Energetika va sanoatni axborotlashtirish

3.2. Korxona ichki muhitini yaxshilash yo‘nalishlari
Menejmentda eng muhim tushuncha bu tashkilotdir. Har qanday tashkilot
atrof -muhitda joylashgan va ishlaydi. Barcha tashkilotlarning istisnosiz har
qanday harakati faqat atrof-muhit uni amalga oshirishga imkon bergan taqdirdagina mumkin.
Ichki muhit uning hayotiy kuchining manbai . U tashkilotning ishlashi uchun zarur bo'lgan potentsialni o'z ichiga oladi , lekin shu bilan birga u muammolar manbai va hatto uning o'limi bo'lishi mumkin.
Tashqi muhit tashkilotni resurslar bi lan ta'minlaydigan manba. Tashkilot tashqi muhit bilan doimiy almashinuv holatidadir va shu bilan o'zini yashash imkoniyatini beradi.
Tashkilotning ichki muhiti - bu tashkilotning texnik va tashkiliy shartlarini belgilaydigan va boshqaruv qarorlarining natijasi bo'lgan muhit.
Tashkilot o'z faoliyatining kuchli va zaif tomonlarini aniqlash uchun ichki muhitni tahlil qiladi . Bu zarur, chunki tashkilot biron bir ichki imkoniyatga ega bo'lmasdan tashqi imkoniyatlardan foydalana olmaydi .
Shu bilan birga, u tashqi tahdid va xavfni kuchaytiradigan zaif tomon-
larini bilishi kerak.
Tashkilotlarning ichki muhiti quyidagi asosiy elementlarni o'z ichiga oladi.
Ishlab chiqarish :
ishlab chiqarish hajmi , tarkibi , stavkalari ;
mahsulot assortimenti ;
xom ashyo va materiallar bilan ta'minlash, zaxiralar darajasi , ulardan foyda-
lanish tezligi.
Korxonaning tashqi va ichki muhiti tahlilini tashkil etish. Atrof muhit tahlili
undan foydalanish darajasi , zaxira imkoniyatlari; ishlab chiqarish ekologi- yasi; sifat nazorati ; patentlar, savdo markalari va boshqalar.
Xodimlar : tuzilishi , malakasi , ishchilar soni , mehnat unumdorligi , kadrlar almashinuvi , ish haqi ,
xodimlarning qiziqishlari va ehtiyojlari .
Boshqaruvni tashkil qilish: tashkiliy tuzilish, boshqaruv usullari , menejment darajasi , yuqori rahbariyatning malakasi , qobiliyati va qiziqishlari , kompani- yaning obro'si.
Marketing: Ishl ab chiqarishni rejalashtirish va mahsulotni sotish bilan bog'-
liq barcha jarayonlarni qamrab oladi.
Masalan: ishlab chiqarilgan tovarlar, bozor ulushi , tarqatish va marketing kanallari , marketing
byudjeti va uning bajarilishi , marketing rejalari va dasturlari , sotishni ilgari surish, reklama, narxlar.
Moliya bu korxonaning butun ishlab chiqarish va xo'jalik faoliyatini ko'rish imkoniyatini beradigan ko'rsatkichdir. Moliyaviy tahlil muammolarning manbalarini sifatli va miqdoriy jihatdan aniqlash va baholashga imkon beradi .
Korxona madaniyati va imidji: korxona imidjini yaratuvchi omillar; korxonaning yuqori imidji yuqori
malakali ishchilarni jalb qilish, iste'molchilarni tovarlarni sotib olishga rag'batlantirish va h. k.
Ishlab chiqarish jarayonida ishtirok etadigan har bir kishining o'z qiziqishlari bor:
Shunday qilib, tashkilotning ichki muhiti uning hayotiy kuchining manbai . U biron bir tashkilotning ishlashiga imkon beradigan potentsialni o'z ichiga oladi va shuning uchun ma'lum vaqt ichida mavjud bo'lib, omon qolishi mumkin.
