Elektrokimyoviy usulda sanoat chiqindilaridan oltinni ajratib olish va

2.3 Issiqlik balansi


1. Ishchi haroratini saqlab turish uchun zarur bo‘lgan issiqlik miqdorini hisoblab topamiz [5,6,7].
Q_ммқQ₂-Q_дет-а_иш. (2.12)
А_ж - Joul issiqligi, Ж.
А_1дет – vannaga yuklangan detallarni qizdirish uchun sarf bo‘lgan issiqlik; А_жқ3600*J*U_cқ3600*6*220қ475кЖ

а_нмқ8321қ2480-4752қ6049 Кж
Ishchi haroratini saqlab turish uchun sarflanadigan issiqlik balansi quyidagi 6-jadvalda keltirilgan.
6-jadval
Ishchi haroratini saqlab turish uchun issiqlik balansi

Кириш				Чиқиш
№	Баланс ташкил қилувчи	Ж	%	Баланс ташкил қилувчи	Ж	%
1	Жоул иссиқлиги аж иш бажариш	4752	44	Atrof muhitga yo’qot.issqlik Q2 va Yuklangan detallarni isitish uchun	8321	77
2	Issiqlk miqdori	6049	56	Issiqlik yo’qotilgan Qиш	2480	23
		10801	100		10801	100

Yil davomida yog‘sizlantirish vannasining ishlash uchun sarf bo‘ladigan umumiy issiqlik miqdori. (10% quvurlarda yo‘qotishni hisobga olgan holda)
Q_умқ1,1(Q_ЖқQмм)*(Т_хс-Т_тя)*ne
Q_умқ1,1(4752қ6049)*(4639-2319)*1қ27540350 кЖ
Isitish uskunalarini hisobi quyidagi 7-jadvalda keltirilgan.
7-jadval
Isitish uskunalari hisobi

1	2	3	4	5	6	7	8
3	Asosiy ishchi maosh			20,4			815143
4	Sotsial sug’;urta uchun			2,85			114120
5	i/ch gа tayyor.xarajat			2,04			81514
6	Uskunani saqlash ishlatish xarajati			3,6			650000
7	Sex qo’shimcha xarajat			173,8			4119940
8	Sex tannarxi			68,4			6950680
9	Korxona tannarxi			242,2			2734970
10	I/ch dan tashqari			4,8			193713
To’liq tannarx				247,0			987963

Sexning asosiy texnik iqtisodiy ko‘rsatkichlari quyidagi 8-jadvalda keltirilgan

8-jadval
Sexning asosiy texnik iqtisodiy ko‘rsatkichlar

№	Ko‘rsatkichlar	O‘lchov birligi	Sex bo‘yicha
1	Yillik maxsulot xajmi	М ^2	4000
2	1 м^2маҳсулотнинг таннархи	Сўм	280
3	Bir yildagi foyda	So‘m	5545606
4	Ishchilar soni a) asosiy b) yordamchi v) sex xizmat	Киши Киши Киши	32 5 9
5	Bitta ishchining bir yilgi ish unumi	m^2 kishi	1500
6	O‘rtacha yillik ish xaqlari a) asosiy ishchisi b) yordamchi ishchiniki v) xizmatchi ishchiniki	So‘m So‘m So‘m	25000 23697 21744
7	Ishlab chiqarish tabel ish	%	28
8	Xarajatni qoplash vaqti
9	Solishtirma kopital xarajati	So‘m m^2 max	25000 584500

