Eshonqulov O. E. va boshq. Genetika: Akad litseylar uchun darslik / A. E. Eshon e 99 qulov, K. N. Nishonboyev, M. Bosimov
Yüklə 2,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
chala birikish
deb ataladi. G enlar chala birikishining sababini tushunish uchun jinsiy hujayralarning yetilishida kuzatiladigan 24 Genetika meyoz jarayonni eslash kerak. I meyozning profazasida muhim jarayon — krossingover kuzatiladi. G om olog xrom osom alar k o n ’yugatsiyalashib allel genlari bilan almashinadi. N atijada gametalarning bir qismi yangi genlar kombinatsiyasiga ega b o ‘ladi. Shuning uchun yangi avlodda ota-onalarnikidan farq qiluvchi yangi belgilar kombinatsiyasi vujudga keladi. Krossingover natijasida hosil b o ‘lgan gametalar ham da shu gam etalardan hosil b o ‘lgan avlod bir xil nom bilan krossoverlar deb ataladi. Krossingoverga uchram agan gametalar ishtirokida hosil b o ‘lgan avlod nokrossoverlar deb ataladi (5-rasm). Endi M organ qoidasini ifodalaymiz: bitta xromosomada joy- lashgan genlar birikuv guruhlarini hosil qiladi va nasldan naslga bog‘langan holda o ‘tadi. Ularning birikish kuchi shu genlar orasidagi masofaga teskari proporsionaldir. G enlar orasidagi maso- fa morganida deb ataladigan birlik bilan ifodalanadi; 1 morganida 1% krossingover kuzatiladigan genlar orasidagi masofaga teng. Biz yuqorida ko‘rib chiqqan misolimizdagi ikkita gen orasidagi masofa 5-r a s m. Drozofila pashshasining tana rangi va qanotining uzun-kaltaligini belgilovchi genlarning birikkan holda naslga o‘tishi. 25 17 morganidaga teng. G enlarning birikuviga bag‘ishlangan tajri- balar yordam ida biz xrom osom alarning genetik xaritalarini yaratamiz. Odam xromosomalari genetik xaritalarini aniqlash uchun D N K zondlari, somatik hujayralarni duragaylash, avtomatik kompyuter tahlil usullaridan foydalanamiz. Test topshiriqlari 1. Mendel qaysi organizmlardan o ‘z tajribalarida foydalanadi? A) Bakteriya B) O‘simlik C) Hayvon D) Virus 2. T.G.Morgan irsiyat qonunlarini qaysi organizmlarda qo‘llash mumkinligini tekshirib k o ‘rdi? A) Bakteriya B) O‘simlik C) Hayvon D) Virus 3. Nechta xromosomada joylashgan genlar birikish guruhini hosil qiladi? A) 1 B) 2 C) 3 D) Bir nechta 4. Har bir organizmda bog‘lash guruhlarining soni qaysi toplamida- gi xromosomalar soniga teng bo‘ladi? A) Gaploid B) Diploid C) Triploid D) Poliploid 5. Odam xromosomalarining birikish guruhi nechaga teng? A) 46 B) 23 C) 2 D) 44 6. Kulrang va normal qanotli drozofilaning genotipi qaysi javobda to‘g ‘ri k o ‘rsatilgan? A) BB BB B) BB bb C) bb BB D) bb bb 7. Bir xromosomada joylashgan genlar bog‘lanib o ‘tganligi sababli faqat ota-ona belgilari kuzatilib, yangi belgilar kuzatilmaydi. Bunday bog‘lanish qanday ataladi? A) Chala birikish C) Oraliq birikish B) To‘la birikish D) To‘gri javob yo‘q 8. Krossingoverga uchramagan gametalar ishtirokida hosil bo‘lgan avlod qaysi javobda to‘gri k o ‘rsatilgan? A) Krossoverlar B) Nokrossoverlar C) Jinsiy xromosoma D) Somatik xromosoma. 6 -§ . Jin sg a bog‘liq belgilarning nasldan naslga o ‘tishi Hayvonlar va o ‘simliklarda erkak va urg‘ochi organizmlar nis- bati 1 : 1 , ya’ni erkak va urg‘ochi organizmlar soni va urg‘ochi organizmlar soni taxm inan bir-biriga teng b o ‘ladi. Sitologik tekshirishlar natijasida urg‘ochi va erkak organizmlar bir-biridan ayrim xromosomalari bilan farqlanishi aniqlangan. |