Editörler Prof. Dr. Şeref Sağıroğlu Prof. Dr. Mustafa Alkan Sağıroğlu / Alkan grafik

Şekil 7.3. Hibrit Savaşın Temel Oluşumu. 
Devletlerden veya devlet dışı çeşitli oluşumlardan gelen hibrit teh-
ditlerle uygulanan hibrit savaşın unsurları; devlet özelinde bulunan 
geleneksel, yasal, sivil ve askeri güçler (düzenli askeri birlikler, özel 
kuvvetler, ekonomik, diplomatik vb. milli güç unsurları) ile devlet 
dışı oluşumlardan (geleneksel olmayan ve düzensiz askeri güçler, 
siber savaş, bilgi savaşı, psikolojik savaş, isyancılar, teröristler, or-
ganize suç örgütleri, özel askeri güvenlik unsurları vb.) meydana 
gelmektedir. Şekil 7.4’te hibrit savaşta kullanılabilecek güçler ve 
oluşumlar görülmektedir.
Şekil 7.4. Hibrit Savaşın Güçleri ve Destekleyen Oluşumları.

---

M U S T A F A Ş E N O L
190
Hibrit savaşta asıl amaç ya da hedef; bir bölgeyi ele geçirmek veya 
kontrol etmek olmayıp, uygulayan tarafın elindeki bütün olanak-
larını kullanarak istenilen etkileri oluşturmak, karşı tarafın siyasi 
yönetimini ve devlet kurumlarını kararsız ve dengesiz hale getir-
mek, yönetim boşluğu oluşturmak ve kargaşa yaratmaktır. Bu amaç 
içinse hedef ülkenin ulusal güç unsurlarından özellikle zayıf olanlar 
seçilerek daha da zayıflatılmaya ve yok edilmeye çalışılır.
Hibrit savaşın en belirgin özelliğinin düzensiz savaş taktikleriyle 
yüksek teknolojinin birleşimi olduğunu belirten Frank Hoffman’ın, 
Sınırsız Savaş, Birleşik Savaş ve 4’üncü Nesil Savaş kavramlarının 
hibrit savaşın temelini oluşturduğunu ve ona yön verdiğini vurgu-
laması [13] bazı sivil/asker yazarlar ve akademisyenler tarafından 
eleştirilmekle birlikte, konuyla ilgili çalışmalar, yapılan tespit ve de-
ğerlendirmeler ile yakın geçmişte ve günümüzde yaşanan savaşlar 
onu doğrulamaktadır. Başlangıçta, 2006 yılında Lübnan savaşında 
Hizbullah’ın İsrail’e karşı uyguladığı ve başarılı olduğu gelenek-
sel ve düzensiz taktiklerin karışımı stratejiyi tanımlamak amacıy-
la kullanılan [16], 2014 yılında Rusya’ın Ukrayna’nın doğusunu ve 
Kırım’ı işgal etmesiyle daha da önemsenerek tartışılmaya başlanan 
[17] “Hibrit Savaş”ın tarihte pekçok örnek uygulamasının olduğu 
görülmektedir. 
1806 yılında İngiliz ve Portekiz ordusu ile düzensiz İspanyol güç-
lerinin Napolyon liderliğindeki Fransız ordusuna yönelik gerçek-
leştirdikleri etkili eylemleri, Birinci Dünya Savaşında İngilizlerin 
Osmanlı Devletine karşı yürüttükleri savaşın bir parçası olarak 
1914 yılında Arapların Türklere karşı ayaklanması ve Osmanlı için 
felaket olarak nitelenebilen girişimler, İkinci Dünya Savaşında doğu 
cephesindeki Sovyet Ordusunun düzensiz halk güçleri ile birlikte 
Alman ordu birliklerine karşı başarılı muharebeleri, 1965-1973 yıl-
ları arasında Kuzey Vietnam’ın düzenli Halk Ordusu ile Vietnam 
Ulusal Kurtuluş Cephesinin düzensiz güçlerinin müşterek olarak 
Fransa ve ABD’ye karşı başarılı çatışmaları hibrit savaşın belirgin 
örnekleridir. Ayrıca 1979-1990 yıllarında Sovyet düzenli orduları-
nın işgaline karşı direniş hareketi ve sonrası yıllarda Afganistan’da, 
1994-1996 yıllarında Çeçenistan’da, 1990 sonrası Irak’ta, 1999-
2001 yıllarında Bosna-Hersek ve Kosova’da, 2007’de Estonya’da 
ve 2008’de Gürcistan’da yaşananlar ile 2010 ve 2011 yıllarında Tu-
nus, Yemen, Mısır ve Libya’da yaşanan “Arap Baharı” olayları ve 

---

H İ B R İ T S AVA Ş K A P S A M I N D A S İ B E R S AVA Ş V E S İ B E R C AY D I R I C I L I K
191
2011’den beri Suriye’de yaşananlar Hibrit Savaş uygulamalarıyla 
doludur. Özellikle Suriye’de yaşanan olaylar nedeniyle göçe zorla-
nan ve Türkiye’de günümüz rakamlarıyla 4 milyona yaklaşan Suri-
yeli göçmenlerin planlı bir hibrit savaş sonucu olduğu unutulma-
malıdır. Ayrıca; 40 yıla yakın süredir PKK Bölücü Terör Örgütü’nün 
Türkiye’deki faaliyetleri ile Irak ve Suriye’de DAEŞ ve PYD/YPG/
PKK gibi radikal terör örgütlerinin kullanılması ve onlara gizli ya 
da açık lojistik ve istihbarat ile psikolojik destek verilmesi olayları 
hibrit savaş uygulamalarının açık örnekleridir.
Tarihsel süreç içerisinde, özellikle son yıllarda yaşanan hibrit savaş 
örnekleri incelendiğinde, hedefleri üzerinde asimetrik etkiler ya-
ratabilmek için terörizm dâhil her türlü insanlık dışı eylemleri de 
içeren ve “örtülü” ya da “kirli” olarak da adlandırılan bu uygula-
malara, genellikle bölgesel veya uluslararası alanda gücü ve etkin-
liği azalan ve yeniden güç kazanmak isteyen devletler ile gücünün 
zirvesinde olan devletler tarafından başvurulduğu görülmektedir. 
Yapılan istatistiklere göre, son yıllarda dünyada yer alan savaşların 
sadece yüzde 10’unun devlete bağlı düzenli ordular arasında ger-
çekleştiği, geri kalanının terör unsurları, ne olduğu belirsiz devamlı 
isim değiştiren silahlı gruplar ve sanal askerlerin işleri olduğu an-
laşılmaktadır [18].
Bu tür devletlerin hibrit savaşı tercih etmelerinde ise başlıca iki te-
mel neden gözlenmektedir [19]. Bunlardan ilki ve ana nedeni, BM 
şatları (güç kullanma yasakları ve zorunluluklar) ve uluslararası an-
laşmalar nedeniyle yaptırım ve kısıtlamalardan kaçarak amaçlarına 
gizli ve dolaylı yollardan ulaşmaktır. İkinci neden ise hedef ülkeye 
müdahale veya amaçlarını gerçekleştirmek için yasal gerekçesi ol-
mayan devletler tarafından asimetrik etki sağlamak ve bölge hal-
kının direnç oluşturmasının da önüne geçerek her bakımdan daha 
ekonomik ve maliyeti düşük yolların sağlanmasıdır. 
Bu düşünceler çerçevesinde, hibrit savaşın en somut örneklerinden 
birisi olarak geniş kabul gören, Rusya ve Ukrayna arasında 2014 yılı 
içerisinde yaşanan olayları kısaca özetlemekte yarar bulunmakta-
dır.
Rusya’nın 2010 Askeri Doktrini’nde modern savaş; “askeri gücün 
ve askeri olmayan bir karakterin güçlerinin ve kaynağının bütün-
leşik olarak kullanılması” ve dünya toplumunun daha sonra askeri 
gücün kullanılmasına yönelik olumlu bir cevabını şekillendirmek 

---

M U S T A F A Ş E N O L
192
amacıyla. “askeri güç kullanılmadan politik hedeflere ulaşmak için 
bilgi harekâtı yöntemlerinin uygulanması” olarak tanımlanmıştır. 
2014 yılında askerî harekâtlara düzensiz silahlı güçler ile özel askerî 
şirketlerin katılımı, harekâtlarda dolaylı ve asimetrik çatışma yön-
temlerin kullanılması şeklinde güncellemeler yapılmıştır. Rusya 
Genelkurmay Başkanı General Valery Gerasimov tarafından yazı-
lan ve “Gerasimov Doktrini” olarak adlandırılan askerî doktrine 
göre, savaşın kuralları önemli ölçüde değişmiş, stratejik ve politik 
hedeflere ulaşma yolunda askerî olmayan unsurların etkinliği daha 
da artmıştır. Rusya, Şubat 2014’ten itibaren Ukrayna’da iki fark-
lı harekât yürütmüştür. Bunlardan birisi Kırım’ın işgali ve ilhakı, 
diğeri ise Doğu Ukrayna’nın Donbas Sanayi Bölgesinin işgalidir. 
Kırım’ın işgali elektronik savaş, sabotaj ve yıkıcı faaliyetler, psiko-
lojik harekât, bilgi savaşı ve baskın sağlayan gizli askerî harekât ile 
başlamış; hava, kara ve deniz güçlerinden oluşan düzenli unsurla-
rın harekâtı ile ilhak tamamlanmıştır [20].
Janis Berzins’e göre; Rus modern savaş doktrininde de belirtildiği 
gibi, yeni nesil savaş olan hibrit savaşın esas harekât alanı insan 
aklı, temel araçları ise bilgi savaşı ve psikolojik harekâttır [21]. Bu 
tespiti doğrularcasına, Rusların Ukrayna’ya karşı Doğu Ukrayna 
ve Kırım bölgelerinde yürüttüğü harekâtın başarısında en temel 
etkenler, hibrit savaşın özellikle siber savaş - bilgi savaşı ile bilgi 
ve iletişim sistemleri üzerinden propaganda ve psikolojik harekât 
uygulamaları olmuştur.