşəkkür eləmə. Özünü aşağılama. Onun hədiyyəsini almaqla 
göstərdiyin mərhəmətə görə, qoy o, sənə təşükkür eləsin. Sən maşınlasan? 
 
Mari-Luiza: Yox, elə haldaydım ki, taksiylə gələsi oldum. 
 

 
235
Konstans: Con, Mari-Luizanı taksiyə ötür. 
 
Mari-Luiza: Yox, Con, lazım deyil. Mən istəmirəm. Mən, axı, nə qədər də olmasa, abır-
həyamı gözləməliyəm. 
 
Konstans: Eləmi? Yaxşı, səni Bernard ötürər. 
 
Bernard: Məmnuniyyətlə. 
 
Konstans: (Bernarda) Tez qayıdacaqsan, eləmi? 
 
Bernard: Bəs necə. 
 
Mari-Luiza: (Konstansı öpərək) Bu məndən ötrü yaxşı dərs oldu. Mən axmaq deyiləm, 
Konstans. Hər bir dərs xeyrimədi. 
 
Konstans: Ümid edirəm ki, daha ən azı ehtiyatını əldən vermərsən. 
 
(Mari-Luiza, ardınca da Bernard Kersal çıxır). 
 
Con: Sən Mari-Luizanın ərinə nə dediyini hardan bildin? Bizdəki şam yeməyini 
soruşuram. 
 
Konstans: Mari-Luiza çox bic qadındı, əgər yalanın köhnəsi işə yarayırsa, təzəsini düzüb 
qoşan deyil. 
 
Con: Əgər Mortimer Bentlinin dindirilməsinə israr eləsəydi, işlər şuluq olardı. 
 
Konstans: Mən bilirdim ki, o, israr eləməyəcək. Centlmenə yaraşmayan hərəkəti yalnız 
centlmenlər eləyə bilərlər. Özü də tərəddüdsüz. Mortimer hələ bu mərtəbəyə qalxmayıb. 
Ona görə də həddən artıq ehtiyatlıdı. 
 
Marta: (Çoxmənalı tərzdə) Con, sənə elə gəlmirmi ki, pasientlərinin səni gözləməkdən 
gözləri saraldı? 
 
Con: Qoy saralsın.Dəqiqələr ötdükcə, əsəbləri gərilir, odur ki, onlara iki yüz əlli funta 
başa gələcək əməliyyatı məsləhət görəndə imtina eləməyə halları olmur. 
 
Marta: (Dodaqlarını büzərək) Çətin ki, sən mənim Konstansa deyəcəklərimi eşitmək 
istəyəsən. 
 
Con: Məhz sənin məni ən qara rənglərlə təsvir eləmək həvəsində olduğunu bildiyimdən 
dişimi-dişimə tutmalı olsam da məsuliyyət hissim diqtə eləyir ki, dediklərini öz 
qulağımla eşidim. 
 
Konstans: Son üç ayda Marta özünü səbir mücəssəməsi kimi aparıb, Con . Elə bilirəm, 
indi ürəyini boşaltmağa tam haqqı var. 
 

 
236
Con: Əgər o, susa bilmək xəstəliyindən əzab çəkirsə, ünvanı səhv salıb. Qoy, 
psixoanalitikə müraciət eləsin. 
 
Marta: Mən yalnız bir şey deyəcəm, Con. Əgər məni dinləsən, şad olaram. (Konstansa) 
Başa düşmürəm, nədən sən o iyrənc qadının zibilinin üstünü örtürsən? Belə qənaətə 
gəlirəm ki, səbəb yalnız daha böyük qalmaqaldan qaçmaq... 
 
Missis Kalveri: (Sözünü kəsərək) Əzizim, sözünə davam eləməzdən öncə, icazə ver bir 
kəlmə də mən deyim. (Konstansa) Mənim əziz balam, yalvarıram sənə, tələsik qərar 
qəbul eləmə. Biz hər şeyi yaxşıca götür-qoy eləməliyik. Ən əvvəl Conu dinləməliyik. 
 
Marta: Axı, o, nə deyə bilər? 
 
Konstans: (İstehzayla) Doğrudan da, nə deyə bilər? 
 
Con: Öz bəraətim üçün heç nə. Mən ailə həyatının nə olduğunu kifayət qədər yaxşı 
bilirəm... 
 
Konstans: (Gülərək sözünü kəsib) Başqalarının ailə həyatını, bizim yox. 
 
Con: (Davam eləyərək) Başa düşürəm ki, bu vəziyyətdən heç müqəddəs Qavriil də baş 
aça bilməzdi. 
 
Konstans: Amma mənə elə gəlir ki, müqəddəs Qavriil heç vaxt bu vəziyyətə düşməzdi. 
 
Con: Mən sənin təyin edəcəyin bütün cəzaları çəkməyə hazıram. 
 
Konstans: (İstehzayla) Heç bir kişi bundan yaxşı söz tapa bilməzdi. 
 
Con: Sənin məni yıxıb sürüyəcəyini gözləyirəm, Konstans. Buna tam haqqın var. Mən 
hər şeyə dözərəm. Lap həyatımı cəhənnəmə döndər. Mən buna layiqəm. Saçımdan tutub 
məni otaq boyu sürü. Sifətimə tüpür. Məni təpiklə. Qarşında dizin-dizin sürünəcəm. 
Torpaq yeyəcəm. Mənim bir adım var - çirkab. Çirkab! 
 
Konstans: Əziz Con, nədən səni yıxıb sürüməliyəm? 
 
Con: Sənə qarşı necə iyrənc hərəkət elədiyimi yaxşı başa düşürəm. Mənim sadiq, sevimli, 
yalnız ərinin qayğısına qalmaqla məşğul olan həyat yoldaşım. Ideal ana, evdarlıqda tayı-
bərabəri olmayan qadın. Məndən on dəfə yaxşı bir insan. Bütün bunlar hamısı səndə 
cəmləşib. Heç olmasa, zərrə qədər abır-həyam olsaydı səninlə belə rəftar eləməzdim. 
Bəraətim üçün sözüm yoxdu. 
 
Marta: (Onun sözünü kəsərək) Sən bütün doğmalar, dostlar qarşısında onu alçaltdın. 
 
Con: Bu, nə centlmenə, nə də adi bir kişiyə yaraşan hərəkətdi. 
 
Marta: Bu, bağışlanılmaz hərəkətdi. 
 

 
237
Con: Mən hər üzdən günahkaram. 
 
Marta: Əgər ona məhəbbətin yox idisə, heç olmasa hörmətin olardı. 
 
Con: Mən özümü ürəksiz və məqsədsiz bir insan kimi apardım. 
 
Konstans: Dediklərinizə mənim sadəcə, heç bir əlavəm yoxdu.