Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №4(78) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №4 (78)

ƏDƏBİYYAT 
1.
 
Hacıyev A. Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı tarixi. Bakı, 2004 
2.
 
Xəlil Z. Uşaq ədəbiyyatı (rus dilində).  Moskva,  1987 
3.
 
Namazov  Q.  Azərbaycan  uşaq  ədəbiyyatı  Ali  məktəb  üçün  dərslik.  Bakı,  Bakı  universiteti 
nəşriyyatı, 2007 
4.
 
Vurğun S. Böyük sənət uğrunda. Bakı, 1970 
5.
 
Yusifoğlu R. Ömrün  işqlı xatirəsi. Ədəbiyyatı qəzeti 28 oktyabr 2011-ci il 
6.
 
Yusifoğlu R., uşaq ədəbiyyatı, Bakı, 2006 
7.
 
Zahid  Xəlil,  Fuzuli  Ələsgərli.  Uşaq  ədəbiyyatı    Ali  və  otra  ixtisas  məktəbləri  üçün  dərslik. 
ADPU-nun nəşriyyatı, 2007, səh. 490 
 
РЕЗЮМЕ 
                                                                                        Назакят Исмаилова 
Идейно –художественная характеристка детских 
произведений   Тофига Муталлибова 
 
В  этой  статье  Т.Муталлибова  были  изучены  и  проанализированы  произведения 
Т.Муталлибова,  написанные  для  детей  .  Творчество  Т.Муталлибова,  начавился  с  поэзии, 
богата  и      незабываема.  Он  поэт  произведения  koторого  дети  читают  с  удовольствием  и 
очень  любят  Т.Муталлибов  испытал  свое  перо  и  в  поезии    и  в  драматургии    и,  добился 
успемных  результатов.  Он  также    привлекает    внимание  своими  преводами  из  литературы 
других народов. 
 
Творчество  Т.Муталлибова  привлекало  и  ряд  композиторов  и  на  его  стихи    были 
сочинeны десятки песни.  Основная тема его приятных  стиховмир  природы. 
Творчество  Т.Муталлибова и в поезии, и в поэме, также в   драматургии занимает   одно из 
особых мест  в разивитии  Азербайджанской детской литературы. 
ABSTRACT 
                                                                                          Nazakat Ismayilova  
Tofiq Mutalibov children's works ideological and artistic features 
 
It works by examining the scientific article written Tofiq Mutalibov children were analyzed. 
The poetry is rich in poetry as well as the creative mind of starting Tofiq Mutalibov rest. Children 
gladly  read  and  loved  poets.  He  tried  to  pen  in  the  field  of  poetry  and  drama,  has  achieved 
successful results. He is also the artistic interpretation of the nations of the world literature attracts 
attention. 
Since  it  is  in  the  interest  of  a  number  of  art  Tofiq  Mutalibov  composers  wrote  songs  for 
dozens of poems. The main theme of his poetry lies in the heart of the realm of nature. 
         Tofiq Mutalibov the poem, and the poem, drama and children's literature in the development of 
creativity is one of a kind.  
      НДУ-нун  Елми  Шурасынын  23  sentyabr  2016-cı  ил  тарихли 
гярары иля чапа тювсийя олунмушдур (протокол № 01). 
      Məqaləni  çapa  təqdim  etdi:  Filologiya  üzrə  elmlər  doktoru, 
professor  H.Həşimli 

15 
 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.  ELMİ ƏSƏRLƏR,  2016,  № 4(78) 
 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY.  SCIENTIFIC WORKS,  2016,  № 4 (78) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТЕТ.  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2016,  № 4 (78) 
 
                                                                             
İMAN CƏFƏROV 
Naxçıvan Dövlət Universiteti 
UOT: 82 
AKADEMİK İSA HƏBİBBƏYLİNİN NAXÇIVAN SEVGİSİNDƏ 
HÜDUDSUZLUĞUN MONUMENTAL TƏSDİQİ 
Açar sözlər: Nuhçıxan, kitab tarixi, yeni hadisə, akademik, Qərb, təsdiqləmə 
Key words: Nuhchıkhan, book history, new event, academician, Western confirmation 
Ключевые  слова:  Нухчыхан,  истории  книгоиздании,  важным  событием,  академика, 
Запад, подтверждения 
 
