Elektronika va sxemotexnika

Kirish

Mavzuning dolzarbligi. XXI asr kishilik jamiyatining taraqqiyoti inson faoliyatining turli jabhalarida bevosita axborot ishlab chiqarish, uni iste‘mol qilish va jamlash sur‘atlarining o‘sishi bilan bevosita bog‘liq. Sababi, axborot kishilik jamiyatnining muhim resurslaridan hisoblanadi. Ijtimoiy taraqqiyotda axborot strategik muhim ahamiyatga ega bo‘lgan hom-ashyo va energiya bilan tenglashtirilmoqda. Ma‘lumki, dunyo miqyosida milliy mahsulotning 70% i axborot tizimlarida saqlanayotgan axborot ko‘lami bilan bog‘liqdir. Keyingi o‘n yil ichida biz axborot texnologiyalarining shiddat bilan rivojlanib, hayotning barcha jabhalariga, ayniqsa, ishlab chiqarishning turli sohalariga joriy etilishining guvohi bo‘ldik. Rivojlangan davlatlarda ko‘pchilik faoliyat ko‘rsatayotgan xodimlar ishlab chiqarish sohasida emas, balki u yoki bu darajada axborotni qayta ishlash bilan banddirlar. Bugungi kunda har bir xodim, mutaxassis, talaba o‘z faoliyatini axborot texnologiyalarisiz tasavvur qila olmaydi. Ular o‘zlarining qimmatli vaqtlarini kompyuter oldida o‘tkazib, mashaqqatli mehnat evaziga yaratilgan bebaho axborotlarini saqlashni «aqlli mashinalarga» ishonib, ularning yo‘q qilinishi, buzilishi yoki o‘g‘irlanishi haqida o‘ylamay, tavakkalchilikka yo‘l qo‘yadilar. Bunday qimmatli axborotlarni saqlash, ularning xavfsizligini ta‘minlash uchun qoidalar, tamoyillar, vositalar, usullarni bilish va ustalik bilan joriy etish zarur bo‘ladi. Nafaqat qimmatli axborotlar xavfsizligini ta‘minlash, balki axborot tizimlari va ularning infrastrukturasi xavfsizligini ta‘minlash ham muhim ahamiyat kasb etmoqda. Insonning butun hayoti axborotni qabul qilish, saqlash va qayta ishlash bilan bog‘langan. Umuman olganda, inson bilimi ham to‘plangan va tartiblangan axborotdir. Ammo inson miyasi nechog‘li mukammal bo‘lmasin, juda katta miqdordagi axborotning hammasini xotirasida saqlay olmaydi va avloddan- avlodga hech bir o‘zgarishsiz uzatib bermaydi. Shu tariqa axborotlarni saqlab,eslab turadigan texnik vositalarga zaruriyat tug‘ildi. Bundan tashqari, axborot har bir millatning boyligi hisoblanadi, shu sababli uni shunday saqlash lozimki, undan kerakli vaqtda kerakli hajmda foydalanish mumkin bo‘lsin. Shundagina uning bahosi beqiyos bo‘ladi. Aynan shuning uchun kompyuterlar bugungi kun talabiga javob beradigan texnik vositalari va qurilmalaridan samarali foydalanishga harakat qiladi. Demak, kompyuterlar texnologiyalarining tanlab olingan texnik vositalar kompleksi yordamida axborotlarni saqlash, uzatish va qayta ishlash jarayonlarini qamrab oladi. Malakali bo‘lgan har bir xodim - huquqshunos, muxandis, iqtisodchi, jurnalist va boshqa - hozirgi kunga kelib ma‘lumotlar to‘plamini qiyinchilik bilan boshqara olyapti. Shuning bilan birgalikda informatikada axborot texnologiyalar, ya‘ni inson mehnatini qisman yoki to‘la engillashtirishga qaratilgan texnologiyalar ko‘plab yaratilmoqda.Prezidentimiz va hukumatimizning diqqat markazidagi masalalar qatoriga ta‘lim jarayonini axborotlashtirish masalasi ham
kirib, ushbu masalani hal etish bo‘yicha qator qonunlar va qarorlar qabul qilindi. Bu qonun va qarorlarning asosini o‘quv jarayoniga yangi axborot-kommunikatsiya va pedagogik texnologiyalarni, elektron darsliklar hamda multimediya vositalarini keng joriy etish, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini yaxshi biladigan va o‘z kasbiy faoliyatida ulardan samarali foydalanadigan yuqori malakali, axboriy madaniyatga ega mutaxassislarni tayyorlash tashkil etadi. Hech kimga sir emas, bugungi bozor iqtisodiyotiga o‘tilayotgan dorilomon zamonda jamiyatimiz taraqqiyoti xalq xo‘jaligining har sohasiga yangidan-yangi texnologiyalarni, jumladan yangi axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini jalb qilishni ta‘qoza etmoqda.Oxirgi paytda kompyuter tizimlarining turli sohalarda va keng ko‘lamda ishlatilishi hamda axborotlashtirishning jadal tarakkiy etishi axborot xavfsizligi muammosini keltirib chiqarmoqda. Xavfsizlik muammosi har qanday tizim uchun uning murakkabligi, tabiatidan qat‘i nazar birlamchi vazifa hisoblanadi. Tez rivojlanib borayotgan kompyuter axborot texnologiyalari bizning kundalik xayotimizning barcha jabxalarida sezilarli o‘zgarishlarni olib kirmoqda. Shu bilan birga axborotning baxosi ko‘p xollarda uning o‘zi joylashgan kompyuter tizimining baxosida bir necha yuz va ming barobarga oshib ketmokda. Shuning uchun tamomila tabiiy xolda axborotni unga ruxsat etilmagan xolda kirishdan, qasddan uzgartirishdan, uni ug‘irlashdan, yo‘qotishdan va boshqa jinoiy xarakterlardan ximoya qilishga kuchli zarurat tug‘iladi.Bugungi kunda axborot xavfsizligi jamiyatdagi bosh muammolardan biri bo‘lib qolmoqda. Bunga sabab, keng ko‘lamda axborotlarni jamlash, saqlash, qayta ishlash va uzatishning turli xil vositalari va usullaridan foydalanishdir. Axborotni muhofaza qilishning davlat tizimi axborotni himoyalovchi texnikani qo’llaydigan idoralar va ijro etuvchilar hamda himoya obyektlari majmuini ifodalaydi. Bu tizim axborotni muhofaza qilish sohasidagi huquqiy, tashkiliy boshqaruv va me‘yoriy hujjatlarga muvofiq tashkil etiladi va faoliyat yuritadi. Shu bilan birga mamlakat milliy xavfsizligini ta‘minlash tizimining tarkibiy qismi hisoblanadi va davlat xavfsizligini axborot sohasidagi ichki va tashqi tahdidlardan himoyalashga yo’naltirilgan.
Shuni unutmaslik kerakki, bugungi kunda inson ma‘naviyatiga qarshi yо’naltirilgan, bir qarashda arzimas bо’lib tuyuladigan kichkina xabar ham axborot olamidagi globallashuv shiddatidan kuch olib, kо’zga kо’rinmaydigan, lekin zararini hech narsa bilan qoplab bо’lmaydigan ulkan ziyon yetkazishi mumkin. Birgina sо’ngi о’n besh yillik ichida О’zbekistonimizning Mustaqil taraqqiyotini kо’ra olmayotgan vahhobiylar, diniy ekstremistik guruhlar beqarorlik urug’ini sepish, xalqimizni о’zi tanlagan yо’ldan ozdirish, chalg’itish uchun ne-ne kuchlarni ishga solmadilar, har qanday qabih vositalardan foydalandilar. Shunday Ushbu yuqorida keltirilgan ma‘lumotlardan
ko‘rinib turibdiki, mazkur ―Axborot sohasida milliy xavfsizlig masalalari‖mavzusida bitiruv malakaviy ish dolzarb masalalardan biri hisoblanadi.
Shunday ekan tanlangan mavzuning dolzarbligi quyidagi omillar bilan belgilanadi:

• 
  Mafkuraviy tahdid jamiyat taraqqiyoti uchun jiddiy xavf ekanligini ochib berish;
  
• 
  Globallashuv jarayonlari va ma‘naviy tahdidlarning namoyon bо’lish xususiyatlarini yoritish;
  
• 
  Mafkuraviy tahdidlarni oldini olishda ommaviy axborot vositalarining ahamiyatini tahlil qilish;
  
• 
  Ma‘naviy tahdid – о’zligimiz va kelajagimizga tahdid ekanligini yoritish;
  
• 
  Ma‘naviy tahdidlarga qarshi immunitetni shakllantirish omillarini tahlil qilish;
  
• 
  Fikrga qarshi fikr, g’oyaga qarshi g’oya, jaholatga qarshi ma‘rifat bilan kurashish zaruriyati yoshlarga tushuntirish;
  
• 
  Jamiyatimizdagi turli ma‘naviy tahdidlarga qarshi kurashish immunitetini shakllantirishdan iborat.