Elşən Misir oğlu Nəsibov

düşüncələrdə  obrazlanmasından    meydana  gəlir.  Dövlət  dərk  olunur, 
onun  tərkibi  qavranılır,  fəaliyyətinin  məqsədləri  müəyyən  edilir.  Nəticə 
etibarilə  düşüncələrdə  dövlət  və  onun  bütöv  mahiyyəti  meydana  gəlir. 
 
Dövlət hüququ (daxildə və beynəlxalq əlaqələrdə) onu funksiyalarını, vəzifə və 
öhdəliklərini  şərtləndirən  amil  rolunda  çıxış  edir.  Dövlətin  hərəkət  subyekti 
olması 
onun 
fəlsəfi 
mövcudluğunu 
şə
rtləndirir. 
Dövlətin 
hərəkət 
subyektliliyini  onun  idarəetmə  aparatları  yaradır.  Bu  aspektdə  dövlətin 
mövcudluğunu  onun  siyasəti  fəlsəfi  məzmuna  çevirir.  Yəni,  siyasət  bir 

---

13 
 
fəaliyyət  kimi  şərtləndiricidir.  Fəlsəfi  məzmunu  aşkaredicidir.      Dövlət 
subyekti  də  siyasətin  fəlsəfəsini  meydana  gətirir.  Yəni,  dövlət  qurumunun 
məcmu mahiyyəti siyasətin istiqamətlərini formalaşdırır.   Dövlətlər müəyyən 
məkanda olan resurslar üzərində təsir məqsədilə, resursları mənimsəmək üçün 
insanlara  hüquq  normaları  ilə  sanki  məkanı  aralayıb  hüquqlar  verirlər.  Daha 
doğrusu  hüquqlarını  məkanlarda  təsbit  edirlər,  təsdiqləyir  və  təmin  edirlər. 
Dövlət  bu  aspektdə  hüquq  məkanını  insanlara  və  tərəflərə  təqdim  edir. 
Dövlətlər  məkan  içərisində insanların  vəsaitlərdən istifadə etmələri  məqsədilə 
onlara  hüquqlar  müəyyən  edirlər.  Şəraitlər  yaradırlar.  Məkanları  ayrıd  edirlər 
və universal və məxsusi hüquqlar müəyyənləşdirirlər.  
Dövlət siyasəti ilə özünün daxili məkanda və beynəlxalq aləmdə qoruyur, 
mövcudluğunu  təmin  edir.  Dövlətin  beynəlxalq  siyasəti  daxili  siyasəti  ilə 
tamamlanaraq, eləcə də   onun fəaliyyətindən irəli gələrək beynəlxalq aləmdə 
bir  subyekt  kimi  mövcudluğu  dünya  siyasəti    fəlsəfəsini  meydana  gətirir. 
Dünya  siyasətinin  fəlsəfəsi  özündə  beynəlxalq  münasibətlərin  fəlsəfəsini  də 
cəmləşdirməklə,  rəngarəng  tərkib  alır.  Dünyanın  məzmunu  açılır.  Dünya 
siyasəti  fəlsəfəsi  dövlətlərin  iyerarxik  quruluşlarından  başlayaraq,  öz 
aralarında olan əlaqələr fonunda da yaranır. Mövcudluq və fəaliyyət vəhdətdə 
fəlsəfi  bütövü  meydana  gətirir.  Dünya  siyasəti  fəlsəfəsi  dövlətlərin  qlobal  və 
regional, yerli əlaqələrindən tutmuş universal və məxsusi-konkret formanı və 
dövlətlərin  ümumən bəşəriyyətə xidmətlərinin əsaslarına söykənən  məzmunu 
özündə  cəmləşdirir.    Dövlət  fəlsəfəsi  də  dövlətin  strukturunu  (bu  struktur 
genişlənən  və  məhdudlanan    ola  bilər)  və  məzmununu  meydana  gətirən  iki 
şə
rti  hissələrin  birləşməsindən  formalaşır.  Deməli,  dövlət  əslində  özünün 
forma və məzmunu ilə fəlsəfi düçüncələrin obyektini təşkil edir.  
Dövlətlər  vəsaitləri  tərəqqiyə  yönəldirlər,  bu  halda  inkişaf  baş  verir  və 
tarazlıq  və  sabitlik  yaranır.  Dövlətin  xidmət  məzmunu  məhz  bu  məsələdə 
özünə  fəlsəfi  çalar  qatır.    Dünyanın  siyasi  quruluşu  fəlsəfə  üçün  formanı,