Elektrotehnika va elektronika

I
q
ga ham bog‘liq bo‘ladi. Agar rotor chulg‘amiga 
qo‘zg‘atish toki ko‘paytirilib borilsa, stator chulg‘amiga elektr tarmog‘idan o‘tayotgan tok 
I
 
o‘zining 
magnitlovchi qismini kamayishi hisobiga 
U
-simon egri chiziq bo‘yicha o‘zgarib boradi.
12.5-rasm. Sinxron mashinaning mexanik tavsifi. 
Demak, 
i
q
ning ma’lum 
i
qn
qiymatida statorga berilayotgan tokning magnitlovchi qismi nolga teng 
bo‘lib, motorning quvvat koeffitsienti 
cos
φ
 = 1
ga teng bo‘ladi. Agar qo‘zg‘atish toki 
i
q
ni 
i
qn
ga nisbatan 
ko‘paytirilsa, u holda sinxron motor o‘zi ulangan elektr tarmog‘iga reaktiv energiya uzatib ishlay boshlaydi.
Bunda motor o‘zuvchi 
cos
φ
ga ega bo‘ladi. O‘zuvchi 
cos
φ
= 0,8
ga hisoblangan sinxron 
motorlar 
cos
φ
= 1
dagiga nisbatan ancha og‘ir, bahosi qimmat, foydali ish koeffitsienti esa pastroq 
bo‘ladi. Sinxron motorlar asinxron motorlarga nisbatan ishonchliroq bo‘lgani hamda ularning 
cos
φ
va 
η

---

162 
lari nisbatan yuqori bo‘lganligi uchun, katta quvvatli va uzoq vaqt davom etadigan ish rejimiga ega bo‘lgan 
mexanizmlarda, masalan, kompressor, nasos va shu kabilarda sinxron motorlardan foydalanish qulayroq 
bo‘ladi. 
Sinxron motorning burchak tavsifi. Motorni aylantiruvchi momentining 
θ
burchakka bog‘lanishini 
ifodalovchi 
M = f (
θ
)
egri chiziq sinxron motorning burchak tavsifi deb ataladi. Bu tavsif tenglamisini 
topish uchun sinxron mashinaning elektromagnit quvvatdan foydalaniladi.
,
(12.2) 
Bunda:
– aylantiruvchi momentning maksimal qiymati; 
U
– elektr tarmog‘idan stator chulg‘amiga berilgan faza kuchlanishi; 
E
– rotordagi o‘zgarmas magnit maydonning stator chulg‘ami bilan kesilishidan hosil 
bo‘lgan EYuK. Bu EYuK qiymati taxminan 
bo‘ladi; 
– rotorning aylanish burchak chastotasi; 
– ayon qutbli sinxron mashinaning sinxron qarshiligi. 
12.6-rasmda sinxron motorning