Artıq  qloballaşan  və  qloballaşdıqca  balacalaşan  planetimizdə,  həmçinin  informasiya 
bolluğundan əziyyət çəkdiyimiz zaman daxilində ədəbi-elmi təfəkkürün diqqəti bütünlüklə ictimai fikir 
tariximizdə  özünəməxsus  yer  tutacaq  monumental  bir  fakta  yönəlmişdir.  Dünya  elmi,  siyasəti  və 
mədəniyyətinə böyük dahilər bəxş etmiş Azərbaycanda, eləcə də Şərqin bu qədim qapısında– Naxçıvan 
adlı günortacda yaşayıb yaradan ziyalılara forma və məzmun cəhətdən möhtəşəmliyi ilə seçilən bir kitab 
təqdim  edilmişdir:  Akademik  İsa  Həbibbəylinin  “Nuhçıxandan  Naxçıvana”  kitabı.  Bəri  başdan 
vurğulayaq ki, 845 səhifəlik kitabın hər bir səhifəsi bütün ömrünü ulu Öndər Heydər Əliyev ideyalarına 
sədaqətdə  və  elmə  xidmətdə  keçirən  bir  zəka  sahibinin  doğma  Naxçıvana  sonsuz  məhəbbətini  ifadə 
etməkdədir. Digər tərəfdən akademik İsa Həbibbəylinin bu kitabı yalnız Vətən sevgisinin ifadəsi demək 
deyil, eyni zamanda Naxçıvana torpaq iddialarından heç vaxt əl çəkməyən mənfur ermənilərə qarşı yeni 
bir  alınmaz  səngərlə  çıxış  etmək  deməkdir.  Bəli,  “Nuhçıxandan  Naxçıvana”  kitabı  qəti  şəkildə 
təsdiqləyir ki, yaradıcılıqda özünə qarşı son dərəcədə tələbkar olan akademik İsa Həbibbəyli ömrünün 
mənasında Vətənə məhəbbət dayanıb. 
 
Obrazlı şəkildə  “Nuhçıxandan Naxçıvana” kitabını Azərbaycan kitab tarixində  yeni bir sevgi 
planeti  də  adlandırmaq  mümkündür  və  bu  planetin  nüvəsində  Naxçıvan  adlı  qədim  bir  Oğuz  yurdu 
dayanır.  Fikrimizcə,  11  ümumi  başlıqla  fəsillənən  və  85  istiqamət  üzrə  elmi-publisistik  və  ədəbi 
təhlilləri  özündə  birləşdirən  kitabın  “Nuhçıxandan  Naxçıvana”  adlandırılması  vahid  bir  harmoniyanın 
ən doğru ifadəsidir.  Daha önəmlisi isə kitabı oxuyan hər kəsin bu harmoniyada özünə yer tapmasıdır. 
Çünki  akademik  İsa  Həbibbəylinin bu  yeni kitabında  Naxçıvanın simasında insanlığın tarixindən  söz 
açılır,  çox  doğru  olaraq  bu  qədim  torpaq  dünya  tufanından  sonra  ilk  insan  məskəni  kimi 
səciyyələndirilir.  Düşündürücüdür  ki,  kitabın  “Nuhdabandan  başlanan  tarix”  adlı  ilk  bölümü  alimin 
məhz son illərdə gəldiyi elmi qənaətləri ifadə etməkdədir, başqa sözlə, Naxçıvan tarixinə elmin Qapıcıq 
zirvəsindən  baxmaq  deməkdir.  Və  daha  önəmlisi  isə  böyük  alim  doğma  yurdunun  başlanğıc  tarixini 
öyrənməkdə nə qədim mənbələrin verdiyi məlumatlarla kifayətlənmiş, nə də sadəcə sentimental səyahət 
yolunu seçmişdir. Akademik İsa Həbibbəylinin inandırma üsulu daha sadə və daha etibarlıdır: Qədim 
mənbələrə istinad, çağdaş araşdırmaçıların fikirləri, folklorun söylədikləri və yurdun bir coğrafi yaddaşa 
çevrilərək təsdiqlədikləri.  
 
