EcoVision
-cü il: azərbaycan-türkiyə strateji
Yüklə 4,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2014-cü il: azərbaycan-türkiyə strateji
tərəfdaşlığı yeni mərhələdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin Xarici siyasət məsələlərinin təhlili şöbəsinin müdiri Cavid Vəliyevin “EcoVision” jurnalına müsahibəsi 41 ğı oldu. Avqust ayında Naxçıvanda Türkiyə, Azərbaycan və Gürcüstanın müdafiə nazirləri görüşdülər. 2014-cü il erməni məsələsində tərəflərin bir-birinə dəstəyi baxımındanda əhəmiyyətli il olmuşdur. Həm ikitərəfli görüşlərdə, həm də beynəlxalq tədbirlərdə dövlətlərimiz bu məsələdə bir-birinə dəstəklərini ifadə etmişlər. Aprel ayında keçirilən “Şərq tərəfdaşlığı” Zirvəsində Ermənistan prezidenti S.Sarkisyan bütün çıxışını 1915-ci il hadisələrinə həsr etdi. Buna cavab olaraq Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin "Türkiyə burda yoxdur. Amma mən burdayam və sizin cavabınızı verəcəyəm" sözləri Türkiyə– Azərbaycan dostluğuna böyük dəstək verdi. Sentyabr ayında Prezident Ərdoğanın Bakı səfərində prezidentlər 2015-ci ildə qondarma erməni soyqırımı iddi- alarına qarşı birgə mübarizə aparmaq haqqında razılaşma əldə etdilər.
Burada enerji sahəsində üç hadisədən danışmaq olar. 30 may 2014-cü ildə imzalanan müqavilə ilə TANAP layihəsində Türkiyənin BOTAŞ şirkətinin payı 20 faizdən 30 faizə qaldı- rıldı. Eyni zamanda, Türkiyənin TPAO şirkətinin “Şahdəniz” sahəsindəki payı 9 faizdən 19 faizə yüksəldildi, beləcə, TPAO BP-dən sonra ikinci böyük paya sahib oldu. Sentyabrda "Əsrin müqaviləsi"nin 20-ci ilində “Şahdəniz” qazını Avro- paya TANAP və TAP vasitəsilə çatdıracaq "Cənub" dəhlizinin əsası qoyuldu. "Cənub" qaz dəhlizinin önəmli hissəsi Transanadolu qaz xəttidir. Prezident İlham Əliyevin ifadə etdiyi kimi, TA- NAP Türkiyə və Azərbaycan dövlətlərinin uğurlu siyasətinin nəticəsidir. Belə ki, bildiyiniz kimi, Aİ ölkələri onlar üçün alternativ təbii qaz mənbəyi olan NABUCCO layihəsini müxtəlif səbəblərdən həyata keçirə bilmədilər. Lakin TANAP Azərbaycan sərmayəsi ilə həyata keçiriləcəkdir. TANAP-ın təbii qaz həcmi 16 milyard kubmetr olacaqdır. Bunun 6 milyardı Türkiyəyə, 10 milyardı isə TAP vasitəsilə Avropa- ya nəql ediləcəkdir. TANAP sadəcə bir enerji layihəsi de- yil, eyni zamanda Azərbaycanla Türkiyə arasında möhkəm əlaqələrin təzahürüdür. Son günlərdə həm İraq, həm də Rusiya qazının Avropaya Türkiyə üstündən ötürülməsinə dair layihələrə baxmayaraq, TANAP hələ də Türkiyə üçün strateji əhəmiyyətini qoruyur.
Azərbaycan qlobal siyasətdə iki istiqamətdə əhəmiyyət daşıyır: sahib olduğu enerji ehtiyatları və geopo- litik mövqe. Geopolitik əhəmiyyəti həm Şərq–Qərb, həm də Şimal–Cənub istiqamətlərində nəqliyyat yollarında yerləşməyindən irəli gəlir. Türkiyə də özünün coğrafi mövqeyindən faydala- naraq strateji dəyərini artırmaq istəyir. Bu mənada Azərbaycan və Türkiyənin coğrafi mövqeyi kəsişir və maraqları üst-üstə düşür. Şərq–Qərb enerji və nəqliyyat xətlərinin istiqaməti baxı- mından bu iki ölkənin coğrafiyası ta- mamlayıcı əhəmiyyətə malikdir. Gür- cüstan isə bu iki ölkəni birləşdirən zəncirin halqasıdır. Hər üç ölkə Şərq–Qərb enerji və nəqliyyat inteqrasiya hədəfini öz qarşısına qoyan Aİ-nin TRASECA layihəsinin üzvüdür. Üç ölkəni dəmir yolu ilə birləşdirmə təklifi ilk dəfə 1993- cü ildə Birgə Nəqliyyat Komissiyasının iclasında gündəmə gəlmişdir. 2002-ci ildə ölkələrimizin nəqliyyat nazirləri öz aralarında xəttin geçəcəyi istiqaməti razılaşdıran bir pro- tokol imzaladılar, 2007-ci ildə isə üç ölkənin prezidentləri arasında müqavilə imzalandı və dəmir yolunun əsası qo- yuldu.
Bildiyiniz kimi, Ermənistan Azərbaycan torpaqla- rını işğal etdiyi üçün bu layihədən kənarda qalmışdır. Nəticədə erməni diasporunun fəaliyyəti nəticəsində ABŞ və AB bankları layihəyə kredit verməmişlər. Bu səbəbdən dəmiryol layihəsi sadəcə Azərbaycan və Türkiyənin maliyyə dəstəyi ilə həyata keçmişdir. Belə ki, Qars–Axalkalaki dəmir yolunun Gürcüstan hissəsi olan 29 kilometrlik hissəsi və uzunluğu 160 km olan Axalkalaki–Marabda dəmiryol xəttinin çəkilməsi və təmiri üçün Azərbaycan Gürcüstana uzunmüddətli 775 milyon dollar kredit vermişdir. BTQ-nin 2015-ci ildə bitməsi planlanır. TANAP kimi, BTQ də Azərbaycan və Türkiyənin siyasi iradəsi nəticəsində həyata keçən layihədir. “Azərbaycan 2020” proqramın- da əsas hədəflərdən biri qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsidir. Bu mənada beynəlxalq nəqliyyat xətlərinin bir hissəsi olmağa xüsusi əhəmiyyət verilir. Ələtdə beynəlxalq liman tikilir. Bu liman Şər–Qərb nəqliyyat xəttində va- cib rol oynayacaq. Ələt limanı Qazaxıstanın Aktau və Türkmənistanın Türkmənbaşı limanları vasitəsilə Asiyanın nəqliyyat xətlərinə qoşulacaq. Bu üç liman və Türkiyənin Samsun limanı qardaşlaşmış limanlardır. Bu limanlar BTQ 2 014-cü il erməni məsələsində tərəflərin bir-birinə dəstəyi baxımından da əhəmiyyətli il olmuşdur. Həm ikitərəfli görüşlərdə, həm də beynəlxalq tədbirlərdə dövlətlərimiz bu məsələdə bir-birinə dəstəklərini ifadə etmişlər. Aprel ayın- da keçirilən “Şərq tərəfdaşlığı” Zirvəsində Ermənistan pre- zidenti S.Sarkisyan bütün çıxışını 1915-ci il hadisələrinə həsr etdi. Buna cavab olaraq Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin" Türkiyə burda yoxdur. Amma mən burdayam və sizin cavabınızı verəcəyəm" sözləri Türkiyə–Azərbaycan dostluğuna böyük dəstək verdi.
|