Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

Mən deyərəm ki: Görülür ki, mütə nikahının qadağan edilmə zamanı barəsində hədislər fərqli məzmunlara sahibdirlər. Kimi onun hicrətdən əvvəl, kimi hicrətdən sonra nikaha, boşamağa, iddete və mirasa bağlı ayələrin enməsi ilə qadağan edildiyini söyləyir. Kimi də bu qadağan etməyi hicrətdən sonra Peyğəmbərimizin reallaşdırdığını söyləyir. Peyğəmbərimizin qadağan etmə tarixi olaraq da kimi Hayber Döyüşü ilini, kimi qəza ümrəsini, kimi Evtas səfəri ilini, kimi Məkkənin fəth ilini, kimi Tebuk Döyüşü ilini, kimi də vida həcci sonrasını göstərir. Buna görə, müt'anın bir çox dəfələr qadağan edildiyi və hər rəvayət bir dəfəsini açıqladığı irəli sürülmüşdür. Amma ravilerden Hz. Əli, Cabir, İbni Məsud kimi seçmə şəxsiyyətlərin, Peyğəmbərimizə çox yaxın olmalarına, onun həyatındakı əhəmiyyətli və ya normal bütün inkişafları bilmələrinə baxmayaraq onun qadağanlarından xəbərsiz ola biləcəkləri insana məntiqli gəlmir.

et-Dürr-ül Mensur təfsirində Beyhaki Hz. Əlidən belə rəvayət edər: "Rəsulullah (s. a. a) mütə nikahını qadağan etdi. O onsuz da/zatən normal evlilik imkanı tapa bilməyənlər üçün sərbəst buraxılmışdı. Evlənmə, boşama, iddet və ər-arvad arasındakı miras haqqındakı ayələr enincə mütə nikahına bağlı hökm neshedildi." (c. 2, s. 140)

Yenə et-Dürr-ül Mensur təfsirində Nuhas, Hz. Əlinin İbni Abbasa "Sən çaşmışın birin. Peyğəmbər mütə nikahını qadağan etdi." dediyini rəvayət edər. (c. 2, s. 141)

Yenə et-Dürr-ül Mensur təfsirində Beyhaki Ebuzerdən belə rəvayət edər: "Mütə nikahı Rəsulullahın (s. a. a) səhabələrinə yalnız üç gündəlik bir müddət üçün halal qılındı. Arxasından Peyğəmbər onu qadağan etdi." (c. 2, s. 141)

Səhihi Buxaridə Əbu Cemredən belə rəvayət edilər: "İbni Abbasa qadınları mütə nikahı etmək məsələsi soruşuldu. O da bunun caiz olduğunu söylədi. Lakin köləsi özünə; 'Bu nikah, qadınların qıt və kişilərlə əlaqədar şərtlərin çətin olduğu günlər üçün sərbəst buraxıldı.' dəyincə, 'Bəli elədir' dedi." (c. 7, s. 16, Beyrut nəşr/təzyiqi)

et-Dürr-ül Mensur təfsirində Beyhaki Ömərdən belə rəvayət edər: "Ömər bir xitabında belə dedi: Necə olar da bəzi kişilər mütə nikahı edir? Halbuki Peyğəmbərimiz bunu qadağan etdi. Bu nikahı edən biri mənə gətirilsə onu mütləq recmederim." (c. 2, s. 141)

Yenə eyni əsərdə İbni Əbu Şeybe, Əhməd və Müslim Sebredən belə rəvayət edərlər: "Peyğəmbərimizin Kəbənin rüknü ilə qapısı arasında ayaqda belə dediyini gördüm: Ey insanlar, mən mütə nikahı etmənizə icazə vermişdim. Xəbəriniz olsun ki, Allah onu qiyamət gününə qədər haram etdi. Kimin mütə nikahlısı varsa onu yollasın. Onlara verdiyiniz ödənişdən heç bir şey geri al/götürməyin." (c. 2, s. 140)

Yenə eyni əsərdə, İbni Əbu Şeybe, Həsəndən belə rəvayət edər: "Allaha and olsun, mütə yalnız üç gün üçün tətbiq olundu. Rəsulullah bu barədə onlara icazə vermişdi. Nə üç gün əvvəlində, nə də sonrasında belə bir şey yox idi."

Səhabə və Təfsirçi Olan Təbiindən

Müt'anın Caiz Olduğunu Müdafiə edənlərin Fikirini Bildirən Hədislərdən Nümunələr

Təfsir-ut Taberidə, Mucahidin "O halda, nə vaxt onlarla..." ayəsində mütə nikahının nəzərdə tutulduğunu söylədiyi iştirak edər. (c. 5, s. 9)

Yenə eyni əsərdə Süddi belə deyir: "Bu ayədə mütə nikahı nəzərdə tutulur. Bu nikah belədir: Kişi, qadını müəyyən bir müddət şərti ilə evləndirər. Bu müddət sona çatınca kişi qadına artıq toxuna bilməz. Qadının o kişilə əlaqəsi bitmiş olar. Qadın, rəhmini ondan təmizləməsi yəni iddet gözləməsi lazımdır. Bunların arasında miras yoxdur. Yəni bu kişi və qadın bir-birinin varisi ola bilməzlər." (c. 5, s. 9)