Ammo ichki muhit muammolarni va hatto tashkilotning zaruriy ishlashini ta'minlamasa, o'limga olib kelishi mumkin. Shuning uchun korxona ichki muhitiga ko’proq e’tibor qaratib, oqilona yo’l bilan uning yaxshilash yo’llarini ishlab chiqishi kerak.
Tashkilotning tashqi va ichki muhitini ko'rib chiqib, tahlil qilib, ushbu mavzu bo'yicha asosiy xulosalarni chiqarish kerak.
Ichki o'zgaruvchilar asosan boshqariladigan va tartibga solinadigan tashkilot
ichidagi vaziyat omillari .
Boshqaruv e'tiborini talab qiladigan tashkilotning ichki muhitining asosiy parametrlari : maqsadlar, tuzilish, maqsadlar, texnologiyalar va odamlar. Barcha ichki o'zgaruvchilar bir-biri bilan bog'liq.
Ulardan birini o'zgartirish boshqalariga ma'lum darajada ta'sir qiladi . Texnologiyalar singari bitta o'zgaruvchini takomillashtirish, agar bu o'zgari- shlar odamlar kabi boshqa o'zgaruvchiga salbiy ta'sir ko'rsatsa, unumdorlikni oshishiga olib kelmasligi mumkin.
Tashkilotning ichki farovonligi bog'liq bo'lgan ichki parametrlarga va
ularning o'zaro ta'siri tashkilotning umumiy maqsadlariga erishishga yordam beradi . Biroq, tashkilotning muvafqiyati shuningdek, tashkilotning tashqi muhitiga bog'liq bo'lib, ularsiz biron bir tashkilotning hayot aylanishi mumkin emas. Rahbar tashqi muhitni hisobga olishi kerak.
Tashkilotga bevosita ta'sir ko'rsatadigan omillar to'g'ridan-to'g'ri ta'sir
qiluvchi muhit bilan, qolgan omillar - bilvosita ta'sir etadigan muhit bilan bog'liq. Xuddi ichki o'zgaruvchilar kabi , atrof -muhit omillari ham o'zaro bog'liq va bir-biri bilan o'zaro ta'sir qiladi .
Tashqi muhit murakkablik va noaniqlik xususiyatlariga ega.
Shunday qilib, o'rganish kerak bo'lgan asosiy narsa shundaki , tashqi omillar ichki muhit omillari bilan birgalikda tashkilot faoliyatiga hal qiluvchi ta'sir ko'rsatadi . Barcha o'zgaruvchilar bir-biri bilan chambarchas bog'liq va bir-
biriga ta'sir qiladi .
Menejer ushbu barcha omillarni birgalikda, hech birini ko'zdan qochir-
masdan tahlil qilib, to'g'ri qaror qabul qilishga qodir bo'lishi kerak.
