Kişisel koruyucu donanım
cilt ve mukozaları tamamen örtecek şekilde, sıvı geçirimsiz
malzemeden olmalıdır.
HASTA ODASINA GİRİŞ VE HASTAYA YAKLAŞIM
1.
Hasta odasına girişlerde
kişisel koruyucu donanım
lar kullanılmalıdır.
a.
Hasta odasına giren tüm kişiler ve hasta bakımı verecek olan sağlık personeli; çift
eldiven (mümkünse en az biri kalın eldiven), sıvı dirençli ya da geçirimsiz önlük,
N95/FFP3 maske, göz koruması için yüz siperi, gözlük ve ayak koruyucu
kullanmalıdır.
b.
Eldivenin yırtılması durumunda eldivenler değiştirilmelidir.
2.
Hasta bakım malzemeleri, tıbbi cihaz ve aletler hastaya özel olmalı ve mümkün
olduğunda tercihen tek kullanımlık olmalıdır.
3.
Hasta bakımı için kullanılan, hastaya özel kullanımı sağlanamayan ve tek kullanımlık
olmayan tıbbi malzemeler, üreticisinin talimatlarına ve hastane politikalarına göre
temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.
4.
Hasta odasından çıkarken veya hastaya bakım verilen tıbbi alanı terk ederken bakım
veren sağlık personeli, kullandığı
kişisel koruyucu donanım
ları maksimum özeni
göstererek, özellikle gözlerine ve mukozalarına, ayrıca kıyafetlerine bulaşa neden
olmadan çıkartmalıdırlar.
Kişisel koruyucu donanım
lar imha edilmeli veya hastane
politikalarına ya da üreticinin yeniden kullanma talimatlarına göre temizlenmeli ve
dezenfekte edilmelidir.
5.
Hasta bakımında, kesici ve delici alet kullanımı mümkün olduğu kadar kısıtlanmalı,
hastadan kan alımı mümkün olan en az tetkik ile sınırlandırılarak yapılmalıdır.
Kullanılan bütün iğneler, delici-kesici tıbbi cihazlar, delinmez-kesici geçirmez tekrar
açılamaz tıbbi atık kaplarında bertaraf edilmelidir.
6.
Hasta bakımında mutlak personel sayısı mümkün olan en az sayı ile sınırlandırılmalıdır.
7.
Çevresel yüzeyler ve ekipmanlar, tekstil ve çamaşırhane, gıda kapları ve bulaşık
makinesi gibi ortam ve materyallerin temizlik ve dezenfeksiyonu hastane politika ve
üretim talimatlarına göre standart prosedürler izlenerek yapılmalıdır.
8.
Kişisel koruyucu donanım
giyinme ve çıkarma yerleri önceden belirlenmiş olmalıdır.
12
ODA VE ÇEVRE DEZENFEKSİYONU
Hasta sekresyonlarıyla bulaşmış tüm yüzeylerin temizliği yukarıda tarif edilmiş olan
kişisel
koruyucu donanım
giyilerek yapılmalıdır. Çamaşır suyu ya da onaylanmış dezenfektan Hastane
Enfeksiyon Kontrol Talimatlarına uygun olarak yapılır ve Enfeksiyon Kontrol Komitesi tarafından
takibi yapılır.
Kan, vücut sıvıları, sekresyon ve çıkartılarıyla kontamine olan çevresel yüzeyler ve nesneler
standart hastane deterjan/dezenfektanları (%0.5 klor solüsyonu veya 5000 ppm’lik serbest klor
solüsyonu) kullanılarak en kısa zamanda temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Organik
maddelerin dezenfektanı etkisizleştirmesini önlemek için dezenfektanlar, temizlik yapıldıktan
sonra uygulanmalıdır. Eğer hastanede hazırlanacaksa, temizlik için gerekli solüsyonlar ve
dezenfektanlar her gün hazırlanmalıdır. Hızlıca kontamine olacakları için temizlik solüsyonlarını ve
ekipmanlarını gün içerisinde sık sık değiştirilmeli ve yenilenmelidir (hastane protokollerine
uyulmalıdır).
Yer ve yatay iş yüzeyleri temiz su ve deterjan ile günde en az bir kez temizlenmelidir. Nemli bezle
temizlik, havadaki partiküllerin diğer yüzeyleri ve havayı kontamine etmesini önlemede yardımcı
olur. Kullanmadan önce yüzeylerin kendiliğinden kuruması için beklenmelidir.