Akademik  İsa Həbibbəylinin “Nuhçıxandan Naxçıvana” adlı bu  yeni kitabı quruluş etibarilə də 
Azərbaycan  kitab  tarixinə  yenilik  gətirməsi  ilə  diqqəti  cəlb  edir.  Əslində  kitabdakı  “Nuhçıxandan 
Naxçıvana: tarix və müasirlik” adlı ilk başlıq “Ön söz” xarakteri daşıyır. Lakin digər proloqlardan fərqli 
olaraq bu “Ön söz”ün özü də 3 hissədən ibarətdir. Birinci hissə “Nuhdabandan başlanan tarix”, ikinci hissə 
“Şərq  ağırlıqlı  Qərb  yönlü  diyar”,  üçüncü  hissə  “Yeniləşən  Naxçıvan”  adlanır.  Təkcə  bu  üç  hissə  ilə 
tanışlıq nəticəsində oxucu qətiyyətlə bu qərara gəlir ki, Naxçıvan qədim bir türk yurdu olmaqla bərabər, 
insanlığın  tarixində  mühüm  yer  tutan,  zaman-zaman  Avropa  və  Asiya  qitəsində  gedən  proseslərə 
humanizm baxımından müdaxilə edən, Şərq və Qərb dəyərləri nəzərə alınmaqla milli dəyərlərin qorunub 
saxlanılmasında  xüsusi  çəkiyə  malik  müqəddəs  torpaqdır.  Fikrimizcə,  kitabın  “Ön  söz”ünün  məhz  üç 
hissədən ibarət olması və həmin üç hissə daxilində Naxçıvanın qədim keçmişinin, dünəni və bu gününün 
təkzibedilməz  faktlarla  dəyərləndirilməsi  təsadüfi  deyil.  Əslində  forma  və  məzmununda  yeniliyi  ilə 
səciyyələnən belə bir başlanğıc kitabda bütün sonrakı fəsillərə keçidi təmin etməkdədir.  
 
“Nuhçıxandan Naxçıvana” kitabının ilk fəsli “Dövlətçilik işığında” adlanır və digər fəsillərlə 
bağlılıq  baxımından  bütöv  tam  daxilində  xüsusi  məna  daşıyır.  Bu  fəslin  ayrı-ayrı  bölmələrində 