Xulosa
Bugungi kunda korxona va tashkilotlar boshqaruv tizimida strategiyani amalga oshirish bu - amaliy ma’muriy ish bo’lib, tashkil etish, moliyaviy rejalashtirish, kerakli siyosatni yuritish, motivlarni va kompaniya madaniyatini hamda boshqarish usullarini yaratish, qisqasi kompaniya maqsadlarini amalga oshirishga xizmat qiluvchi hamma harakatlar majmuasidan iborat.Kompaniyaning ko’rinishi qanday bo’lishi va qanday raqobat mavqeiga ega bo’lishi lozimligini aniqlash bu kompaniyaning strategik tasviri yoki ko’rinishi demakdir. Zamonaviy rahbar o’z kompaniyasining mavqeini va ushbu mavqega ta’sir etuvchi muhit qanday o’zgarishini tasavvur etishi lozim.Strategiyaga mosyo’nalishni belgilash deganda biz asosiy boshqaruv funktsiyalarini tushunamiz.Rahbarning vazifasi noqulay vaziyatga ijobiy ta’sir etuvchi tezkor strategiyalarni qo’llab, vaziyatni nazoratga olishdir.Strategiyani quvvatlovchi ishchanlik muhitini yaratish - bu asosan menejerning tashkiliy o’zgarishlarni amalga oshirishi, xo’jalikni to’g’ri yuritishi va ishchi-xodimlarni maqsadlarni bajarishga jalb etish jarayonidir. Tijorat banklarida ishlab chiqariladigan maxsulot o’zida bank operatsiyalarini,bank xizmatlarini va bank ishlarini aks ettiradi. Jadvalda operatsiyalar o’tkazganda paydo bo’ladigan xavf-xatar nuqtai nazaridan bank maxsulotlari xilma-xillig iko’rsatilgan. Bank maxsulotlarini sotishdagi strategik yo’nalish, bank taraqqiyotining muhim muammosi bo’lib hisoblanadi. Umumiy ma'noda ularni funktsional-ob'ekt yo’nalishli, asosiy maqsadi bir gurux bank maxsulotlarini sotish yo’li bilan yoki mijozlar ma'lum guruxining aloxida bank maxsulotlariga bo’lgan ehtiyojlarini qondirish yuli bilan daromad olishdan iborat banklarga ajratish mumkin. Bu tizimda xisob raqamlar rejasining o’zgarishiga moslanish imkoniyatini, xisob va shaxsiy raqamlarning o’zgaruvchan tuzilmasini, mijozlarning istalgan soni bilan ishlashni, komission yig’imlarni qo’shib yozibqo’yishning turli usullarini, rivojlangan tizimlarda tuzilmali cheklashlarning oldini ta'minlash kerak. Ko’pchilik muammolar boshqaruv sifatiga, bank marketingiga tashkilot tuzilmasiga, moliyaviy oqimlarga, xisob-kitobga, iqtisodiy taxlilga, biznes-rejalashtirishga, shuningdek, xodimlar malakasiga chambarchas bog`liq bo`ladi.
Bizningcha, korxona va tashkilotlar tuzilmalarida strategik boshqaruvni takomillashtirishda quyidagi yo`nalishlarga asosiy e`tiborni qaratish maqsadga muvofiqdir:
1.O`z xodimlarini ish malakasini oshirishga qaratishi lozim va ko`proq yosh xodimlarni sinov asosida ishga qabul qilish.
2.Diversifikatsiyalash (yangi turdagi tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish).
3.Xodimlar sonini ish hajmiga moslashtirish (qo`shimcha ishchi kuchlarini korxonaga jalb qilish).
4.Yangi texnika va texnologiyani sotib olishga mablag` ajratishini ko`zda tutish.
Strategik boshqaruv tamoyillarini to`g`ri belgilash va boshqaruv tizimining samarali amal qilishini ta`minlashning asosiy maqsadi bozor iqtisodiyotida yuz berishi mumkin bo`lgan ichki va tashqi nomutanosibliklar va ortiqcha ishlab chiqarish inqirozlari, hamda xom-ashyo va materiallarning samarsiz ishlatilishini oldini olishdan, ishlab chiqarishni boshqarishni bozor talablariga tobora ko`proq moslashtirishdan iboratdir, deb aytish mumkin. Bugungi kunda modernizatsiyalash jarayonlari mamlakatimiz hayotining deyarli barcha jabhalarini qamrab olgan. Respublikada yangi ishlab chiqarish sohalarini yaratish va eskilarini modernizatsiya qilish, yangi texnologiyalarni joriy qilish bo`yicha katta ishlar amalga oshirilmoqda. Bugungi kunda