III BOB. QURILISH QISMI


Sex rekonstruksiyasi loyihasi Qarshi shahrida ko‘zda tutilgan. Shahar IV iqlim zonasiga kiradi, o‘rtacha havo temperaturasi H 15 С⁰. Asosiy shamollar shimoliy-sharqiy. Yer muzlashining guruhligi-0,8 m. Tuprog‘i iyessimon, cho‘kish hususiyatiga ega emas.Yer osti suvlari fundamentda pastda-1,5 m chuqurlikdagi joylashgan va fundamentga nisbatanagressiv hususiyatlarga ega emas. Tuman seysmikligi -8 ball.
Bosh bino shakli to‘rtburchak, quriluvchi boshqa obyektlar bosh plandagi ro‘yxatda berilgan. Yordamchi obyektlarning korxona maydonida joylashishi tumandagi shamollar asosiy yo‘nalishi bo‘yicha. Normal sanitar-gigenik ish sharoitlarini yaratish uchun territoriyani ko‘kalamzorlashtirish ko‘zda tutilgan. Zavod territoriyasida eni 4 metrlik yo‘l va ishchilar uchun trotuarlar ko‘zda tutilgan.
Zavod bosh plan loyihaning sanitar norma va qoidalariga asosan (CH П II – 89-80) va joriy etilgan.
Korxona kelgusi sonda bemalol ishlash kengayishi uchun yetarli miqdorda yetarli yer maydoniga ega.
Sanoat korxonalar o‘zi ishlab chiqaradgan mahsulotlar turiga qarab sanitariya himoya zonasiga bo‘linadi [12,13,14].
Zavod bilan axoli punkti orasidagi masofa shu mahsulot turiga qarab 5 sinfga bo‘linadi.
I. klass – 1000 m
II. klass - 500 m
III. klass - 300 m
IV. klass - 10 m
V. klass - 50 m
Biz loyihayotgan korxona IV klass. Sanitariya himoya zonasiga kiradi. korxonaning xomashyo omborlariga temir yo‘l o‘tkazilgan chunki korxonaning sutkadagi mahsuloti 700 tonnadan oshsa temir yo‘l o‘tkazilishi kerak. korxona bo‘yicha bu ko‘rsatkich ancha yuqori.
Korxona bosh rejasi loyihalashtirilgan shamol yo‘nalishini xisobga olingan bo‘lib, asosiy va yordamchi binolar shuncha mos ravshda loyihalanadi. Zavodning 2 ta darvozasi bo‘lib shamol esadigan tomondan esa transport vositalari kiradi.
Shamolning yo‘nalishidan kelib chiqib avval zavod boshqaruvchi maishiy xizmat binolari ishlab chiqarish binolari so‘ng omborxona ko‘zda tutilgan.
Bosh reja zavod xududini ko‘kalamzorlashtirish ko‘zda tutilgan bo‘lib, u 17% ni tashkil etadi. Korxona atrof – muxitga zararli chiqindilar chiqarilmaydi buning uchun tutib qoluvchi vannalar ishlaydi.
Bizda ishlab chiqarishning asosiy chiqindi bo‘lgan oqava suv va ishlatib bo‘lingan elektrometlar avval sexni tozalash bo‘limida zararlantiriladi so‘ng korxona tozalash bo‘limining qo‘shimchalari tozalanadi va shahar tozalash inshootlariga jo‘natiladi tarkibining sulfat kislotasi bo‘lgan ishlatib bo‘lingan eritmalar neytrallanadi.
Korxona atrofi beton devorlar bilan o‘ralgan bo‘lib, begonalar kirishining oldi olinadi [12,13,14].
Korxona hududiga kirishi uchun esa propusk sistemasi joriy qilingan. Darvoza tashqi qismida esa zavod maydonchasiga ega.
Asosan sex binosa qavatli bo‘lib korxona usulda qurilgan. Yuk ko‘taruvchi ustunlar orasi 6 m bo‘lib, ular orasi 90 km chuqurlikda beton stanoklarga o‘rnatiladi plakat 8 m toshtemir betonli forma bo‘lib, ustiga 6x3 mm yopish plitasi bilan yopilgan 1 qavat rubermod ustiga issiqlik saqlovchi qoplam (steklovata, so‘ng 4 qavat rubermod yopilgan). Uning ustiga esa mayda tosh to‘kilgan. Devorlari beton plitalardan iborat bo‘lib yetarli darajada sun’iy yorug‘lik bilan ta’minlay oladigan derazalar sanitariya norma va qoidalari asosida loyihalashtirilgan.
Sex binosi 1qavatdan iborat bo‘lib, telfir va xrom vannalar ishlaydi. Balandligi GOST bo‘yi cha 10,8 m qilib olingan.
Sex xonasini yoritishning lampa svitelniklardan to‘g‘ri foydalansa elektr energiya kam yuqotiladi. Ishlab chiqarishning ishlatiladigan elektr qurilmalaridan to‘g‘ri foydalanish kerak.
b) quritish shkafi
Rem q 0,7q4,2 (kVt)
Q cm-4,2(0,73q3,1 (kVt)
Rn – o‘rnatilgan uskunalar aktiv nomlangan quvvati
sexning elektr yuklanishi uchun aktiv Rr reaktiv – a1r va to‘liq Sr quvvatlarini aniqlaymiz
Ksq0,8
RrqKe ( YE R4q 0,8(30q24 (kVt)
Qr q Rr ( /gI q 0,8 ( 24q19,2 (kVt)
Sr q (kVt)
9-jadval
Olingan natijalar qo‘yidagi 9- jadvalda keltirildi.

Qurilmalar	Son	Рн кВт	км			К-вар	Qр К-вар	Xs K-var	Rr K-var
Elektrolizyor	2 1	24 6	0,7 0,7	0,8ғ0,73 0,7/0,78	1,68 4,2	13,3 3,1
Jami:	3	30	Е к4қ0,7		21	15,4	Х2қ0,8	24	19,2

Naminal xona uchun yoritish uskunalari xisobi:
Ishlab chiqarish xarakteriga qarab yoritish lompochkalari tanlanadi.
Biz GOST bo‘yicha PSPO (0,2-2x65) markali yoritish lampochkalarini topib oldik. Spravochniklar xonani norma bo‘yicha minimal yoritish tanlanadi.
E _min q 150 m / - 8136 m²
Yoritish miqdori –E _min va xona yuzasi / ga qarab solishtirma va quvvatini tanlaymiz.
К₃  Рng  / K₃ қ 1.8 monimion lampalari uchun Rudq 0,5
Росб қ 1,8  0,5 : 0,8136
Aktiv Rro va reaktiv Qro quvvatlarni aniqlaymiz.
Рро қ Рсио қ 0,95Расб қ 0,95139,125қ132,1 kVt
Qро қ Рро0,3қ132,160,3қ39,6 (kVt)


3) Sex uchun transformatorlar tanlab ularning quvvatini aniqlaymiz.
a) Reaktiv sig‘im kondensatori quvvatini aniqlaymiz
Qку қ (РрқРро)(tg 4 E – 0.423)қ(24қ132,16)  (0.8-0,423)қ58,87 (кВт)


b) Sex uchun quvvatni aniqlaymiz қ (кВт.Р)
Крм қ0,3 – har xil vaqtdagi maksimum koeffitsiyent.


Кқ1,01 – transformatorlarni yo‘qotish koeffitsiyenti.
Kimyoviy moddalar bilan ishlaydigan korxonalarning texnika xavfsizligi alohida e’tibor qaratilgan.
Biz loyihalashtirilgan galvanika sexining esa kimyoviy moddalarning tashqari elektr toki ishtirokida asosiy jarayon amalga oshiriladi. Xavfsizlik texnikasi hodisalari yuz berishi mumkin.
Loyihamizning zavodning bosh region sanitar qurilish norma va qoidalarga asosan (СН ₄ П II 89 - 90) bajarilgan.
Korxonaning bosh rejasi loyihalashda korxona joylashgan mintaqalari shamolning yo‘nalishi hisobga olingan bo‘lib, asosiy va yordamchi binolar shunga mos ravishda joylashtirilgan [12,13,14].
Yordamchi binolar sanitariya norma va qoidalar asosida sexda joylashtirilgan bo‘lib, ularning hajmi va soni sex ishchi va xizmatchilarning sonidan kelib chiqib qabul qilingan. Bular dushxona, bufet, medpunkt, sex boshlig‘i xonasi, master xonasi, texnika xavfsizligi xonasi va boshqalar [12].
Ishga joylashuvchi shaxslar boshlang‘ich instruktaji ish joyida birlamchi instruktaj, tenologik jarayon o‘zgarish yoki boshqa ishga o‘tilgan shuningdek, texnika xavfsizligi tuzilgan va baxtsiz hodisalar yuz beradigan rejadan tashqari instruktoj o‘tkaziladi.
Loyihalayotgan seximizning xom ashyo va asosiy materiallar sifatida H₂SO₄, Na OH, Na CO ₃, NaРCO₄ va САМ ishlatiladi. Bular korxonaning maxsus omborlarida saqlanadi.
Loyihalayotgan sexga o‘rnatilgan qurilma va uskunalar avtomatlashtirilgan bo‘lib, uning natijasida qo‘l kuchi kamayadi mahsulot narxi arzonlashadi va baxtsiz hodisalar oldi olinadi. Galvanik seximiz shamollatish uskunalari bilan ta’minlangan bo‘lib, havo namligi 70% dan oshmasligi nazorat qilib turiladi. Havo harorati sexning 18-23 0s bo‘lib, yoz oyining anodni oksidlash vannalari suv yordamida sovutiladi. Zararli moddalarning ruxsat etilgan normadan oshmasligi avtomatik gaznalizator yordamida nazorat qilib turiladi [13].
Yog‘sizlantirish zaharlash vannalari kursiy shamollatkichlar bilan ta’minlangan bo‘lib, ular tartib oladigan gazlar (k-tali oksidlar), oqava suvlarning neytrallashda qo‘llaniladi. Havo tortgichlar ish boshlashdan 15 minutdan keyin o‘chiriladi.
Sex atrof muxitga chiqindilar chiqarmaydi. Asosiy chiqindi oqava suv bo‘lib buning uchun yutib qoluvchi vannalar avval sexning nazorat bo‘limida neytrallanadi. So‘ng korxona tozalash bo‘limida qo‘shimchalardan tozalanadi. Shahar tozalash bo‘limiga yuboriladi. Tarkibida sulfat kislota bo‘lgan suvlar ohakli suvda neytrallanadi. Ishqoriy eritmalarni neytrallash uchun turli kislota va tuzlar ishlatiladi. СО₂, SO₂, NO₂, N₂O₂ kabi ishlab chiqarish jarayoni hosil bo‘ladigan gazlar bo‘lib, ularni qo‘llash faqatgina oqava suvlarini tozalab qolmasdan balki suvlarning o‘zi ham gazlardan yuqori darajada tozalanadi. Texnik devori beton plitalardan iborat bo‘lib, yetarli darajada yorug‘lik bo‘lib, ta’minlay oladigan derazalar sanitariya norma qoidalariga asosida o‘rnatilgan [13].
Elektr yorug‘ligi ishlaydigan barcha asboblar yerga ulangan bo‘lib, nam o‘tkazmaydigan xiloflarga ega. Sex ishchilari maxsus kiyimlari bilan ta’minlangan bo‘lib, ular alohida shkaflarda saqlanadi. Undan so‘ng yuvinish uchun dushxonalar mavjud bo‘lib, ular soni ishchilar soniga bog‘liq.
Ish joyiga tasodifan to‘kilgan kislota va ishqorlarni neytrallash uchun maxsus reaktivlar mavjud bo‘lib, ular maxsus shkaflarda saqlanadi. Va har bir reaktiv aniq yozilgan etekitkaga ega, zararlilari alohida saqlanadi. Elektrolitlar tayyorlash uchun zarur bo‘lgan reaktivlar uchun ajratilgan xonalarda saqlanadi.
IV BOB. TEXNIKASI XAVFSIZLIGI VA EKOLOGIYA