16 
 
ardıcıllıqla  dünyaşöhrətli  siyasətçi  Heydər  Əliyevin  Azərbaycan  dövlətçiliyində  xilaskarlıq 
missiyası,  Ulu  Öndərin  ideyalarına  sadiqliklə  Naxçıvanda  əldə  edilən  uğurlar,  müəllifi  Heydər 
Əliyev  olan  dövlətçilik  təliminin  mahiyyəti  yenidən  nəzər  nöqtəsinə  çəkilir,  bu  qədim  diyarda 
neointibahı  şərtləndirən  amillər,  eyni  zamanda  Azərbaycanda  Heydər  Əliyevin  adı  ilə  bağlı 
epoxanın  fəlsəfəsi  belə  açıqlanır:  “Heydər  Əliyev  xalq  və  Vətən  anlayışları  ilə  milli  dövlətçilik 
baxışlarını böyük məharətlə üzvi sintez halında birləşdirmiş nadir şəxsiyətdir. Vətənin və millətin 
gücünün  milli  dövlətçiliyin  qüdrətində  ifadə  olunması  düşüncəsi  Heydər  Əliyevə  məxsus 
Vətənnamənin təməl prinsiplərindəndir.”  (1, s. 40) 
Əlbəttə,  “Nuhçıxandan  Naxçıvana”  kitabının  bütün  fəsilləri  təsdiqləyir  ki,  millət  vəkili, 
akademik, İsa Həbibbəylinin Vətən sevgisi təbii və səmimi hisslərə əsaslanmaqla bərabər, eyni zamanda 
vətəndaşı  olduğu  məmləkəti  bütün  varlığı  ilə  sevən  alim  təfəkkürü  ilə  vəhdətdədir.  Qətiyyətlə  demək 
olar  ki,  təfəkkürlə  bağlı  müxtəlif  elmi  istiqamətlər  üzrə  Vətən  sevgisinin  hüdudları 
müəyyənləşdirilərkən  “Nuhçıxandan  Naxçıvana”  kitabına  istinad  etmək  zəruri  və  gərəklidir.  Çünki 
akademik İsa Həbibbəyli də  Vətən sevgisi ilə əlaqədar düşüncələrini ümumiləşdirərkən dünyaşöhrətli 
siyasətçilərin  fikirlərinə  əsaslanmışdır.  Budur,  kitabın  “Dövlətçilik  işığında”  adlanan  birinci  fəslinin 
“Yeniləşmədən  intibaha”  bölməsində  Naxçıvana  məxsus  çağdaş  tarixin  reallıqları  dəyərləndirilərkən 
birbaşa  Azərbaycan  Respublikasının  Prezidenti  İlham  Əliyevin  fikirlərinə  istinad  edilir:  “Siz 
Naxçıvanda  işlərin  düzgün  qurulması,  Naxçıvanın  rəhbərliyinin,  Ali  Məclisin  Sədri  Vasif  Talıbovun 
fəaliyyəti nəticəsində bütün bu uğurlara nail olmusunuz. Azərbaycanın digər bölgələri də inkişaf edir. 
Amma sizə deyə bilərəm ki, bu baxımdan Naxçıvan Azərbaycanda liderdir... Bunu – abadlıq, quruculuq 
işlərini, yeni binaların yüksək zövqlə, səliqə ilə, diqqətlə tikilməsini Naxçıvan gələn hər bir vətəndaş, 
qonaq görür. Hiss olunur ki, bu işlər böyük məhəbbətlə görülür. Bu da əsas şərtdir. Bəzən sual verirlər 
ki, uğurlu siyasətin əsas səbəbi nədir? Mən hesab edirəm ki, xalqa olan məhəbbətdir. Əgər bu varsa, 
rəhbərlikdə olan şəxslər də öz doğma xalqına ləyaqətlə, məhəbbətlə xidmət edirlər. Bu, Naxçıvanda var 
və məni çox sevindirir.” (1, s. 75) 
 
Düşünürük ki, kitabın birinci fəslinin “Dövlətçilik işığında” adlandırılması həm də müəllifin 
xüsusi  həyat  amalını  ifadə  etməkdədir.  Başqa  sözlə,  akademik  İsa  Həbibbəyli  ilk  fəslin  adı  ilə  də 
demək  istəyir  ki,  “Nuhçıxandan  Naxçıvana”  kitabının  hər  bir  səhifəsini,  hər  bir  sətrini  məhz 
dövlətçilik  təlimindən  güc  alan  milli-elmi  təfəkkür  işıqlandırmaqdadır.  Kitabda  belə  bir  müəllif 
mövqeyinin  təqdimatından  sonra  yenidən  Naxçıvanın  qədim  tarixinıə  qayıdılır,  “Nuhçıxan-
Nuhdaban”  adlı  II  fəsildə  Gəmiqaya  dünyasına  elmi  səyahət  edilir,  bir  neçə  məqalə  həcmində 
Naxçıvan  şəhərinin  5  min  illik  yaşa  malik  olması  əsaslandırılaraq  yazılır:  “Naxçıvan  böyük 
sivilizasiyanın yadigarıdır. Regionda sonralar yüksək inkişaf tapmış zəngin mədəniyyət bu möhkəm 
təməl  üzərində  yüksəlmişdir.  Naxçıvan  türk-müsəlman  dünyasında  sivilizasiya  daşıyıcısı  olan 
qədim mərkəzlərdən biri kimi diqqəti cəlb edir. Azərbaycan – Naxçıvan geniş mənada Ön Asiya –
Anadolu  mədəniyyəti  ilə  Orta  Asiya  mədəniyyəti  arasında  mühüm  bir  körpüdür.  Naxçıvan  bu 
mədəniyyətlərin  bütövlüyünün,  genetik  doğmalığının  göstəricilərindən  biridir.  Naxçıvan  bəşər 
sivilizasiyasının bir parçasıdır.” (1, s. 123-124) 
 