mamlakatimizni ham tashqi, ham ichki bozorda mavqega ega bo`lishini ta`minlash uchun korxonalarni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik qayta jihozlashni yanada jadallashtirish, zamonaviy, moslashuvchan texnologiyalarni keng joriy etish darkor. Korxonalar raqobatbardoshligini oshirish qat`iy tejamkorlik tuzilmasini joriy etish, ishlab chiqarish xarajatlarini va mahsulot tannarxini kamaytirishni talab etmoqda. O`tgan yili faoliyat ko`rsatayotgan korxonalarni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik qayta jihozlash hamda zamonaviy, yuksak texnologiyalarga boshqaruv tizimini takomillashtirish yo`nalishlarini belgilash dastlab bo`linmalar va ularning tarkibiy guruhlarining bajarayotgan ishlari ko`lamini aniq belgilab berish, ularning ma’suliyatida bo`lgan ishlar uchun vakolatlilik darajasi va javobgarligini to`g`ri taqsimlashga qaratilishi zarur. Yuqorida ta`kidlangan boshqaruv tamoyillarini tadbiq etishda quyidan yoki yuqoridan vujudga kelayotgan tashabbuslarni qo`llab quvvatlash, bu tashabbuslarni chuqur o`rganish orqali avtonom qarorlar qabul qilish va hatto alohida moddiy mablag`lar bilan ta`minlash imkoniyatlarini yaratish kerak bo`ladi. Bunda bir tomondan tarkibiy bo`linmalarning o`zaro hamkorlik qilishlari uchun sog`lom muhit yaratilib borilsa, ikkinchi tomondan bo`linmalar o`rtasida halol raqobat muhitini shakllantirish imkoniyat tug`iladi. Xulosa qilib aytganda, bozor iqtisodiyoti shiddat bilan rivojlanib borayotgan bir paytda korxonalar faoliyatini to’g’ri tashkil qilish hamda samarali boshqarish orqali yuqori daromad olish masalasi dolzarb masalalardan biri bo’lib turibdi. Bu masalani hal qilishda esa bizga strategik rejalashtirish hamda strategik boshqaruv tizimi va uni amalga oshiruvchi raxbarlar hamda top menejerlarning yordamiga ehtiyoj seziladi. To’g’ri tanlangan va rejalashtirilgan strategik boshqaruv tizimi – korxona va tashkilotlarning, shu jumladan, moliya muassasalarining muvaffaqiyat kalitidir. Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev shuni ta’kidladilarki, “ O‘z oldimizga qo‘ygan marralarga erishish uchun bizda tabiiy resurslar ham, kuch va imkoniyatlar ham, salohiyat ham yetarli.
Ortimizda tog‘dek tayanch va suyanch bo‘lib turgan ko‘pmillatli xalqimiz, hayot yo‘llarida to‘g‘ri yo‘l ko‘rsatadigan mo‘‘tabar nuroniylarimiz, mehnatkash, oqila opa-singillarimiz, ilg‘or va zamonaviy fikrlaydigan, dunyoda hech kimdan kam bo‘lmagan azmu shijoatli yoshlarimiz bor.
Eng muhimi, jamiyatimizda tinchlik-osoyishtalik, millatlararo totuvlik, bag‘rikenglik va mehr-oqibat muhiti hukm surmoqda. Biz barchamiz “Yangi O‘zbekistonda erkin va farovon yashaylik!” degan yagona maqsad atrofida birlashib, mas’uliyat va javobgarlikni chuqur his etgan holda, fidokorona mehnat qilib, o‘z orzu-maqsadlarimizga, inshoolloh, erishamiz.”⁷

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati:

1. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev, 2020-yil 29-dekabr, Oliy Majlisga murojatnomasi.
2. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev, “ Iqtisodiyotni rivojlantirish va kambag’allikni qisqartirishga oid davlat siyosatini tubdan yangilash chora-tadbirlari to’g’risida”gi PF-5975-son. 2020-yil 20-mart
3. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev, PQ-4477-son, 04.10.2019y.
4. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mirziyoyev, Toshkent sh, 2017-yil 7-fevral, PF-4947-son
5. I.A.Karimov, “O’zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo’lida”, Toshkent. O’zbekiston. Yoshlar to’grisida yutboshimiz fikri nutqidan. 2015-yil 10-aprel.