O‘zbekistonda alternativ energetika
O‘zbekiston boy an’anaviy energetik resurslarga ega: tabiiy gaz, ko‘mir, neft, slanes yoqilg‘isi, uran, gidroenergetik resurslaridir. Uran va slanes yonilg‘ilardan tashqari, qolgan barcha energetik manbalarning resurslari mamlakatning energetik balansida keng foydalaniladi.
Lekin, 2020 yillarga borib, uglevodorod energiya tashuvchilarining kamaiyshi, an’anaviy energiya resurslarining tugashi sababli, 2030 yildan keyin mamlakatda iqtisodiy energetik nostabilliga olib kelishi mumkin.
Tabiiy yonilg‘i resurslarining cheklanganligi va ularni qaytadan foydalanish imkoniyati bo‘lmaganligidan, iqtisodiyotni va aholini yoqilg‘i bilan ishonchli ta’minlash zaruriyatidan kelib chiqib alternativ energiya manbalarini tez suratlarda xo‘jalik doirasiga jalb etishni talab etiladi. Bu esa, birinchi navbatda, qayta tiklanadigan energiya manbalari (gidroenergiya, quyosh, shamol va geotermal energiyalar, biomassa, biogaz, sanoat va kommunal chiqindilar), ya’ni bular shunday energiya manbalariki, ular bilan bog‘liq bo‘lgan texnologiyalarni sanoat masshtabida qo‘llash darajasigacha erishgan yoki shu darajaga yaqin bo‘lgan energiya manbalaridir.
Ekspert baholariga ko‘ra, O‘zbekistonda qayta tiqlanadigan energiya manbalarining potensiali 51 mlrd. t n.e.-ga yaqin, texnikaviy potensiali esa – 182,32 mln. t n.e.-ni tashkil etadi, bu esa qazib chiqariladigan birlamchi energetik manbalarning hozirgi yillik hajmidan 3,1 marta kattadir.
2.6 Jadval
O‘zbekistondagi qayta tiqlanadigan energiya manbalarining potensiali (mln. t n.e.) [17]
|
QTEM turlari
|
|
|
|
Yalpi
|
|
Tyexnikaviy
|
|
O‘zlashtirilgan
|
|
|
|
|
|
|
Gidroenyergiya, jami
|
|
|
|
9,2
|
|
|
26,2
|
|
|
0,72
|
|
|
|
|
|
|
v sh.j. yirik daryolar
|
|
|
|
8,0
|
|
|
1,81
|
|
|
0,90
|
|
|
|
|
|
|
kichik daryo, suv ombori va kanallar
|
|
|
1,2
|
|
|
0,51
|
|
|
0,10
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Quyosh energiyasi
|
|
|
|
50973
|
|
|
176,8
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Shamol energiyasi
|
|
|
|
2,2
|
|
|
0,4
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Biomassa
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0,5
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Geotermal suvlar
|
|
|
|
|
0,2
|
|
|
0
|
|
|
0
|
|
|
|
|
|
|
Perotermal resurslar (quruq tog‘
|
|
6700000
|
|
|
0
|
|
|
0
|
|
|
|
|
|
|
jinslarining issiqligi)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Jami
|
|
|
|
50993,8*
|
|
|
182,32
|
|
|
0,72
|
|
|
|
|
|
|
Petrotermal resurslarni hisobga olinmagan (foydalanish texnologiyasi yo‘q)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 t n.e. (tonna neft ekvivalenti)=41,868 GDj
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
O‘zbekistonda alternativ energiya manbalaridan foydalanish
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
mumkin bo‘lgan yo‘lanishlar]
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Uglevodorod xom-ashyolaridan foydalanish yo‘nalishlari
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Alternativ
|
|
Elektr
|
Isitish
|
|
|
|
|
Qayta ishlash
|
|
«Ha»-
|
|
|
|
|
energiya-
|
|
|
|
|
sanoati (kimyo,
|
|
|
|
|
energiya
|
|
(issiq suv va
|
|
Motor
|
|
|
lar
|
|
|
|
|
sini
|
|
|
neft-gaz-
|
|
|
|
|
manbalari
|
|
bug‘
|
ishlab
|
|
yoqilg‘isi
|
|
soni
|
|
|
|
|
ishlab
|
|
kimyosi sanoati)
|
|
|
|
|
|
|
chiqarish
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
chiqarish
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Gidroenergiya
|
|
Ha
|
Yo‘q
|
|
Yo‘q
|
|
Yo‘q
|
|
|
1
|
|
|
|
Biomassa
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Yo‘q, ayrim
|
|
|
|
|
|
|
Ha
|
Ha
|
|
Ha
|
|
tarmoqlarda
|
|
3
|
|
|
|
energiyasi
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
mumkin
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Quyosh
|
|
|
|
|
|
|
Mumkin,
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ha
|
Ha
|
|
lekin
|
|
Yo‘q
|
|
|
2-3
|
|
|
|
energiyasi
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
hozircha
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
yo‘q
|
|
|
|
Shamol
|
Ha
|
Yo‘q
|
Yo‘q
|
Yo‘q
|
1
|
|
energiyasi
|
|
|
|
|
|
|
|
Geotermal
|
Ha
|
Ha
|
Yo‘q
|
Yo‘q
|
2
|
|
energiyasi
|
|
|
|
|
|
|
|
Dengiz va
|
|
|
|
|
|
|
okeanlar
|
Ha
|
Yo‘q
|
Yo‘q
|
Yo‘q
|
1
|
|
energiyasi
|
|
|
|
|
|
|
Vodorod
|
Ha
|
Yo‘q
|
Ha
|
Yo‘q
|
2
|
|
Alternativ energiya manbalaridan foydalanish muhim yo‘nalishi uzoqlashgan aholi yashaydigan va qishloq mintaqalarni energiya bilan ta’minlashdir. Respublikada an’anaviy energiya manbalarni uzoqlashgan qishloq aholi yashaydigan mintaqalarga yetkazish uchun talab etiladigan haqikiy xarajatlar (elektr uzatish liniyasi, gazquvuryo‘llarni qurish va ishlatish yoki suyuq gazni yetkazib berish) munosabati bilan QTEMdan foydalanish ushbu yo‘nalishi hammasidan ko‘ra samarali bo‘lishi mumkin.
Dostları ilə paylaş: |