Əlbəttə, akademik İsa Həbibbəyli Avroasiya coğrafi məkanında Azərbaycan ədəbiyyatşünaslıq 
elmini  layiqincə  təmsil  edən,  bir  çox  mübahisəli  problemlərə  son  qoyan  söz  sahiblərindəndir.  Alimin 
çoxcəhətli  və  çoxsahəli  elmi-ictimai  fəaliyyəti  görkəmli  elm  və  sənət  xadimləri  tərəfindən  həmişə 
yüksək  qiymətləndirilmişdir.  Budur,  professor  Yavuz  Akpınar  “Naxçıvanı  dünyaya  tanıtdıranlardan 
biri:  İsa  Həbibbəyli”  məqaləsində  yazır:  “İsa  Həbibbəyli  dostumuz  yalnız  elmi  tədqiqatlarla,  təhsil 
fəaliyyəti  ilə  kifayətlənmir,  onun  ictimai-siyasi,  idarəetmə  işləri  də  insanı  təəccübləndirəcək  qədər 
genişdir”.  (  2  )  Eləcə  də  “Nuhçıxandan  Naxçıvana”  kitabında  oxucu  İsa  Həbibbəylini  eyni  zamanda 
ciddi  Vətən  tarixçisi,  ədəbiyyatşünas  və  sənətşünas  alim,  etimoloq-sosioloq-pedaqoq  kimi  də  tanıyır. 
Bütün  bu  ali  keyfiyyətlərin  göstəricisidir  ki,  “Nuhçıxandan  Naxçıvana”  kitabında  akademik  İsa 
Həbibbəylinin  əsaslandırmaları  vahid  bir  sistem  halındadır  və  sistemdən  kənarda  heç  nə  yoxdur. 
Məsələn, bu yeni monumental kitabın “Nuhçıxan -Nuhdaban” fəslində bütün bəşər tarixində Naxçıvan 
adlı  diyarın  tutduğu  məqamdan  danışılır  və  Nuh  tufanından  sonra  yeni  həyatın  məhz  bu  torpaqda 
başlanması prosesləri göz önündə canlandırılır. Görkəmli alim qədim Naxçıvandan söz aça-aça bəşər 
tarixindən  Azərbaycan  tarixinə  keçməyi  gərəkli  sayır,  beləliklə,  kitabın  “Azərbaycan  tarixində 
Naxçıvan”  adlı  üçüncü  fəslində  qədim  və  həmişəcavan  diyar  olaraq  Naxçıvanın  hansı  göstəricilərlə 
tanınmasını  dəyərləndirir.  Alim  çox  əhəmiyyətli  faktları  təhlil  obyektinə  çevirməklə  ciddi  surətdə 
məmləkətsevərlərin  diqqətinə  çəkir  ki,  Azərbaycanın  tarixi  taleyində  müqəddəs  Naxçıvan  torpağının, 
bütün varlıqları ilə Azərbaycana bağlı naxçıvanlıların mühüm xidmətləri olmuşdur. Bəli, “Nuhçıxandan 

17 
 
Naxçıvana”  kitabının  “Azərbaycan  tarixində  Naxçıvan”  fəslinin  hər  bir  səhifəsində,  o  cümlədən  istər 
“Qədim  və  həmişəcavan  diyar:  Naxçıvan”,  istər  “Naxçıvan  xanlığı  bayrağının  sorağında”,  istər 
“Naxçıvanın  muxrariyyət  statusu  Azərbaycan  dövlətçiliyinin  tarixi  nailiyyəti  kimi”,  istərsə  də  “Qars 
müqaviləsində  Naxçıvanın  təmsilçiliyi”  bölmələrində  akademik  məntiqlə  təsdiqlənir  ki,  Naxçıvanın 
tarixini  Azərbaycan  tarixindən  ayırmaq  qeyri-mümkündür  və  azərbaycançılıqda  ardıcıllıqları, 
dönməzlikləri ilə səciyyələnən naxçıvanlılar nəinki bölgədə, eləcə də ümumən ölkədə milli maraqların 
qorunması üçün həmişə canlarından keçməyə hazır olmuşlar.  
 
