Əxlaq Ərəbcədə “təbiət,xasiyyət” kimi mənalara gələn hulk və huluk sözlərindəndir. Ahlak, kişinin doğumdan itibaren sahip olduğu özellikleri, yetiştirilme tarzı ile birlikte edindiği değerler ve toplumsal değerlerin bütünüdür

Əxlaq Ərəbcədə “təbiət,xasiyyət” kimi mənalara gələn hulk və huluk sözlərindəndir.
Ahlak, kişinin doğumdan itibaren sahip olduğu özellikleri, yetiştirilme tarzı ile birlikte edindiği değerler ve toplumsal değerlerin bütünüdür. