Əlyazmasi hüququnda tağizadə KƏnan şAHİn oğLU
Partnyorluq krediti alındıqda mühasibat uçotu hesablarında yalnız borcların
Yüklə 0,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Partnyorluq krediti alındıqda mühasibat uçotu hesablarında yalnız borcların hərəkəti əks etdirilir. D-t 223 “Bank hesablaşma hesabları” K-t 504 “Qısamüddətli borclar” Qiymətli kaızların satılması yolu ilə pul vəsaitlərinin cəlb edilməsi aşaıdakı yazılış vasitəsilə rəsmiyyətə salınır: D-t 221 “Kassa” və yaxud, D-t 223 “Bank hesablaşma hesabları” K-t 504 “Qısamüddətli borclar” – pul vəsaitlərinin daxil olan məbləğinə. 80 Qiymətli kaızların müəssisənin İşçiləri tərəfindən satın alındıqda pul vəsaitlərinin cəlb olunması bilavasitə əmək haqqı vasitəsilə həyata keçirilir və uçotda belə əks etdirilir, D-t 202-3 “Əsas istehsalatla məşğul olan işçi heyətinə məsrəflər” K-t 504 “Qısamüddətli borclar” və yaxud K-t 404 “Uzunmüddətli borclar” Borcların (bütün) qaytarılması aşaıdakı hesablar vasitəsilə uçota alınır: D-t 504 “Qısamüddətli borclar” və yaxud D-t 404 “Uzunmüddətli borclar” K-t 223 “Bank hesablaşma hesabları” Belə yazılışlar vasitəsilə mühasibat uçotunda istiqrazların satın alınması da həyata keçirilir. Borclar üzrə faizlər müxtəlif cür əks etdirilir. 1. Borclar üzrə faizlərin məbləği qiymətli kaızların nominal dəyərinə yaxud veksellər üzrə borcların məbləğinə daxil edilir. Bu zaman faizlərin və qiymətli kaızların satış qiyməti ilə nominal dəyərləri arasındakı fərqin məbləği aşaıdakı qaydada hesablara yazılır: D-t 221 “Kassa” və yaxud D-t 223 “Bank hesablaşma hesabı” və yaxud D-t 202-3 №li hesab K-t 442 “Gələcək hesabat dövrlərinin gəlirləri”, “Gələcək dövrlərin hesabına alınmış gəlirlər” subhesabı. Uçotun kompüterləşdirildiyi şəraitdə istifadə olunan mühasibat proqramları aşaıdakı informasiyaların alınmasını nəzərdə tutur: kreditorların növləri üzrə, ödənmə müddəti üzrə. Bu məlumatlar mühasibat balansını və hesabatın digər formalarına tərtib etmək üçün məlumatların formalaşmasına imkan verir. Müəssisənin uçot siyasətində borclar üzrə əlavə məsrəflərin tərkibi və silinməsi, borc öhdəlikləri gəlirlərin hesablanması və bölüşdürülməsi üsulları və borc vəsaitlərinin müvəqqəti qoyuluşlarından gəlirlərin uçotu metodu açıqlanılır. 81 Müəssisənin mühasibat hesabatı aşaıdakı informasiyaları verməlidir: - borc vəsaitləri və onların ödənmə müddətləri üzrə borcların mövcudluğu və hərəkəti; - əməliyyat xərclərinin tərkibinə və investisiya aktivlərinin dəyərinə daxil edilən kreditlər və borclar üzrə xərclərin məbləği; - kreditlərin və borcların orta çəki dərəcələrinin kəmiyyəti; Borc vəsaitlərinin il ərzində hərəkəti mühasibat balansına əlavədə (5 №-li forma) əks etdirilir. İlin axırına kreditlərin və borcların ödənilməmiş qalıı balans maddələri üzrə göstərilir: bankın uzunmüddətli və qısamüddətli kreditləri və uzunmüddətli və qısamüddətli borclar. “Bankın uzunmüddətli kreditləri”, “Bankın qısamüddətli kreditləri” maddələrində göstərilən məlumatlar ssuda hesabları üzrə bank çıxarışları ilə təsdiq edilməlidir. Digər təşkilatlardan alınan borc vəsaitlərinin qaytarılmış qalıının dürüstlüyü borc verən təşkilatın məlumatlarının nəticələrinin üzləşdirilməsi ilə rəsmiləşdirilməlidir. 