Yerler süpürge ile kuru bir şekilde süpürülmemelidir. Toz tutan temizlik bezleri silkelenmemeli ve
yüzeyler kuru temizlik bezleriyle temizlenmemelidir. Kontaminant/Kirletici maddelerin
aktarımından kaçınmak için temizlik her zaman “temiz” alandan “kirli” alana doğru yapılmalıdır.
Boş ya da dolu olan klinik alanlara dezenfektan sprey sıkılmamalıdır. Bu, hastalık kontrolünde
faydalı olduğu kanıtlanmamış tehlikeli bir uygulamadır.
Yatak takımlarının (yastık kılıfı, çarşaf, battaniye vb.) tek kullanımlık olması tercih edilir.
Yatak takımları, tek kullanımlık olmayanlar da dahil olmak üzere, kullanım alanında açıkça
etiketlenmiş, sızdırmaz poşetlere konmalı ve izolasyon odasından taşınmadan önce poşetin
yüzeyi etkili bir dezenfektan kullanılarak silinip ikinci bir poşete konulmalıdır. İlgilenen bireyleri
gereksiz bir riskin altına sokmamak için, Enfeksiyon Kontrol Komitesi görüşü alınarak hastane
politikasına uygun şekilde bertaraf edilmelidir (yakmak gibi).
Yatak takımlarının değişimi mecburiyet olmadığı (gözle görülür kirlenme vb.) sürece
yapılmamalıdır.
CENAZE TAŞIMA VE DEFİN İŞLEMLERİNDE ALINACAK ÖNLEMLER
Ebola virüs hastalığı sebebiyle ölen kişilerin cenazelerinde 48 saat süreyle virüs atılımı ve
bulaştırıcılığı devam ettiğinden cenazeyle temas ve cenaze işlemleri yüksek risk taşır.
Cenaze ile en az sayıda kişi ilgilenmelidir.
Ebola virüs hastalığı şüphesi olan ya da doğrulanan kişinin cenazesi ile ilgilenirken, hastayla
ilgilenen sağlık personeli tarafından tüm önlemler alınmalıdır.
13
Doğrulanmış vakaların cenazelerinin yıkanmaması Dünya Sağlık Örgütü tarafından
önerilmektedir.
Kişisel koruyucu donanım
giyildikten sonra cenazenin bulunduğu alana
geçilmelidir.
Vücut çıkartılarının ve kanın dışarı akışını engelleyecek şekilde orifisler kapatılmalıdır. Cenaze çift
kat sızdırmaz ceset torbasının içine konmalı ve her bir torbanın yüzeyi uygun bir dezenfektan
(örn. %0.5’lik klor solüsyonu) ile silinmeli (sprey kullanılmamalı) ve yüksek derecede bulaşıcı
madde olarak kapanmalı ve işaretlenmelidir.
Cenaze taşınacak veya morga nakledilecekse
kişisel koruyucu donanım
giyen personel ilk
eldivenini ve üstteki önlüğü çıkartıp yeni eldiven ve yeni önlük giyerek ceset torbasını bir kez
daha temizlemeli ve dışarıda, ceset bulunan alana girmemiş,
kişisel koruyucu donanım
giyinmiş
personele cesedi teslim etmelidir. Cenaze taşımada sedye kullanılmamalı, ceset torbasının
kulplarından tutularak izolasyon odasının dışına taşınmalıdır. İzolasyon odasının dışına
çıkartıldığında ceset torbası yeniden temizlenmelidir. Bundan sonra cenaze sedyeyle taşınabilir.
Cenazelere hiçbir şey sıkılmamalıdır. Ceset torbaları hiç bir şekilde tekrar açılmamalıdır. Cenaze
bir tabutun içine konmalı ve bu şekilde gömülmelidir. EVH vakalarının cenazeleriyle sadece
eğitimli personel ilgilenmelidir.
EVH şüphesi olan ya da doğrulanan kişilerin cenazeleri ile ilgilenmediği sürece cenaze aracı
kullanan kişinin
kişisel koruyucu donanım
giymesine gerek yoktur.
EVH ŞÜPHELİ VAKA VE HASTANIN NAKLİ SIRASINDA ALINACAK ÖNLEMLER
Ambulanslarda Ebola Virüs Hastalığı şüpheli vakaların naklinde aşağıdaki malzemeler mutlaka
hazır olmalıdır.
1.
Eldiven (Çift eldiven),
2.
Sıvı geçirimsiz önlük,
3.
Sıvı geçirimsiz tulum,
4.
Koruyucu gözlük,
5.
Yüz kalkanı/siperi,
6.
Koruyucu başlık-şapka (Tulumda başlık yoksa)
7.
