Elektronika va sxemotexnika

MDYa  –  tranzistorlarda  bajarilgan  kalit  sxemalar.  Bir  turdagi  MDYa  – 
tranzistorlarda  bajarilgan  kalit  sxemalarning  kamchiligi  bo‗lib  shu  hisoblanadiki, 
boshqaruvchi  tranzistorning  ulangan  holatida  kalit  orqali  tok  oqib  o‗tadi.  Bu  tok 
juda zarur hisoblanmaydi, chunki maydoniy tranzistorning o‗rnatilgan toki amalda 
nolga teng bo‗ladi. Komplementar MDYa (kanal o‗tkazuvchanligi qarama – qarshi 
bo‗lgan  tranzistorlarda)  bajarilgan  kalit  sxemalar  bu  kamchiliklardan  holi  (65  -
rasm). Bu  kalitda  ikkala  tranzistor  zatvorlari  o‗zaro  bog‗lanib yagona kirish hosil 
qiladilar.  Stoklar  birlashib  yagona  chiqish  hosil  qiladilar,  istoklar  esa  asos  bilan 
birgalikda mos ravishda kuchlanish manbai va umumiy shinaga ulanadilar.  
Ikkala  tranzistor  yagona  kirish  signali  bilan  boshqariladi.  Lekin,  bu 
tranzistorlarning  bo‗sag‗aviy  kuchlanish  U
BO‘S
  qiymatlari  bir  –  biriga  teskari 
ishoraga  ega  bo‗lganligi  sababli,  kirish  darajalarining  ixtiyoriy  qiymatida  bu 
tranzistorlar turli holatda bo‗ladilar. Bir tranzistor ochiq bo‗lganda, ikkinchisi berk 
bo‗ladi. Haqiqatdan ham, agar kirishga X=U
0
KIR
 signal berilsa, VT0 zatvori asosga 
nisbatan manfiy potensialga ega bo‗ladi U
0
KIR
-E
M
=-E
M
. 
 

---

 
 
94 
94 
 
 
65 – rasm. 
 
Demak,  VT0  ochiq  holatda  bo‗ladi.  Bu  vaqtning  o‗zida  VT1  tranzistor 
zatvoridagi  potensial  asosga  nisbatan  bo‗sag‗aviy  kuchlanishdan  kichik  qiymatga 
ega bo‗ladi va bu tranzistor berkiladi. Agar  kirishga x=U
1
KIR
 signal  berilsa, VT1 
ochiladi,  VT0  tranzistor  esa  berkiladi,  chunki  endi  uning  zatvoridagi  kuchlanish 
asosga nisbatan quyidagiga teng bo‗ladi 
 
                          
0
1
0





М
КИР
А
З
А
Е
U
U
U
U
. 
 
Shunday  qilib,  ixtiyoriy  stasionar  holatda  sxema  tranzistorlaridan  biri  berk 
holatda  bo‗ladi,  shu  sababli  sxema  manbadan  deyarli  quvvat    iste‘mol  qilmaydi. 
Ammo  sxema  qayta  ulanish  jarayonida,  biror  juda  kichik  vaqt  mobaynida  ikkala 
tranzistor  ochiq  holatda  bo‗ladi,  chunki  ikkinchisi    berkilib  ulgurmagan  bo‗ladi. 
Komplementar MDYa – tranzistorlarda yasalgan kalit sxemalar bir turdagi MDYa 
– tranzistorlarda yasalgan kalit sxemalarga nisbatan o‗n marta kam quvvat iste‘mol 
qiladi. Lekin, sxemalarning tezkorligi bir xil bo‗lib kalit chiqish sig‗imining qayta 
zaryadlanish vaqti bilan belgilanadi.