Эркин иқтисодий ҳудудлар

Qurilish materiallari
– binolar (inshootlar) qurish va ta‟mirlashda 
ishlatiladigan tabiiy va sun‟iy ashyolar hamda buyumlar. 
Qo„shma korxona 
– boshqa mamlakatlar firmalari ishtirokida bunyod qilingan, 
tashkiliy jihatdan yagona yuridik shaxs sifatida rasmiylashtirilgan korxona. Qo„shma 
korxona o„zaro manfaatdorlik negizida, hukumatlararo shartnomalar asosida tashkil 
qilinib, ishlab chiqarish, ilmiy-ishlab chiqarish, ilmiy-texnika vazifalarini echishga 
qaratiladi. Ta‟sischilarning o„z mulklarini birlashtirish va badallari hisobiga qo„shma 
korxonaning moliyaviy fondi yaratiladi. Qo„shma korxona, asosan, chet el texnikasi, 
texnologiyasi, investitsiyasi asosida barpo etilib, mahalliy xomashyo va ishchi kuchi 
hisobiga ishlaydi, o„z mustaqil balansiga ega bo„ladi, to„liq xo„jalik hisobi asosida 
faoliyat olib boradi. Qo„shma korxonaning chet ellik ta‟sischisi daromad hissasini o„z 
mamlakatiga olib chiqib ketish (o„tkazish) huquqiga ega bo„ladi. 
Qo„shma tadbirkorlik 
– bir qancha hamkorlar, shu jumladan, turli davlat 
hamkorlarining umumiy tarbirkorlik faoliyati. Qo„shma tadbirkorlik uchun 
tadbirkorlik faoliyatining barcha ishtirokchilarining iqtisodiy manfaatlarini kelishish 
zaruriy holat hisoblanadi. 
Qo„shma tadbirkorlik hududi
– mamlakatning bojxona hududidan tashqarida 
joylashgan sifatida qaraladigan, maxsus bojxona, ijara, soliq, valyuta, viza, mehnat va 
boshqa rejimlar joriy etiladigan, soliq va bojxona imtiyozlari asosida xorijiy kapital 
qo„yilmalari va qo„shma tadbirkorlikni amalga oshirish uchun qulay shart-sharoitlar 
yaratiluvchi davlat hududining maxsus qismi. 
H 
 
Hisob stavkasi, 
hisob foizi stavkasi, qayta moliyalashtirish stavkasi – markaziy 
banklarning tijorat banklari rezervlarini to„ldirish va ularning o„z mijozlariga bank 
xizmatlari ko„rsatish uchun beradigan kreditlariga belgilaydigan foiz stavkasi; tijorat 
banklari Markaziy bankdan olgan kredit resurslari uchun to„laydigan haq. Hisob 
stavkasi bozor mexanizmidagi g„oyat muhim iqtisodiy vosita, davlatning pul 
siyosatida qo„llaniladigan kuchli iqtisodiy dastak. Hisob stavkasi pul bozoridagi 
talabga ta‟sir ko„rsatishning asosiy vositasi hisoblanadi. Iqtisodiyotda o„sishni 
tezlatish maqsadlarida hisob stavkasi pasaytiriladi yoki aksincha, iqtisodiyotda o„sish 
jadallashib, tovarlarni sotish qiyinlashganda o„sishni sekinlashtirish uchun hisob 
stavkasi oshiriladi. Hisob stavkasiga pul bozoridagi talabdan tashqari kutiladigan 

---

381 
inflyatsiya darajasi ham ta‟sir ko„rsatadi. Inflyatsiyadan ko„riladigan yo„qotish hisob 
stavkasini oshirish orqali qoplanadi. Masalan, me‟yordagi hisob stavkasi 4 % bo„lib, 
inflyatsiya 3 % darajasida kutilsa, amaldagi hisob stavkasi 7 %ni tashkil etadi. 
Markaziy bankning hisob stavkasi qancha yuqori bo„lsa, tijorat banklari o„zlari 
taqdim etadigan kreditlar uchun oladigan foizi shu qadar yuqori bo„ladi.
Hisobot
– korxonalar, tashkilotlar, kompaniyalar tomonidan o„z faoliyati 
to„g„risida davriy (oy, chorak, yil) va belgilangan shaklda tuziladigan, davlat, 
statistika va moliya organlariga taqdim etiladigan axborot, ma‟lumotlar, hisob-kitob 
hujjatlari. 
Hukumat
– davlatning oliy kollegial organi. Hukumat turli mamlakatlarda 
turlicha nom bilan ataladi: Vazirlar Kengashi (Fransiya, Italiya, Polsha), Vazirlar 
Mahkamasi (Buyuk Britaniya, O„zbekiston) va h.k. O„zbekistonda hukumat Vazirlar 
Mahkamasi deb nomlanadi. U ijtimoiy hayotning barcha sohalariga rahbarlik qiladi. 
Hukumat tarkibi Prezident tomonidan shakllantiriladi. 

---

382