82 NƏTİCƏ 1. İnkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, hesablaşmaların uçotunda plastik kartlardan istifadə edildikdə pul vəsaitlərinin mövcudluğu və hərəkəti haqqında informasiyaları ümumiləşdirmək üçün 55 “Banklarda olan xüsusi hesablar” hesabının tərkibində aşaıdakı subhesabların açılması məqsədə müvafiqdir: 225-3 “Debet korporativ kartları”; 225-4 “Kredit korporativ kartları”. 2. Verilmiş veksellər üzrə borcların mövcudluğu və hərəkətinin vekseli verən təşkilatda uçotunu dəqiqləşdirmək üçün aşaıdakı hesablardan istifadə etmək məsləhət görülür: a) satın alınan mallara, işlərə və xidmətlərə görə hesablaşmalar zamanı – 531 “Malsatan və podratçılara qısamüddətli kreditor borcları” hesabı; b) qeyri-mal əməliyyatları üzrə hesablaşmalar zamanı – 171 “Alıcılar və sifarişçilərin uzunmüddətli debitor borcları” hesabı 3. Malsatanlar tərəfindən müstəqil mövqedən hesab-fakturaya daxil edilən əlavə dəyər vergisi 521 “Vergi öhdəlikləri” hesabında ayrıca uçota alınmalıdır. Əgər, ƏDV hesab-fakturada ayrıca qeyd olunmamışdırsa, ondan malalan təşkilat bu məqsədlə müstəqil sətir açmaq hüququna malik deyildir. Təəssüf ki, müəssisələrdə bir çox hallarda uçotun bu tələbinə əməl olunmur. 4. Əgər, malsatan və podratçılarla hesablaşmalar sərbəst konvertləşən valyuta vasitəsilə həyata keçirilirsə, onda 531 “Malsatan və podratçılara qısamüddətli kreditor borcları” hesabının tərkibində “Sərbəst konvertləşən valyuta ilə malsatan və podratçılarla hesablaşmalar” adlı sərbəst subhesabın açılması tövsiyyə edilir. 5. Malsatanlardan sərbəst konvertləşən valyuta ilə hesab-faktura olan alıcı təşkilat onları adi qaydada aksepit edir, başqa sözlə 201-1, 201-2, 201-3, 202- 1, 202-2, 202-3, 202-4, 202-5, 202-6, 521, 442 və s. hesablar və 531-ci hesab 83 kreditləşir. 60-cı hesab üzrə uçot xarici valyuta ilə aparıldıqda onun manatla ekvivalenti də göstərilməlidir. Əgər, xidmət ayın 17-də göstərilmişdirsə, hesab-faktura ayın 20-də yazılmışdırsa və ödənişə ayın 25-də təqdim edilmişdirsə, onda əməliyyatı ayın 17-də mövcud olan məzənnə ilə əks etdirmək lazımdır. 6. 212 “Törəmə müəssisələrin qısamüddətli debitor borcları” adlı hesabın tərkibində aşaıdakı subhesablar açıla bilər: 1. “Törəmə müəssisələrlin qısamüddətli debitor borcları” 2. “Asılı müəssisələrlin qısamüddətli debitor borcları” 3. “Birgə fəaliyyət haqda müqavilə üzrə qısamüddətli debitor borcları”. 7. Hər bir müəssisənin uçot siyasətində borclar üzrə əlavə xərclərin tərkibi və silinməsi qaydası, borc öhdəlikləri üzrə gəlirlərin hesablanılması və bölüşdürülməsi üsulları, habelə borc vəsaitlərinin müvəqqəti yerləşdirilməsindən alınan gəlirlərin uçotu qaydası açıqlanılmalıdır. 8. 501 “Qısamüddətli borclar” və 401 “Uzunmüddətli borclar” adlı sintetik hesablar üzrə aşaıdakı qaydada analitik uçotun təşkili təklif olunur: - borcların alınması forması üzrə; - borcalanlar üzrə; - borcların ödənilməsi müddətləri üzrə. 9. Uçotu sadələşdirmək məqsədilə 501 saylı hesabı “Qısamüddətli kreditlər və borclar üzrə hesablaşmalar”, 401 saylı hesab isə “Uzunmüddətli kreditlər və borclar” adlandırmaq məqsədə uyğun olardı. |