O da var ki, akademik İsa Həbibbəyli elmi tədqiqatlara hələ gənc yaşlarında ədəbi şəxsiyyətlərin 
həyat  və  yaradıcılığını  öyrənməkdən  başlamış  və  bu  sahədə  son  yarıməsrlik  bir  dövrdə  yüzlərlə  elmi 
yeniliyə  imza  atmışdır.  Görkəmli  alimin  yaradıcılığındakı  özünəməxsusluğu  şərtləndirən  bu  məqamı 
professor Cahangir Məmmədli belə səciyyələndirmişdir: “Akademik  İsa Həbibbəyli ... hər bir klassik 
və  müasir  ədəbi  hadisədə  aktuallıq  axtaran  tədqiqatçıdır.  Bu  aktuallıq  mütləq    xalqa,  vətənə,  milli 
təəssübkeşliyə  bağlı  olmalıdır”  (3).  “Xalqa,  vətənə,  milli  təəssübkeşliyə  bağlılıq”  baxımından 
“Nuhçıxandan  Naxçıvana”  kitabının  “Cəhalət  dərdinin  dərmanı:  maarifçilik”  adlı  IV  bölməsində, 
həmçinin  “Naxçıvan  ədəbi  mühiti”  adlı  V  bölməsində  tərcümeyi-halları  Naxçıvandan  başlanan 
Azərbaycan söz sənətinin böyük korifeylərindən, həmçinin çağdaş Naxçıvan ədəbi mühitinin istedadlı 
qələm  sahiblərindən  bəhs  edilməsi  tamamilə  təbii  görünür.  Əslində  İsa  Həbibbəyli  qəti  şəkildə 
təsdiqləyir  ki,  bölgələrdə  yaranan  ədəbiyyatı  tədqiq  etmədən  Azərbaycan  ədəbiyyatını  küll  halında 
öyrənmək mümkün deyil. Daha doğrusu, kitabda Cəlil Məmmədquluzadəyə, Məhəmməd Tağı Sidqiyə, 
Hacıağa Fəqir Ordubadiyə, Eynəli bəy Sultanova və onlarla digər görkəmli şəxsiyyətlərə dair bilgilər 
göstərir ki, Azərbaycan söz sənətinin sərhədləri bizim təsəvvürlərimizdə canlandırdığımız xəritədən son 
dərəcədə  genişdir.  Eləcə  də  eyni  bölmədə  “Şərq  qapısı”  məktəbi”,  “Azərbaycanda  Naxçıvan  Dövlət 
Universiteti”, “Naxçıvanda ilk elmi jurnal” başlığı altında aparılan təhlillər oxucuda belə bir obyektiv 
fikir formalaşdırır ki, Azərbaycan maarifçilik hərakatında bölgənin özünəməxsus yeri, rolu olmuşdur və 
bu  özünəməxsusluğu  şərtləndirən  başlıca  amil  naxçıvanlıların  elmə,  təhsilə  ilahi  sevgisidir.  Digər 
tərəfdən, əslində “Cəhalət dərdinin dərmanı: maarifçilik” bölməsində Azərbaycan elmi fikrinin diqqəti 
maarifçilik hərəkatını irəli aparan onlarla elə görkəmli şəxsiyyətlərin həyat və yaradıcılığına yönəldilir 
ki,  XX  əsrdə  bolşevizmin  müəyyənləşdirdiyi  plana  uyğun  olaraq  həmin  şəxsiyyətlərin  həyat  və 
fəaliyyətləri  artıq  unudulmaq  təhlükəsi  ilə  üzbəüz  qalmışdı.  Beləliklə,  akademik  İsa  Həbibbəyli 
Naxçıvan elmi və ədəbi mühiti ilə əlaqəli hər bir axtarış və tapıntısında prinsipcə Naxçıvanşünaslığın 
yeni səhifələrini yazmışdır.  
“Nuhçıxandan Naxçıvana” kitabının “Naxçıvan ədəbi mühiti” adlı V bölməsi deməyə əsas verir 
ki,  akademik  İsa  Həbibbəyliyə  məxsus  bilklər  sistemində  ədəbiyyat  tarixi,  ədəbiyyat  nəzəriyyəsi  və 
ədəbi  tənqid  vəhdət  halındadır.  Başqa  sözlə,  biz  bu  bölmədə  görkəmli  alimin  istər  “Azərbaycan 
ədəbiyyatının Naxçıvan məktəbi”nə, istər “ədəbiyyatşünaslıq elminin Naxçıvan məktəbi”nə, istərsə də 
çağdaş Naxçıvan ədəbi mühitinə dərindən nüfuz etdiyini, Naxçıvan ədəbi mühitinin incəliklərinə vaqif 
olduğunu  görürük.  Prinsipcə  kitabın  bu  bölməsi  Azərbaycan  elmi  fikrinə  Xalq  yazıçısı  Hüseyn 
İbrahimovun, şair Hüseyn Razinin, Elman Həbibin, Vaqif Məmmədovun, Xanəli Kərimlinin, Telman 
Ağrıdağın, İbrahim Yusifoğlunun sənət dünyası haqqında tamamilə yeni bilgilər təqdim etməkdədir.  
Əlbəttə ki, akademik İsa Həbibbəyli çox doğru olaraq bu nəticəyə gəlmişdir ki,   Naxçıvan 
elmi  mühitinin  inkişafı  bir  qayda  olaraq  ənənə  və  novatorluq  prinsipinə  əsaslanmışdır.  Məhz  bu 
prinsipin  meyarları  kitabın  VI  fəslində  Azərbaycan  elminin  inkişafında  Naxçıvanda  yaşayıb-
yaradan  elm  cəfakeşlərinin    xidmətlərini  daha  obyektiv  şəkildə  dəyərləndirməklə  nəticələnmişdir.  
Daha doğrusu, “Azərbaycan  elmində Naxçıvan”  adlı bu fəsildə orta  əsrlərdən üzü bəri Nəsrəddin 
Tusi, Əbubəkr ibn Məhəmməd Naxçıvani, Hinduşah Naxçıvani, Baba Nemətullah Naxçıvani kimi 
məşhur  naxçıvanlı  elm  adamlarının  insanlıq  tarixinə  gətirdikləri  yeniliklər  bir  daha  yada  salınmış,  
həmçinin XIX və XX əsrlərdə, eləcə də müstəqillik illərində bölgədə elmi mühitin  daim yüksələn 
xətlə  inkişaf  etdiyi  son  dərəcədə  maraqlı  fakt  və  təhlillərlə  nəzər  nöqtəsinə  çəkilmişdir.  Əslində 
akademik  İsa Həbibbəylinin  təqdimatında, bəlkə  də, fərqinə varmadığımız belə bir həyat  həqiqəti 
məxsusi vurğulanır ki, tarixin istənilən dönəmində Naxçıvan ziyalıları elmin  bir çox sahələri üzrə 
mühüm uğurlara imza atmışlar. 
 “Nuhçıxandan Naxçıvana”  kitabının hər bir bölümündə bizə, daha doğrusu bizi əhatə edən 
həqiqətlərə  üz  tutulur.  Lakin  akademik  İsa  Həbibbəyli  həmin  həqiqətlərin  məhz  bizim  üçün 
görünməz olan tərəflərinə işıq salır və elə bu məqamda alim öz oxucusunui alternativsiz bir nəticə 
ilə  baş-başa  qoyur:  heyrətləndirmək.  Məsələn,  200  ildir  ki,  dünya  elmi  “Kitabi-Dədə  Qorqud” 
eposundan bəhs etməkdədir. Bu möhtəşəm epos haqqında Azərbaycanda da onlarla monoqrafiyalar, 

18 
 
yüzlərlə elmi məqalələr yazılmışdır. Bununla belə, “Basatın Təpəgözü öldürdüyü boy”da Naxçıvanı 
görmək üçün boya məhz İsa Həbibbəyli təfəkkürünün işığında baxmaq lazımdır.  
 
 “Nuhçıxandan  Naxçıvana”  adlı  möhtəşəm  elmi  mənbənin  sonunda  akademik  İsa 
Həbibbəylinin Naxçıvan haqqında artıq nəğmələrə çevrilmiş şeirləri ilə qarşılaşırıq. Həmin poetik 
nümunələr müqəddəs Naxçıvan torpağını tərənnüm etməklə bərabər, həm də öz oxucusuna deyir ki, 
bu  ulu  məmləkət  haqqında  gələcəkdə  də  bütünlüklə  vətənə  məhəbbətlə  yazılmış    1000  səhifəlik 
kitabların nəşri qaçılmazdır.  
 
ƏDƏBİYYAT 
1.
 
İsa Həbibbəyli. Nuhçıxandan Naxçıvana. Bakı: Elm və təhsil. 2015 
2.
 
Yavuz Akpınar. Naxçıvanı dünyaya tanıtdıranlardan biri: İsa Həbibbəyli. “Ədəbiyyat qəzeti”, 
16 oktyabr 2009 
3.
 
Cahangir Məmmədli. Ömür karvanının altmış yaşı. “525-ci qəzet”, 17 oktyabr 2009 
 
 
 
ABSTRACT 
  Iman Jafarov  
The monumental confirmation of unlimitidness of academician 
 İsa Habibbayli`s love for Nakhichivan 
 
The  article  deals  with  the  academician  Isa  Habibbayli`s  book  “From  Nuhchıkhan  to 
Nakhchivan”  consisting  of  845  pages.  İt  is  noted  that  this    new  book  of  ithe  intelligent  person 
dedicating  his  whole  life  to  science  and  faith  to  national  leader  Heydar  Aliyev`s  ideas  is  a  new 
event in the book history of Azerbaijan.  
Readers    face    with  the   unlimitedness  affection  of    the  author  for  Nakchivan  in    the  each  
page of the book which  distinguished  with  its structure and   magnificence.                 
It  is suggested in the book that Nakchivan is not only an ancient Turkish land but it is also a 
sacred  place  having  speacial  place  in  human  history  which    from  time  to  time  intervened  the 
processes  in  the  continents  of  Europe  and  Asia  from  the  point  of  view  of  humanism,at  the  same 
time it has  a special weight  in preserving  national values taking into consideration the Eastern and 
Western values. 
 
РЕЗЮМЕ 
                   Иман Джафаров 
Монументальное подтверждение беспредельности  
любви к Нахчывану академика Исы Габиббейли 
 
 
В  статье  говорится  о  845  страничной  книге  академика  Исы  Габиббейли  «От 
Нухчыхана  в  Нахчыван».  Автор  обосновывает  мысль,  что  новый  труд  светломыслящего 
ученого,  проводившего  всю  свою  жизнь  в  верности  к  идеям  Общенационального  лидера 
нашего  народа  Гейдара  Алиева  и  служению  науке,  является  важным  событием  в  истории 
книгоиздании Азербайджана. На каждой странице книги, отличающейся своей структурой и 
великолепием,  читатель  встречается  с  безграничной  любовью  автора.  В  книге  внушается 
мысль,  что  Нахчыван,  будучи  древанейшим  тюркским  поселением,  одновременно  является 
святой землей, занимающей важное место в истории человечества, временами вмещивающей 
идущим процессам в материках Европы и Азии с точки зрения гуманизма, имеющей особого 
веса в охране и сохранении национальных ценностей в Восточно-Западном контексте. 
 
 
      НДУ-нун  Елми  Шурасынын  23  sentyabr  2016-cı  ил  тарихли 
гярары иля чапа тювсийя олунмушдур (протокол № 01). 
      Məqaləni  çapa  təqdim  etdi:  Filologiya  üzrə  elmlər  doktoru, 
professor  H.Həşimli 
 
 

19 
 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.  ELMİ ƏSƏRLƏR,  2016,  № 4(78)