E. N. Lutfullayev, Z. N. Normurodov

A m o rf uglerodning olinishi (yog‘ochni quruq hay-
d a sh ).
P ro b irk a n in g 3 /4 q ism igacha q u ru q y o g ‘och 
qipiqlaridan yoki mayda yog’och bo'lakchalaridan soling. 
Probirkani egik gaz o'tkazuvchi shisha nay o ‘rnatilgan tiqin 
bilan berkitib, shtativga m ahkam lang. Probirkani kuchsiz 
gaz alangasida qizdirib, yog‘ochning parchalanishidan gaz 
m ahsulotlarining ajralib chiqishini kuzating. Q izdirishni 
to ‘xtam asdan, gaz chiqaruvchi naydan chiqayotgan gazni 
yoqing. G az chiqaruvchi nayning egik qism ida yog‘ochni 
quruq haydashda kondensatsiyalangan suyuqlikni belgi- 
lang. Reaksiya tugagandan keyin qizdirishni to ‘xtating, 
probirka sovigandan so ‘ng uni shtativdan oling. Shisha 
tayoqcha yordamida hosil bo‘lgan yog‘och ko‘mirini qog‘oz 
ustiga tushiring va keyingi tajribalar uchun saqlab qo ’ying.
a) 
uglerodning qaytaruvchilik xossasi. 2—3 g qo‘rg‘oshin 
(II) o ksidin i 2 m arta k o ‘p ro q o ling an k o ‘m ir bilan 
yaxshilab aralashtiring. A ralashm ani chinni tigelga solib, 
20—30 m inut ichida mufel pechida kuchli qizdiring. T i­
gelni pechdan chiqaring va soviting, aralashm adan q o ‘r- 
g‘oshin zarrachalarini ajratib oling. Reaksiya tenglamalarini 
yozing.
63

---

2. Ko‘mirning adsorbsion xossasi:
a) rangli m oddalarni eritmadan adsorbilash.
P robirka- 
ning 1/2 qism igacha fuksinning och-binafsha eritm asidan 
quying. 1-tajribada olingan ko‘mirning yarmini probirkaga 
soling. Probirka og‘zini barm og‘ingiz bilan berkitib, 2—3 
m inut davom ida chayqating, eritm ani tindirish uchun 
quying. Eritm a rangining o ‘zgarishini aniqlang;
b) gaz holatidagi m oddalarning adsorbsiyasi.
( Tajriba
m o'rili shkafda olib boriladi.)
Probirkani gaz holatidagi 
brom bilan to ‘ldiring. Buning uchun shisha tayoqchaning 
1—2 sm qism ini suyuq brom ga botirib olasiz va quruq 
probirka tubigacha tushirasiz. Shisha tayoqchani darhol 
chiqarib, 1-tajribada olingan ko‘m irning qolgan yarm ini 
brom li probirkaga tezlik bilan solasiz. Probirka tiqin bilan 
zich yopiladi va b ir necha m arta kuchli chayqatiladi. 
Probirkadagi gazning rangsizlanishini kuzating.
d) eritm adagi io nlarni adsorbiyalash. Probirkaga 2—3 
to m ch i q o ‘rg‘oshin n itra t tuzining 0,01 n eritm asidan 
tomizing. Unga 1 tom chi kaliy yodidning 0,1 n eritmasidan 
q o ‘shing. Q o ‘rg ‘oshin yodidning c h o ‘kmaga tushishini 
kuzating (probirkani olingan cho'km asi bilan taqqoslash 
uchun saqlang). Boshqa probirkaning yarm igacha q o ‘r- 
g‘oshin n itratn in g o ‘sha eritm asidan quying va ustiga 
aktivlangan k o 'm ir kukunidan soling. Probirka og 'zin i 
barmog^ingiz bilan berkitib, 2—3 m inut davom ida kuchli 
chayqating. Eritmani filtrlash yordamida ko'm irdan ajrating. 
O lingan tin iq eritm adan 2—3 tom chi olib boshqa p ro b ir­
kaga soling va 0,1 n li kaliy yodid eritmasidan 1—2 tom chi 
tom izing. K uzatganlaringizni laboratoriya daftariga qayd 
eting. 2-h old a olingan q o ‘rg‘oshin yodid cho'km asi bilan 
taq q o slash u ch u n qoldirilg an p ro b irk an i solish tirin g. 
F arqlar nim a bilan tushuntiriladi?