Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

"Özləriylə birləşdiyiniz bərabər/yoldaşlarınızdan doğulub evlərinizdə və himayəniz altında olan ögey qızlarınız, -əgər onlarla birləşməmişsinizsəsə, sizə bir günah yoxdur.-" Ayənin orijinalında keçən "rabaib" sözü, "rabibe" sözünün çoxluğu olub, bir adamın bərabər/yoldaşının başqa bir kişidən olma qızı yəni ögey qız deməkdir. Çünki qadının bərabərindəki uşağın baxımı ərinə düşər. Hər vaxt deyilsə də əksəriyyətlə o qız uşağına baxacaq, onu böyüdəcək olan kimsə qadının əridir.

Bu belə olduğu kimi ögey qızın, qadının ərinin evində oturması əksəriyyətlə görülən bir tətbiqdir. Hər vaxt elə olmağa bilər. Bundan ötəri belə deyilmişdir: "evinizdə və himayəniz altında olan" ifadəsi əksəriyyətlə görülən tətbiqə söykənən bir qeyddir. Bu səbəbdən ögey qız istər atalığın evində sığınsın, istər sığınmasın evlənilməsi qadağan qadınlardandır.

Buna görə bu qeyd, şərh məqsədlidir; ihtirazi bir qeyd deyil. Belə də deyilə bilər ki: "evinizdə və himayəniz altında olan" qeydi irəlidə açıqlanacağı üzrə, nesebe və səbəbə söykənən evlənmə qadağan edərinin qon/qoyulmasının hikmətinə işarədir. Bu hikmət, bu səbəb kişi ilə bu qadınlar arasında var olan davamlı birlikdəlik, evlərdə bunlar arasında əksəriyyətlə görülən birlikdir. Buna görə əgər bu davamlı evlənmə qadağanı olmasaydı, sırf zinanın qadağanlığı sayəsində qeyri qanuni əlaqələri önləmək mümkün olmazdı. İrəlidə bu məsələyə toxunulacaq.

Buna görə "evinizdə olan" qeydi buna işarə edilir: Ögey qızlar, əksəriyyətlə evlərinizdə oturduqları və sizinlə bir yerdə ol/tapıldıqları üçün evlənmə qadağanının səbəbinin və hikmətinin əhatəsinə girmədə, o biri evlənilməsi qadağan qadınlarla eyni mövqedədirlər.

Hər nə isə "evinizdə olan" qeydi ihtirazi bir qeyd deyil. Yəni evlənmə qadağanı onunla qeydlənmir. Əgər elə olsa ögey qız, atalığının evində oturmadığı təqdirdə atalığının onunla evlənməsi halal olardı. Məsələn adamın anası ilə evli olduğu böyük yaşda bir qız kimi. Bunun dəlili əvvəlki ayədən çıxan məfhumun, "əgər onlarla (anaları ilə) birləşməmişsinizsəsə, (qızlarını al/götürmənizdə) sizə bir günah yoxdur." ayəsində dəqiq bir şəkildə vurğulanmasıdır. Burada bu övladlıqla evlənə bilmək üçün anası ilə cinsi əlaqəyə girilməmiş olması axtarılır. Çünki bu cinsi əlaqənin qızla evlənmə qadağanı üzərində təsiri vardır. Əgər qızın atasının evində oturması da belə olsa idi zikr edilməsi lazım idi. Bu açıq bir xüsusdur.

"Sizə bir günah yoxdur." Yəni, "fi ən/en tenkihuhunne=onlarla evlənmənizdə" sizin üçün bir qorxu və günah yoxdur. Bu ifadədə bu şərhə yer verilməməsi, qısalıq məqsədi ilədir. Çünki ifadənin axışından bu aydın olur.

"Öz sulbünüzden olan oğullarınızın bərabər/yoldaşları" Ayənin orijinalında keçən "helail" sözü, "helile" sözünün çoxluğudur. Mec-ma-ul Bəyan təfsirində belə deyilir: "Helail, helilenin çoxluğudur. Halal olmuş mənasını verər. Halal kökündən törəmişdir. Bunun müzekkeri "helil"dir. Çoxluğu isə "ehille"dir. Əziz kimi ki çoxluğu "eizze" gəlir. Ər-arvadın belə adlandırılmalarının səbəbi, çünki hər birinə qarşı tərəflə yataqda birlikdə olmaq halaldır. Başqa bir görüşə görə bu söz "hulul" kökündən törəmişdir. Çünki ər-arvadın hər biri qarşısındakı ilə eyni yatağa girərlər." Mecma-ul Bəyanın şərhi bu qədərdir.

"Oğul"dan məqsəd, doğum yolu ilə adama söykən/dözən insan deməkdir. Bu yaxınlıq vasitəsisiz də ola bilər, oğul və qız kimi bir vasitəsiylə də ola bilər. Burada "oğul" sözünün "öz sulbünüzden olan" qeydi ilə qeydləndirilməsinin səbəbi, övladlığa götürmə yolu ilə qazanılan oğulun bərabər/yoldaşının nəzərdə tutulmadığını ifadə etməkdir.