Səhihi Buxari ilə Səhihi Müslimdə və et-Dürr-ül Mensur təfsirində Abdurrezzak və İbni Əbu Şeybe İbni Məsuddan belə rəvayət edərlər: "Bizlər Rəsulullah (s. a. a) ilə birlikdə döyüşdəydik. Bərabər/yoldaşlarımız yanımızda yox idi. Peyğəmbərimizə 'Özümüzü sonsuzlaşdıraqmı?' deyə soruşduq. Peyğəmbər bizi bu işdən çəkindirdi. Bir qadınla paltar qarşılığında müəyyən bir müddət üçün evlənməmizə icazə verdi." Daha sonra Abdullah b. Məsud bunu əlavə etdi: "Uca Allah 'Ey möminlər, Allahın sizə halal etdiyi təmiz şeyləri haram elan etməyin.' buyurur." (et-Dürr-ül Mensur, c. 2, s. 140. Səhihi Buxari, c. 7, s. 4-5. Səhihi Müslim, c. 9, s. 182)

et-Dürr-ül Mensur təfsirində İbni Əbu Şeybe Nafidən belə rəvayət edər: "İbni Ömərə mütə nikahı məsələsi soruşuldu. İbni Ömər 'ha-ramdır' dedi. Özünə 'İbni Abbas buna fətva verir' dedilər. İbni Ömər; 'Onu Ömər zamanında ağızına al/götürsəydi ya' dedi." (c. 2, s. 141)

et-Dürr-ül Mensur təfsirində İbni Münzir, Taberani və Beyhaki Səid b. Cubeyr kanalıyla belə rəvayət edərlər: "İbni Abbasa dedim ki: 'Nə etdin. Bütün atlılar sənin fətvanı ətrafa dağıt/payladı. Haqqında şeirlər yazıldı.' Mənə 'Şairlər nə dedilər?' deyə soruşdu. Özünə 'belə də idilər' deyə cavab verdim:

"Şeyxə məclisi kosmosun tərəfindən deyərəm ki: / Dostum, İbni Abbasın fətvasına nə dərsin/deyərsən? / Cinsi əlaqə sərbəstliyində üns tutacaq qadına varsanmı? / İnsanlar gələnə qədər sənə yataqlıq etsin."

Bunun üzərinə İbni Abbas belə dedi: "İnna lilləhi və inna ileyhi racinin! (Hamımız Allahdanız və hamımız ONA dönücülərik.) Xeyr. Vallah mən buna fətva vermədim. Bunu nəzərdə tutmadım. Mən mütə nikahını çarəsiz vəziyyətdə olanlar üçün halal elan etdim. Uca Allah ölü edinin, qanın və donuz edinin nə qədərini halal etdi isə, mən də mütə nikahının o qədərini halal elan etdim." (c. 2, s. 141)

Yenə eyni əsərdə İbni Münzir, Şeridin azat edilmiş köləsi Am-mardan belə rəvayət edər: "İbni Abbasa müt'anın fahişəlikmi, yoxsa nikahmı olduğunu soruşdum. 'Nə fahişəlikdir, nə də nikah' dedi. 'Yaxşı nədir?' deyə soruşdum. 'Uca Allahın dediyi kimi, mütədir' dedi. 'Qadının iddet gözləməsi lazımdırmı?' dedim. 'Mütə edən qadının iddeti bir ay-başı dövrüdür.' dedi. 'Mütə edənlər bir-birlərinə varis olarlarmı?' dedim. 'Xeyr, olmazlar' dedi." (c. 2, s. 141)

Yenə eyni əsərdə Ata kanalıyla İbni Münzir və Abdurrezzak İbni Abbasdan belə rəvayət edərlər: "Allah Ömərə rəhmət etsin. Mütə nikahı, uca Allahın Məhəmməd ümmətinə rəhməti idi. Əgər onu qadağan etməsəydi, pis kimsə xaricində heç kim zina etməyə möhtac olmazdı. O, Nisa surəsindəki 'O halda, nə vaxt onlarla mütə nikahı etdinizsə...' ayəsinə söykən/dözür. Yəni bu müddətin sonuna qədər bu ödənişlə özlərindən faydalandığınız qadınlar deməkdir. Mütə nikahı edən cüt bir-birinin varisi ola bilməz. Müddət dolduqdan sonra əgər yenidən müddət uzatmağı uyğun hesab etsələr nə al/götürə. Əgər ayrılsalar nə gözəl. Aralarında nikah bağı yoxdur." Bu rəvayəti nəql edən Ata, 'İbni Ab-basdan, indi də müt'ayı halal gördüyünü duy/eşitmişim' dedi." (c. 2, s. 141)

Təfsir-ut Taberidə Hakimdən -et-Dürr-ül Mensur təfsirində isə eyni rəvayət Abdurrezzakdan və Nasih adlı əsərində Əbu Davuddan- belə rəvayət edilər: "Hakimdən bu ayənin mensuh olub olmadığı soruşuldu. 'Xeyr, mensuh deyil' dedi. Hz. Əli isə, 'Əgər Ömər mütə nikahını qadağan etməsəydi, pis kimsədən başqa heç kim zina etməzdi' buyurdu." (Taberi, c. 5, s. 9. et-Dürr-ül Mensur, c. 2, s. 140)

Ömərin Müt'ayı Qadağan etdiyini İfadə

Edən Rəvayətlərdən Nümunələr

Səhihi Müslimdə Cabir b. Abdullahdan belə rəvayət edilər: "Biz gərək Peyğəmbərimizin günlərində, gərəksə Əbu Bəkir dövründə bir ovuc xurma və ya un qarşılığında mütə nikahı edərdik. Bu tətbiq Əmr b. Hurays hadisəs(n)i üzərinə Ömərin bu nikahı qadağan etməsinə qədər davam etdi." (c. 9, s. 183)