30
30
Agar kuchlanish manbaining musbat qutbi p-turdagi sohaga, manfiy qutbi esa
n-
turdagi sohaga ulansa, bunday ulanish
to‘g‘ri ulanish deb ataladi (11 - rasm).
11 – rasm. p-n o‘tishning to‘g‘ri ulanishi.
Kuchlanish manbaining elektr maydoni kontakt maydon tomonga yo‗nalgan
bo‗ladi, shu sababli p
-n o‗tishdagi natijaviy maydon kuchlanganligi kamayadi.
Maydon kuchlanganligining kamayishi potensial to‗siq balandligini kuchlanish
manbai qiymatiga kamayishiga olib keladi:
U
K
= U
0
. Bu vaqtda p
-n o‗tish
kengligini ham kamayishini ko‗rish mushkul emas.
Potensial to‗siq balandligining kamayishi shunga olib keladiki, p
-n o‗tish
orqali harakatlanayotgan asosiy zaryad tashuvchilarni soni ham ortadi, ya‘ni
diffuziya toki ortadi. Har bir sohada ortiqcha asosiy bo‗lmagan zaryad tashuvchilar
konsentratsiyasi yuzaga keladi –
n-sohada kovaklar, p-sohada elektronlar. Biror
yarim o‗tkazgich sohasiga asosiy bo‗lmagan zaryad tashuvchilarni siqib kiritish
jarayoni
injeksiya deb ataladi.
Kuchlanish o‗zgarishi bilan diffuziya tokining o‗zgarishi eksponensial
qonun asosida ro‗y beradi:
kT
qU
ДИФ
e
I
I
/
0
0
(2.1)
bu yerda
I
0
– dreyf toki bo‗lib, uni
p-n o‘tishning teskari toki deb ham
atashadi.
To‗g‗ri kuchlanish berilganda potensial to‗siq balandligiga teskari tok ta‘sir
ko‗rsatmaydi, chunki bu tok faqat
p-n o‗tish orqali birlik vaqt ichida tartibsiz
issiqlik harakati tufayli olib o‗tilayotgan asosiy bo‗lmagan zaryad tashuvchilarning
soni bilan belgilanadi. Diffuziya va dreyf toklari bir-biriga nisbatan qarama-qarshi
yo‗nalgan bo‗ladi, shu sababli
p-n o‗tish orqali oqib o‗tayotgan natijaviy (to‗g‗ri)
tok (2.1) dan kelib chiqqan holda
1
/
0
0
0
kT
qU
ДИФ
ТЎГ
e
I
I
I
I
. (2.2)
I
0
toki germaniyli p
-n o‗tishlarda o‗nlab mkA yoki kremniyli p
-n o‗tishlarda
nanoamperlarni tashkil etadi va temperatura ortishi bilan kuchli ravishda tok ham
ortadi. Lekin I
0
qiymatidagi katta farq
ta‘qiqlangan zona kengligi bilan
aniqlanadi.
Dostları ilə paylaş: