Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

Mən deyərəm ki: Bu şərh İbni Abbasdan, Mucahiddən, Qatadadan, Həsəndən və Süddidən nəql edilərək et-Dürr-ül Mensur təfsirində iştirak etmişdir. (c. 2,s.80)

Təfsir-ul Qummuda iştirak etdiyinə görə İmam Cəfər Sadiq (ə.s) belə buyurur: "Rəsulullah (s. a. a) Uhud günü döyüşə çıxdı və o vəziyyətlə qarşılaşdı. Bu sırada adamın biri qarşılaşdığı hər kəsə, 'Rəsulullah öldürüldü, sən öz başının çarəsinə bax [özünü qurtarmağa çalış]' dedi. Müsəlmanlar Mədinəyə dönüncə uca Allah 'Məhəmməd yalnız bir peyğəmbərdir. Ondan əvvəl də nə qədər peyğəmbərlər gəlib keçdi... topuqlarınız üzərində gerimi dönəcəksiniz? (yəni küfrəmi dönəcəksiniz) Kim iki topuğu üzərində geri dönsə, Allaha heç bir zərər verməyəcək.' (Al/götürü İmran, 144) ayəsini endirdi." (c. 1, s. 119)

et-Dürr-ül Mensur təfsirində iştirak etdiyinə görə İbni Cərir və İbni Əbu Xatəm, Rebinin bu (yuxarıdakı) ayə haqqında belə dediyini nəql edirlər: "Bu, Uhud günü idi ki, Müsəlmanların başına elə öldürülmələr və yaralanmalar gəldi və Peyğəmbəri çağırdıqlarında 'öldü-rüldü' dedilər. İçlərindən bir neçə adam da: 'əgər Peyğəmbər olsaydı öldü-rülmezdi' dedi. Peyğəmbərin irəli gələn (uca mövqeyə sahib) səhabələrindən bir neçə adam da, 'Allah sizə müvəffəqiyyət qazandırana və ya Peyğəmbərə qovuşana qədər Peyğəmbərinizin, uğrunda döyüşdüyü iddia uğrunda döyüşün.' dedi. Bizə izah edildiyinə görə, mühacirlərdən biri qanlar içində qıvrılan ənsardan biri ilə qarşılaşdı. Mühacir, yaralıya, 'ey filan, duy/eşitdinmi, Məhəmməd öldürüldü' dedi. Ənsardan olan yaralı, 'Əgər Məhəmməd öldürüldü isə al/götürdüyü mesajı təbliğ etdi. İndi siz dininiz üçün döyüşün' dedi. Bunun üzərinə bu ayə endi: 'Məhəmməd yalnız bir peyğəmbərdir...' Yəni Peyğəmbər öldükdən və ya öldürüldükdən sonra mürtədmi olacaqsınız və iman etdikdən sonra təkrar kafirliyəmi dönəcəksiniz?!" (c. 2, s. 80)

Yenə eyni kitabda iştirak etdiyinə görə, İbni Cərir, Süddinin belə dediyini rəvayət edir: "Uhud günü Müsəlmanlar arasında 'Peyğəmbər öldürüldü' deyə bir söz-söhbət yayıldı. Dağdakı bir qayanın arxasında saxlanmış olanlardan biri bunun üzərinə dedi ki: 'Kaş ki Abdullah b. Übeyyə göndərə biləcəyimiz bir elçi olsa da o bizə Əbu Süfyandan əmən diləsə. Ey qövm, Məhəmməd öldürüldü. Qövmünüz (Məkkəlilər) üzərinizə gəlib sizi öldürmədən siz onlara dönün.' O sırada Ənəs b. Nadr belə dedi: 'Ey qövm, əgər Məhəmməd öldürüldü isə, Muham-medin Rəbbi öldürülmədi. Elə isə Məhəmmədin, uğrunda döyüşdüyü iddia üçün siz də döyüşün. Ey Allahım! Bu adamları dediklərindən ötəri sənə şikayət edirəm. Bunların irəli sürdükləri təklifdən mən uzağım ya Rəbbi!' Arxasından qılıncına sarıldı və öldürülənə qədər döyüş idi. İşdə bunun üzərinə 'Məhəmməd yalnız bir peyğəmbərdir...' ayəs(n)i endi." (c. 2, s. 80)

Bu mənadakı rəvayətlər bir çox başqa kanaldan da nəql edilmişdir.

əl-Kafi adlı əsərdə iştirak etdiyinə görə İmam Mis (ə.s) belə deyir: "Hz. Əli Uhud günü altmış yerindən yaralandı. Peyğəmbər Ümmü Süleym ilə Ümmü Gələcəyəyə onu müalicə etmələrini əmr etdi. Bu qadınlar (işə başladıqdan sonra Peyğəmbərin yanına gələrək) dedilər ki: 'Biz onun bir yerini müalicə etdiyimizdə başqa bir yeri açılır. Öləcəyindən qorxuruq.' Rəsulullah və Müsəlmanlar onun ziyarətinə gəldilər. Bir parça yara kimi idi. Peyğəmbərimiz əlini onun yaralarına sürməyə başladı və o halda, 'Əgər bir adam Allah yolunda bu vəziyyətlə qarşılaşmışsa, imtahanını vermiş və vəzifəsini bəhanəsiz yerinə yetirmişdir' dedi. Ardından Peyğəmbərimizin əlini toxundurduğu hər yara yaxşılaşırdı. Bunun üzərinə Hz. Əli 'Əlhəmdülillah, çünki nə qaçdım və nə arxamı döndüm' dedi. Uca Allah buna görə Quranın iki yerində ona təşəkkür etdi. Bunlar, 'Şükr edənləri isə Allah mükafatlandıracaq.' (Al/götürü İmran, 144) ilə 'Biz şükr edənləri mükafatlandıracağıq.' (Al/götürü İmran, 145) ifadələridir."

Mən deyərəm ki: Uca Allah bu ayələrdə o həzrətin sebatkarlığına təşəkkür edir, yoxsa 'əlhəmdülillah ki' deyə başlayan sözlərinə deyil.

Təfsir-ul Ayyaşidə iştirak etdiyinə görə İmam Sadiq (ə.s) "Nə qədər peyğəmbərlər var ki, çox sayda özlərini Rəblərinə təyin etmiş kəslər onlarla birlikdə döyüş idi..." (Al/götürü İmran, 146) ayəsini oxudu və içində keçən "katele" filini "kutile" şəklində tələffüz etdi; arxasından "minlərlə, minlərlə. Bəli, vallah öldürüləcəklər." dedi. (c. 1, s. 201, h: 154)