Ekologiya va demografiya (aholini o’sishi) mustaqil ish

Ekologiya to’g’risida

• Ekologiya to’g’risida

Ko'pgina rivojlangan mamlakatlarda yangi avlodni ekologik tarbiyalash faol olib borilmoqda. Turli ta’lim va rivojlanish loyihalari amalga oshirilmoqda. Maktab skameykasidagi bolalar tabiatni hurmat qilishga o'rgatiladi, ularda o'ziga xos xulq-atvorni singdiradi.Yer aholisining ko'payishi cheksiz davom eta olmaydi. Uni barqarorlashtirmasdan turib, insoniyat tsivilizatsiyasining va butun sayyoraning normal ekologik va iqtisodiy rivojlanishini tasavvur qilib bo'lmaydi.Insonning paydo bo'lishi, uning sanoat taraqqiyot yo'liga o'tishi sayyoralar miqyosida ekologik vaziyatga katta ta'sir ko'rsatdi, global o'zgarishlarni keltirib chiqardi. O'simlik, hayvonot dunyosi, landshaft o'zgargan, iqlim o'zgargan. Har doim ham ataylab bo'lmaydigan, ba'zan esa ochiqchasiga halokatli inson faoliyatining oqibatlarini bashorat qilish muammosi tobora dolzarb va keskin bo'lib bormoqda.Insoniyat demografiyasining ijtimoiy-ekologik xususiyatlari, aholi sonining o'sishi.XX asrning boshlarida sayyoramizning butun aholisi bir yarim milliard odamdan zo'rg'a oshdi. 1930 yilga kelib, u ikki milliardlik chegaradan o'tdi. 2017-yilda biz yetti milliarddan oshiq edik. Ushbu tendentsiya quyidagicha. Rivojlangan mamlakatlarda aholi soni ko'pchilik rivojlanayotgan mamlakatlarga qaraganda ancha kichik, turmush darajasi va uning davomiyligi yuqoriroqdir. Afrika, Osiyo va Lotin Amerikasida tug'ilish darajasi juda yuqori. Turmush darajasi juda past. Aholi sonining ko'payishi asosan kambag'al, rivojlanayotgan mamlakatlar hisobiga sodir bo'ladi. Bu muqarrar ravishda ochlikning boshlanishi, Yerning haddan tashqari ko'payishi natijasida insoniyat tsivilizatsiyasining nobud bo'lishi haqidagi xulosalarga olib keladi.

• Demografik jarayonlar.

• Demografik jarayonlar.

Rasmda siz asrimizning oxiriga kelib dunyo aholisining o'sishining grafik ko'rsatilgan prognozlarini ko'rasiz.

Ba'zi rivojlanayotgan mamlakatlar qonunchilik darajasida tug'ilish darajasini pasaytirish choralarini ko'rishga harakat qilmoqda. Biroq, bu ham salbiy ta'sir ko'rsatadi. Bu, ayniqsa, Xitoy misolida yaqqol seziladi. Keksalar yoshlar va mehnatga layoqatlilardan ko'ra ko'proq bo'lib bormoqda.Muammolar juda ko'p, shuning uchun ularni faqat birlashish, urushlar va o'zaro nizolarni unutish orqali hal qilish mumkin. Turli xil bilim sohalari olimlari (sotsiologlar, iqtisodchilar, ekologlar, demograflar) insoniyatni qutqarishning yagona rejasini ishlab chiqishlari kerak. Har bir inson rejaga rioya qilishi kerak, faqat shu tarzda insoniyat omon qolishi va rivojlanishi mumkin.

• Demografik jarayonlar.

Demografiya va atrof-muhit muammolari qisqacha ko'rib chiqiladi. Agar mavzu sizga qiziqarli bo'lib tuyulsa, Internetda bu masala bo'yicha juda yaxshi saytlar, shu jumladan rus tilida ham mavjud. Ularni topish qiyin bo'lmaydi.

