Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

Mən deyərəm ki: Bu mənada Əbu Səid Hudriyə, Abdullah b. Mesuda, Əbul Əliyəyə, İbni Abbasa və başqalarına söykənilən çox sayda rəvayət vardır. Bu rəvayətlərin bəzilərində, Əbul Əliyənin rəvayətində olduğu kimi "yaşıl quşlar surətində" ifadəsi istifadə edilərkən bəzilərində, Əbu Səidin rəvayətində görüldüyü kimi "yaşıl quşda" ifadəsi və bəzilərində də, İbni Məsudun rəvayətində olduğu kimi "yaşıl quş kimi" ifadəsi istifadə edilmişdir. İstifadə edilən ifadələr bir-birinə yaxındır.

Əhli Beyt kanallarından gələn məlumatlara görə bu rəvayət özlərinə ifadə edildiyində Peyğəmbərimizin (s. a. a) belə bir şey söyləmədiyini ifadə etmişlər. Bəzi rəvayətlərdə də İmamlar, xalqın Peyğəmbərdən nəql edilən bu sözləri şərh etdiklərini və şərhə təbii/tabe tutduqlarını ifadə edirlər. Heç şübhəsiz bu rəvayət əgər bir tərəfə atılmayacaqsa (rədd edilməyəcəksə), dəyişməz və qəbul edilmiş qanunlar uyğun olaraq şərh olunmalıdır.

Bununla birlikdə bu rəvayətlər şəhidlərin axirət cənnətindəki vəziyyətini şərh məqsədi daşımır. Nəzərdə tutulan yer/yeyər boğaz cənnətidir. Bunun iki dəlili vardır. Biri İbni Cəririn Mucahiddən köçürdüyü, "Onlar cənnət meyvələri ilə bəslənərlər. Cənnətdə olmadıqları halda cənnətin qoxusunu duy/eşidərlər." şəklindəki rəvayətdir. O biri dəlili də yenə İbni Ce-ririn Süddidən köçürdüyü bu rəvayətdir: "Şəhidlərin ruhları ərşə asılı dayanan qızıl şamlar içindəki yaşıl quşların kursaklarındadır. Onlar səhər-axşam cənnətdə oradan oraya uçub dayanarlar və gecələri şamları üzərində tünerler."

Boğaz haqqında daha əvvəl etdiyimiz araşdırmadan bilirsən ki, bu iki rəvayətin məzmunu, axirət cənnəti ilə deyil, dünya cənnəti olan boğaz ilə uyğun gələr.

et-Dürr-ül Mensur təfsirində iştirak etdiyinə görə Əbu İshak, İbni Cərir və Delailin Nübüvve adlı əsərdə Beyhaki, Abdullah b. Əbu Bəkir b. Məhəmməd b. Əmr b. Həzmin "Yara aldıqdan sonra yenə Allahın və Peyğəmbərin çağırışına razılıq edənlər..." (Al/götürü İmran, 172) ayəs(n)i ilə əlaqədar olaraq bunları söylədiyini rəvayət edirlər: "Əbu Süfyan və yoldaşları Uhud Döyüşündən sonra təkrar Peyğəmbərimiz (s. a. a) ilə səhabələr üzərinə getməyə qərar verdilər. 'Onların kökünü qırxmadan geri döndük, qalanlarının üzərinə təkrar hücum etməliyik.' dedilər. Bunun üzərinə Peyğəmbərimiz Hamra-ul Esed deyilən yerə vardı. Əbu Süfyan, Peyğəmbərimizin səhabələri ilə birlikdə özlərini axtarışa çıxdığı xəbərini al/götürdü. Bu vəziyyət Əbu Süfyan ilə yoldaşlarını yola davam etməkdən saxladı. O sırada Abdulkays qəbiləsinə mənsub bir karvana rast gəldilər. Əbu Süfyan onlara 'Məhəmmədə xəbər verin ki, biz onun yoldaşlarına bir daha hücum edib köklərini qırxmağa qərar verdik' dedi. Bu karvan Hamra-ul Eseddə Peyğəmbərimiz (s. a. a) ilə qarşılaşınca, karvandakılar Əbu Süfyanın dediklərini Peyğəmbərimizə çatdırdılar. Bunun üzərinə Peyğəmbərimiz və bərabərindəki Müsəlmanlar "Allah bizə yetər, O nə də gözəl vəkildir." dedilər. İşdə o zaman uca Allah "Yara aldıqdan sonra yenə Allahın və Peyğəmbərin çağırışına razılıq edənlər..." deyə başlayan ayələri endirdi." (c. 2, s. 101)