Elmi redaktorlar amea-nın müxbir üzvləri

Tatyana tütəkotu (Qadın jenĢeni) – Angelica tatianae Bordz. 
 
Dünya  florasının  tərkibində  80-ə  qədər  növü  varıdr.  Cinsə  daxil  olan  növlər  çoxillik  ot 
bitkiləri olub, ġimal yarımkürəsinin mülayim iqlim zonalarında yayılmıĢlar. Cinsin Qafqazda 2, o 
cümlədən Azərbaycanda 1 növünə – Angelica tatianae Bordz.-a rast gəlinir.  
Tatyana tütəkotu - A. tatianae Bordz. Bu iri, süd Ģirəsi ilə zəngin olan ikiillik və çoxillik ot 
bitkisidir.  Gövdəsi  yoğun,  içərisi  boĢ  olub,  230-250  sm  hündürlüyündədir.  AĢağı  yarpaqları  uzun 
saplaqlı  və  rozet  olduğu  halda,  yuxarıda 
yerləĢənlər  oturandır.  ġarĢəkilli  çiçəklərinin 
diametri  8-15  sm-dir.    Çiçək  ləçəkləri  xırda, 
ağımtıl  və  yaxud  sarımtıl-yaĢıl  rəngdədir. 
Ġyun  ayında  çiçək  açır,  avqustda  meyvələri 
yetiĢir.  
Tatyana  tütəkotuna  Azərbaycanda 
Böyük Qafqazın Zaqatala ərazilərində təsadüf 
edilir.  
Hələ çox qədim dövrlərdə tütəkotunun 
gövdəsindən  millli  musiqi  aləti  olan  tütək 
hazırlanırmıĢ.  Aclıq  illərində  10  minlərlə 
insanı  tütəkotu  xilas  etmiĢdir.  Ural  xalq 
təbabətində 
tütəkotundan 
hazırlanan 
preparatlardan  ağ  ciyər  vərəminin,  parazit 
qurdların  müalicəsində  geniĢ  istifadə  edirmiĢlər.  Tibet  kahinləri  bitkidən  alınan  müalicəvi 
ekstraktlarla damar xəstəliklərin, artriti, revmatizm, əzələ ağrılarını, qıcolmanı, Çin təbabətində isə 
ürək-damar xəstəliklərini müalicə edərmiĢlər. 
Müalicə məqsədləri üçün tütəkotunun əsasən köklərindən istifadə edilir. Hal-hazırda uĢaqlar 
tütəkotunun gövdəsinin qabığını soyur və həvəslə yeyirlər. 
ġərq təbabətində tütəkotundan jenĢen əvəzi kimi çox xəstəlikləri müalicə edirlər. Tütəkotu 
öz  müalicəvi  xüsusiyyətlərinə  görə  heç  də  jenĢendən  geri  qalmır.  Bundan  hazırlanan  preparatlar 
cinsiyyət  orqanlarının,  əsəb  sisteminin,  artritin,  eləcə  də  göbələk  xəstəliklərinin  müalicəsində  də 
tətbiq edilirmiĢ.  
Ən  baĢlıca  tütəkotu  qadınlarda  baĢ  verən  hormonal  pozuntuların  aradan  qaldırılmasında 
iĢlədilir.  Bu  qiymətli  cəhətlərini  əsas  götürərək  çin  və  yapon  tütəkotunu  «qadın  jenĢeni» 
adlandırırlar. Hələ çox qədim dövrlərdə tütəkotu ilə aybaĢı xəstəliklərini, klimakterik pozuntularını, 
eləcə  də  digər  qadın  xəstəliklərini  müalicə  edirmiĢlər.  Tütəkotu  anemiya  əleyhinə  güclü  vasitə 
hesab  edilir.  Alimlər  tütəkotunun  tərkibindən  elə  bir  qiymətli  maddə  çıxarmıĢlar  ki,  bu  beyin 
qabığında  qan  dövranını  nizamlayır  və  yaddaĢı  yaxĢılaĢdırır.  Tütəkotunun  kökündən  alınan 
preparatlar  pankreas  (mədəalti  vəzi)    Ģirəsinin  ifrazatını artırır.  Bitkidən  hamilə  qadınların  istifadə 
etmələri məsləhət görülmür.