Elektrotehnika va elektronika

4.2.
 
Ме
trologiyaning aksiomalari va asosiy postulatlari.
Ме
trologiyaning aksiomalari: 
1-Aksioma. 
Aprior ma'lumotsiz o'lchashni bajarib bo'lmaydi.
2- Aksioma. 
Har qanday o'lchash - taqqoslash (solishtirish) demakdir.
3- Aksioma. 
O'lchash amalidan olingan natija tasodifiydir.
O'lchash turlari va usullari. 
O'lchash d
е
b
, shunday solishtirish, anglash, aniqlash jarayoniga aytiladiki, unda o'lchanadigan 
kattalik fizik eksperiment yordamida, xuddi shu turdagi, birlik sifatida qabul qilingan miqdori bilan o'zaro 
solishtiriladi. 
 
O'lchash usuli
- bu fizik eksp
е
rim
е
ntning aniq ma'lum struktura yordamida, o'lchash vositalari 
yordamida va eksperiment o'tkazishning aniq yo'li, algoritmi yordamida bajarilishi, amalga oshirilishi 
usulidir. 
 
O'lchash turlari:
-bevosita; -birgalikda; -bilvosita; -mutlaq; -majmiy;
-nisbiy. 
Ме
trologiyaning asosiy postulatlari: 
1-postulat - 
o'lchanayotgan kattalikning chinakam qiymati mavjuddir.
2-postulat - 
kattalikning chinakam qiymatini aniqlash mumkin emas.
3-postulat - 
o'lchash amalida kattalikning chinakam qiymati doimiydir.
Demak, o'lchanayotgan kattalikning uchta qiymati bo'lar ekan: 
◦
Chinakam qiymat (uni aniqlash imkoni mavjud emas); 
◦
Haqiqiy qiymat (chinakam qiymatga yaqin); 
◦
Olingan qiymat (tajribadan olingan qiymat).
 

---

65 
4.1-jadval 
SI ning o’nli karrali va ulushli birliklarning nomlari va belgilanishini hosil qilish uchun 
foydalaniladigan ko’paytuvchi va old qo’shimchalar 
O’nli ko’pay-
tuvchi 
Old qo’shimcha Old qo’shimcha 
belgisi 
O’nli ko’pay-
tuvchi 
Old qo’shimcha Old qo’shimcha 
belgisi 
10
24
iota 
Y 
10
-1
detsi 
d 
10
21
zetta 
Z 
10
-2
santi 
s 
10
18
eksa 
E 
10
-3
milli 
m 
10
15
peta 
R 
10
-6
mikro 
μ
10
12
tera 
T 
10
-9
nano 
n 
10
9
giga 
G 
10
-12
piko 
p 
10
6
mega 
M 
10
-15
femto 
f 
10
3
kilo 
k 
10
-18
atto 
a 
10
2
gekto 
h 
10
-21
zepto 
z 
10
1
deka 
da 
10
-24
iokto 
y 
 
Yuqorida keltirilgan 4.1-jadvalda SI ning o’nli karrali va ulushli birliklarning nomlari va 
belgilanishlariga tegishli umumiy ma’lumotlar keltirilgan.