N95/FFP3 maske,
8.
Su geçirmez ayak koruyucu,
9.
Alkol bazlı el dezenfektanı.
Hasta veya hastanın vücut sekresyonlarıyla temas edecek personel veya hastayı karşılayacak
diğer personel; çift eldiven, sıvı dirençli ya da geçirimsiz önlük, göz koruması için gözlük ve yüz
siperi, N95/FFP3 maske ve sıvı dirençli-geçirimsiz ayak koruyucu kullanmalıdır. Hasta sedyesinde
ve naklinde sıvı geçirimsiz koruyucu örtü kullanılmalıdır.
Ebola VH şüpheli vakanın naklinde, enfekte hasta taşıma kabini sadece hastanın bilincinin kapalı
olduğu ve aktif vücut dışına kanama, kusma, idrar ve dışkı tutamama durumlarında kullanılması
önerilir. Genel durumu iyi, bilinci açık ve koopere şüpheli vakanın taşınmasında, vakaya
kişisel
koruyucu donanım
giydirilmesine gerek bulunmamakta olup hastaya cerrahi maske takılması
önerilir.
14
5. EBOLA VİRÜS HASTALIĞI İÇİN ACİL SERVİS YAKLAŞIM ALGORİTMASI
*
Referans hastaneyse enfeksiyon hastalıkları kliniğine haber verilir.
**Minimal kişisel koruyucu donanım: Cerrahi maske, yüz koruyucu, sıvı geçirimsiz önlük ve çift eldiven.
Acil Servise başvuran her hastanın seyahat/temas hikayesi sorgulanmalıdır:
Hasta yaygın EVH bulaşının görüldüğü bölgede yaşama veya görüldüğü ülkelere
seyahat etme öyküsü var mı? Veya
EVH tanısı konulmuş hastayla son 21 gün içinde temas etmiş mi?
Normal triaj ve değerlendirme
işlemleri yapılır
HAYIR
Belirti ve bulguları tanımla
Ateş öyküsü veya dereceyle tespiti (38
0
C ve üzeri) veya EVH
uyumlu bulgular: Başağrısı, halsizlik, kas ağrısı, kusma, diyare,
karın ağrısı veya kanama
EVET
HAYIR
İzole et ve kişisel koruyucu donanım ihtiyacını belirle:
Hastayı izolasyon odasına alınır
Sadece görevleri belirlenmiş en az sayıda personelin
girmesine izin verilir
Hastanın değerlendirilmesinde 1 metreden fazla
yaklaşılmamalıdır, kanama, ishal ve kusma yoksa minimal
kişisel koruyucu donanım** giyilir
Normal triaj ve değerlendirme
işlemlerine devam edilir
Şüpheli temastan sonra 21 gün
süreyle ateş ve diğer bulgular
yönünden takip edileceği bilgisi
verilir
Halk sağlığı Müdürlüğüne bilgi
verilir
EVET
Derhal bütün
kişisel koruyucu donanım
lar giyilir
Hastaya maske takılır
Derhal 112’ye haber verilir*
15
6. EBOLA VİRÜS HASTALIĞIYLA OLASI TEMASI OLAN KİŞİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE YAKLAŞIM
Maruziyet Düzeyi*
Klinik Durum
Yaklaşım
YÜKSEK RİSK
Perkütan (iğne batması gibi) yaralanma
veya
mukozaya
EVH
hastası
semptomatikken vücut sıvısı ile temas.
EVH hastası semptomatikken kan ve vücut
sıvılarına (dışkı, salya, ter, idrar, kusmuk ve
semen vb.)
kişisel koruyucu donanım
olmaksızın maruz kalma.
EVH hastası semptomatikken vücut sıvısı
örnekleri ile
kişisel koruyucu donanım
olmaksızın
çalışan
veya
standart
biyogüvenlik kurallarına uymayan sağlık
çalışanları.
Salgının
yaygın
görüldüğü
ülkelerde
cenazeye doğrudan teması olan veya bakım
veren, cenazede görev alan
kişisel koruyucu
donanım
kullanmayan kişiler.
EVH hastası semptomları varken aynı evde
yaşamak ve ona doğrudan bakım vermek.
Ateş
1
veya ateş
olmadan diğer
semptomlar
2
Hasta direkt olarak derhal EVH izolasyon şartlarına
uyularak izole edilir.
Halk Sağlığı Müdürlüğüyle iletişime geçilerek;
Gideceği merkez bilgilendirilir
Transport koşulları hazırlanır
Temaslı listesi oluşturulur
Tedavi için belirlenmiş olan hastaneye EVH izolasyon
şartlarına uygun şekilde transfer edilir.
Asemptomatik
Halk Sağlığı Müdürlüğüyle iletişime geçilerek;
Aktif temaslı izlemi derhal başlar,
Hasta izole edilerek yatırılarak takip edilir,
EVH uyumlu semptomu olması durumunda
tanımlanmış referans hastaneye transport koşullarına
uygun şekilde transport edilir,
21. günün sonunda semptomu gelişmeyen
temaslının izlemi sonlandırılır.
RİSK OLUŞTURABİLECEK DİĞER TEMASLAR
EVH hastalığı tanısı alan kişiyle semptomu
olmadığı dönemde ev içi ve gündelik temas,
EVH salgını görülen ülkelerde son 21 gün
içerisinde bulunma (EVH tanısı alan vaka ile
bilinen teması olmayan),
EVH hastası semptomatikken aynı taşıma
aracında seyahat etmiş olma,
Ateş
1
veya ateş
olmadan diğer
semptomlar
2
Hasta direkt olarak derhal EVH izolasyon şartlarına
uyularak izole edilir.
Halk Sağlığı Müdürlüğüyle iletişime geçilerek;
Gideceği merkez bilgilendirilir
Transport koşulları hazırlanır
Temaslı listesi oluşturulur
Tedavi için belirlenmiş olan hastaneye EVH izolasyon
şartlarına uygun şekilde transfer edilir.
Asemptomatik
Halk Sağlığı Müdürlüğüyle iletişime geçilerek;
Temaslıya EVH hakkında detaylı bilgi verilir,
Mümkün olduğu kadar seyahat etmemesi istenir,
Mümkün
olduğu
kadar
toplu
yaşam
alanlarından/kalabalık ortamlardan uzak durması
istenir,
Günlük ateş takibi ve EVH uyumlu semptom izlemi
kişi tarafından yapılır, Halk Sağlığı Müdürlüğü personeli
tarafından da telefon ile öğrenilerek kayıt altına alınır,
EVH uyumlu semptomu gelişmesi durumunda Halk
Sağlığı Müdürlüğü ile temasa geçmesi ve tanımlanmış
referans hastaneye transport koşullarına uygun şekilde
transport edilmesi sağlanır,
EVH dışında herhangi bir sağlık şikayeti olması
durumunda ise Halk Sağlığı Müdürlüğüne bilgi verilerek
başvuracağı sağlık kuruluşu belirlenir.
21. günün sonunda semptomu gelişmeyen temaslının
izlemi sonlandırılır.
RİSK YARATMAYAN DURUMLAR
Sonrasında EVH gelişen kişi ile herhangi bir
semptomu olmayan dönemde herhangi bir
temas
EVH görülen ülkelerden döndükten sonra
21 günden daha fazla süre geçmiş olan
kişiler.
Herhangi bir sağlık
sorunu olması
Standart enfeksiyon kontrol önlemlerine uyularak hasta
değerlendirilir.
Asemptomatik
Özel bir yaklaşıma gerek yoktur.
*Salgın görülen ülkeler halen Gine, Liberya ve Sierra Leone olup, güncellemelerin izlemi önerilir.
1
Ateş: ≥ 38°C veya ateş öyküsü
2
Diğer semptomlar: Baş ağrısı, eklem ve kas ağrısı, karın ağrısı, halsizlik, ishal, kusma, mide ağrısı, iştahsızlık, döküntü, gözlerde kızarıklık, hıçkırık,
öksürük, göğüs ağrısı, nefes almada güçlük, yutma güçlüğü, iç ve dış kanama. Laboratuvar bulguları: trombositopeni (≤150,000 /µL) ve
transaminaz yüksekliği.
16
7. EBOLA VİRÜS HASTALIĞI ŞÜPHESİ OLAN HASTALARDA LABORATUVAR TESTLERİ VE KLİNİK
ÖRNEKLERİN ALINMASI
7.1. BİYOKİMYA, MİKROBİYOLOJİ VE KAN MERKEZLERİNDE HASTA ÖRNEKLERİNİN
ÇALIŞILMASINDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR
Şüpheli olgulardan klinik örneklerin alınmasında ve laboratuvar testlerinin yapılması
esnasında sağlık personeli
kişisel koruyucu donanım
kullanmalıdır.
Alınan hasta örnekleri ikili taşıma kabı içerisinde laboratuvara gönderilmelidir. Örnek
sızdırmaz bir nakil kabına yerleştirildikten sonra ikinci bir taşıma nakil kabına konmalı ve 2.
kabın dışı bir dezenfektan ile silinmelidir.
Laboratuvar personeli şüpheli örnek ile direkt teması azalmak için uygun
kişisel koruyucu
donanım
ile tüm incelemeler (örneğin Sıtma yaymaları, hızlı sıtma tanı testleri vb) sınıf II
biyogüvenlik kabininde yapmalıdır.
Hasta örneğiyle temas eden yüzeyler %10 NaClO (Çamaşır suyu) ve dökülme durumunda
laboratuvar güvenliği rehberindeki dökülme ve saçılma kitiyle aerosol oluşturmadan ve
direkt teması önleyecek şekilde dekontamine edilmelidir.
7.2. TANI TESTLERİ
7.2.1. Ebola Virüs Hastalığının Laboratuvar Tanısında Kullanılan Testler
Hastalık Dönemi
Tanısal Testler
Semptomların
başlangıcından
birkaç gün içinde
“Antigen-Capture” ELISA ile Antijen tayini (Kan, Serum
ya da doku örnekleri)
ELISA IgM (serum)
RT-PCR ile Nükleik Asit tayini ve Sekanslama (Kan,
Serum, vücut sıvıları ya da doku örnekleri)
Virüs İzolasyonu (Kan, Serum, vücut sıvıları ya da doku
örnekleri)
Geç dönem veya nekahat evresi
ELISA ve IFA ile IgM ve IgG tayini (serum)
Geriye dönük tanı
İmmünhistokimyasal yöntem (formalin ile fikse,
parafine gömülü doku örnekleri)
Virüs İzolasyonu (Kan, Serum, vücut sıvıları ya da doku
örnekleri),
RT-PCR ile Nükleik Asit tayini ve Sekanslama (Kan,
Serum, vücut sıvıları ya da doku örnekleri)
Ebola Virüs tanısı için alınan kan örneği EN AZ 4 mL. OLACAK şekilde EDTA VEYA SİTRATLI
plastik tüplere alınmalıdır. Ayrıca Kırmızı kapaklı tüplere alınan kandan en az 1 mL serum
örneği de ayrılarak gönderilmelidir.
Kan örneği için Heparinli tüp kullanılmamalıdır. Örneklerinin plastik tüpe alınmış olmasına
dikkat edilmelidir.
17
Post-mortem doku örnekleri uygun biyogüvenlik koşullarında (direkt temas ve aerosol
korunma önlemlerini içerecek şekilde) steril serum fizyolojik içine alınmalıdır.
Örnekler dondurularak kuru buzda, mümkün değilse +4°C’de saklanarak soğuk zincirde
gönderilmelidir.
Enfeksiyöz madde kategori A listesinde yer alan örneklerin taşımasının üçlü taşıma kabı ile
Enfeksiyöz madde ile enfeksiyöz tanı ve klinik örneği taşıma yönetmeliği’ne (Sağlık Bakanlığı,
Ankara. Resmi Gazete 25.09.2010 – 27710) uygun şekilde yapılması sağlanmalıdır.
Örnekler, aşağıdaki adrese telefon ile bilgi verilerek, gerekli belgelerle birlikte
gönderilmelidir.
Adres:
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarları Daire Başkanlığı,
Ulusal Arbovirüs ve Viral Zoonotik Hastalıklar Referans Laboratuvarı,
Sağlık Mahallesi, Adnan Saygun Caddesi, No: 55, F Blok 1. Kat 06100 Sıhhiye/ANKARA
Tel: 0312 565 5631 /5547/5340;
Faks: 0312 565 5569;
e-mail: viralzoonoz@thsk.gov.tr;
www.thsk.gov.tr
7.2.2. Sıtma Laboratuvar Tanısında Kullanılan Testler
Ebola virüs hastalığından şüphelenilen kişilerde sıtmanın ayırıcı tanıda ekarte edilebilmesi için
sıtma tanı testlerinden öncelikle hızlı tanı testinin uygulanması tercih edilmelidir.
Hızlı Tanı Testi
(Deneyimli personel
tarafından hızlı
Sıtma testi tercihen
hasta odasında
yapılmalıdır)
Hızlı Sıtma Antijen testleri kullanılmalıdır. Kullanılacak hızlı tanı
kiti mutlaka Plasmodium falciparum’u içermelidir. Bu amaçla;
PanMalaria antijen veya P.falciparum ve P. vivax antijenlerine
karşı hazırlanmış ve direkt olarak EDTA’lı kandan çalışabilen kitler
tercih edilmelidir.
Dostları ilə paylaş: |