Erkaklar jinsiy sistemasi

Spermatogen yoki egri – bugri kanalchalar

• Devorida 2 ta element mavjud:
• Xususiy qobiq – tashqaridan yupqa qobiq
• Spermatogen epiteliy – kanal bo’shlig’ini o’ragan qalin qavat
• Kanalchalar orasida S.T.B.T.li interstitsiy uchraydi
• Tarkibi:
• qon va limfa tomirlari
• B.T. elementlari
• interstitsial hujayralar (Leydig hujayralar yoki glandulotsitlar)

o Har bir kanalcha limfatik kanalchalar bilan zich o’ralgan. Erkaklik jinsiy gormoni boshqa gormonlardan farq qilib, qon oqimiga emas, balki limfa oqimiga quyiladi

• Xususiy qobiq – 2 ta hujayrali va 2 ta hujayra bo’lmagan qavat almashinib joylashgan:

• Fibrotsitsimon hujayralar qavati – eng tashqaridan

o’rovchi qavat

• Tashqi hujayrasiz qavat – kollagen tolalar va amorf matriks
• Mioid hujayralar qavati:

− urchuqsimon hujayralar
− oxirlari orqali bir-biriga bog’lanib, uzluksiz zanjir hosil qiladi
− xususiy qobiqqa baryer xususiyatini beradi
− shuningdek, ular orqali spermatogen epiteliy va qon o’rtasida intensive moddalar almashinuvi kechadi
− qisqarish xususiyati orqali spermatozoidlar hamda suyuqliklarni kanalchadan to’rga o’tishini yengillashtiradi
− parakrin faktorlar ajratadi ular sertoli hujayralaridan androgen bog’lovchi omil ishlab chiqarilishini stimullaydi

• Ichki hujayrasiz qavat
• BMga o’xshash tuzilgan
• Spermatogen epiteliy BMsiga qo’shiladi

• Spermatogen epiteliy – BMda yotadi va 2 tip hujayralar:

• Xususiy epitelial hujayralar – Sertoli hujayralari
• Spermatogen hujayralar

• Spermatogen hujayra turlari:
• turli yetilish bosqichidagi hujayralar
• asta – sekin BMdan kanalcha bo’shlig’iga

harakat qiladi

• Spermatogoniylar
• Spermatotsitlar
• Spermatidalar
• spermatozoidlar

• Spermatidalar
• bo’linmaydigan jinsiy hujayralar
• spermatozoidlarga o’tadi
• quyidagi ko’rinishlarda bo’ladi

• Spermatozoidlar – kanal bo’shlig’idagi hujayralar

• Erta spermatidalar: −

meyozdan hosil bo’ladi
− yumaloq, yorqin yadroli
− epiteliy o’rtasida

O’rta spermatidalar:	−	oval shaklda
	− −	to’q yadro xivchinsiz

• Kechki spermatidalar:

− mayda
− zich yadroli
− xivchinli
− kanal bo’shlig’iga yaqin

• Spermatogoniylar

— Eng kam yetilgan hujayralar
— Mitotik bo’linib 2 xil hujayra hosil qiladi
— Stvol hujayralar kam bo’linadi, BM da yotadi
— Spermatogenezga kiruvchi spermatogoniylar tez
bo’linadi va BM ga yaqin joylashgan

• Spermatotsitlar
• Meyoz holidagi hujayralar
• BM dan biroz uzoqda
• Yadroda xromatin yaxshi bilinadi

• Sertoli hujayralar – follikulyar hujayralar

− Hujayraning bazal qismi spermatogoniylar orasidagi bazal membranada joylashgan
− Organellalar hujayraning katta qismini tashkil qiladi
− Apikal qismida ko’p sonli sitoplazmatik o’simtalar kanal bo’shlig’iga o’sadi
− Yon yuzasidagi qo’ltiqsimon chuqurchalarda
rivojlanayotgan spermatogen hujayralar joylashgan
− Har bir hujayra to yetilguncha bu aloqani saqlaydi
− Shu bilan bir vaqtda Sertoli hujayrasi bir necha spermatogen hujayrasi bilan bog’lanadi
− O’rta va kechki spermatidlar Sertoli hujayrasi bilan tubulobulbar kompleks hosil qiladi. Har bir kompleksda Sertoli hujayraga botib kirgan 4-24 ta tor naysimon o’simtalar bor

− Sertoli hujayralar taxminan bir hujayralar qavati balandligida yon o’simtalar orqali zich kontakt hosil qiladi
− Bu kontakt orqali spermatogen epiteliyo’zaro aloqa qilmaydigan 2 qismga bo’linadi:
− bazal – spermatogoniylar va erta
spermatidalar
− adlyuminal – qolgan qism spermatogen hujayralar joylashgan

• Bu kontakt gematotestikular baryerda