Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

Dördüncü olaraq; tövbənin qanuniləşməsinin səbəbi, daha əvvəl dediyimiz kimi, günahların həlak edici təsirindən xilas olmaqdır. Çünki tövbə, qurtuluş vəsiləsi və xoşbəxtliyə ermənin ilk addımıdır. "Ey möminlər, hamınız Allaha tövbə edin/əldə et ki, qurtuluşa çatasınız." (Nur, 31) ayəs(n)i bu gerçəyə işarə edər. Bunun yanında bir başqa faydası da insanın ümidini canlı tutması, onun durğunluğa və sönüklüyə qapılmasını önləməsidir. İnsanın həyati inkişafı ancaq qorxu və ümid tarazlığının qurulması ilə mümkündür. İnsan ancaq bu tarazlıq sayəsində zərərli şeylərdən qaçınar və faydalı şeylərə doğru gedər. Əks halda insan məhv olar. Uca Allah belə buyurur: "Də ki, ey özlərinə pislik edib həddindən artıq gedən qullarım! Allahın rəhmətindən ümidinizi kəsməyin. Allah bütün günahları bağışlayar/hədiyyələr. Çünki o bağışlayıcı və mərhəmətlidir. Rəbbinizə yönəlin." (Zumər, 54)

İnsan onun təbii xüsusiyyətlərini tanışımız qədəriylə həyat bazarında itkiyə uğramadıqca fəal ruhu coşğusunu, iş və səy barəsində dayanıqlılıq və səyini davam etdirər. Lakin işini boşa çıxaracaq, əməyini nəticəsiz edəcək və irəlisinə istiqamətli ümidini qıracaq şeylə qarşılaşıb ona məğlub olunca, yesə (ümidsizliyə) qapılar, iş əzmi qırılar. Bəzən müvəffəqiyyətdən ümid kəsmiş, hədəfə çatma gözləməsi qırılmış olaraq yoluna davam etməkdən imtina edər. Bu vəziyyətdə tövbə; xəstəliyini müalicə edəcək, məhv olmağa üz tutan ürəyinə yenidən həyat verəcək yeganə dərmandır.

Yuxarıdakı şərhimizdən bəzilərinin tövbəylə əlaqədar bu sanılarının nə qədər əsassız olduğu ortaya çıxar. Bəziləri tövbənin qanuniləşməsinin və insanları buna çağırmanın günah işləməyi təşviq etdiyini, ibadəti tərk etməyə gətirib çıxardığını sanarlar. Belə ki, insan hansı günahı işlərsə işləsin əgər Allah tərəfindən tövbəsinin qəbul ediləcəyinə qəti olaraq inansa, hər hansı bir günah işlədiyi təqdirdə bu onda hər hansı bir təsirə gətirib çıxarmaz və bu güvən, onun günah işləməyə istiqamətli cürətini, pisliklərə dalma cəsarətini artırar və əvvəl günah işləyib sonra tövbə etmə düşüncəsi ilə hər pisliyin qapısını döyər.

Bu görüş bu yüzdən əsassızdır: Kəramətlərlə donanmanın günahların bağışlanılmasına bağlı olmasının yanında tövbə ümidi qorumaq və onun müsbət təsirini buraxması məqsədiylə qanuniləşmişdir. Əgər tövbə qapısı açıq saxlanılsa, insan əvvəl günah işləyib sonra tövbə etmə düşüncəsinə qapılar sözünə gəlincə; bunu iddia edənlər bunun fərqində deyildirlər ki, bu cür bir tövbə gerçək mənada tövbə olmaz. Çünki tövbə günahdan sıyrılmaqdır. Amma deyildiyi formas(n)ı ilə ediləcək tövbədə günahdan sıyrılma niyyəti yoxdur. Çünki belə bir tövbə günahdan əvvəl də günah əsnasında da günah işləndikdən sonra da vardır. Hərəkət reallaşmadan əvvəl də peşman olmaq, yəni gerçək tövbə etmək mənasızdır. Bu cür günahlarda tövbənin bir tək məqsədi ola bilər ki, o da aləmlərin Rəbbi olan Allahı aldatmaqdır. Halbuki "pis niyyətli sui-qəsdlər, yalnız təşkil edicilərini tələyə salar." (Fatır, 43)