«Demografiya» - ikki yunon so’zlarining qo’shilishidan iborat bo’lib, «demos» - xalq, aholi, «grafiya»-tasvirlash, yozish, o’rganish ya’ni, «xalq haqida yozmoq», yoki «aholini sharxlash» ma’nosini anglatadi. Biroq demografiya fani faqat sharhlash bilan chegaralanib qolmay, balki uning o’rganish doirasi bir muncha keng va chuqurdir.Demografiyada asosiy kuzatuv birligi - inson hisoblanadi. Inson hayoti davomida uning fiziologik va psixologik xususiyatlari, ma’lumotlilik, darajasi, oilaviy xolati, kasbi-kori, malakasi ijtimoiy guruhi, yashash joyi, til bilish kabi imkoniyatlari o’zgarib boradi. Ana shu alohida inson hayotida ro’y bergan o’zgarishlar yig’indisi umuman aholi xayotidagi ijtimoiy - iqtisodiy va demografik o’zgarishlarga olib keladi. Nikohga kirish natijasida, oilalar soni oshib boradi, yolg’izlar, bo’ydoqlar soni esa kamayadi. Nikohning bekor etilishi, ya’ni, ajralish jarayoni esa aholi tarkibida tugalmas oilalarning va bevalar salmog’ining ko’payishiga sabab bo’ladi. Inson dunyoga kelar ekan ma’lum davr yashaydi. Ana shu davr moboynida u ulg’ayib boradi. Go’daklik davridan bolalikka, o’smirlik, yoshlik o’rta yoshlik, yetuklik davrlariga o’tadi. Har bir o’quv yili tugashi bilan aholi tarkibida ma’lumotlilar soni oshib boradi. Ana shu tarzda shaxs hayotidagi o’zgarishlar aholi guruhidagi o’zgarishlarga olib keladi. Insonlarning bir xududdan ikkinchi bir xududga ko’chib o’tishi migratsiya, ushbu hududlar aholi soniga va tarkibiga ta’sir etadi.Aholi soni tug’ilish va o’lim hisobiga doimo o’zgarib boradi

• Demografik jarayonlarni o’rganish manbalari

• Demografik jarayonlarni o’rganish manbalari

• Demografik tadqiqotlar.

Demak, demografiya, aholining takror barpo bo’lishi qonuniyatlari haqidagi fan bo’lib, bu jarayonni ijtimoiy-tarixiy shart-sharoitlarga bog’liq holda o’rganadi, omillarini, muammolarini aniqlab, istiqbolini belgilab beradi.Har bir fanning asosiy vazifasi tabiat va jamiyatning ma’lum qismidagi rivojlanish qonunlarini o’rganishdir. Lekin shu bilan bir qatorda har bir fanning o’ziga xos amaliy ahamiyatga ega bo’lgan vazifalari ham mavjud. Demografiya ham alohida fan sifatida o’z vazifalariga egadir. Ushbu vazifalarni uch guruhga bo’lib o’rganish maqsadga muvofiqdir.Demografik jarayonlarga tug’ilish, o’lim, nikoh, ajralish va oila kiradi.Demografik jarayonlar tarkibida tug’ilish alohida ahamiyat kasb etadi. Chunki, o’rganilayotgan mavjud aholi avvalo tug’ilish jarayoni natijasida dunyoga kelgan. Demografiya tutilishni alohida, aholi takror barpo bo’lishining demografik zamini sifatida o’rganadi, unga ta’sir etuvchi barcha ijtimoiy - iqtisodiy va tabiiy omillarni tahlil etadi. Shuningdek, o’lim jarayoni ham aholi takror barpo bo’lishining asosiy elementi sifatida demografiya fanining e’tiborida turadi. Aholining takror barpo bo’lishida birinchi navbatda oila tashkil topishi ya’ni shakllanishi ahamiyatlidir.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT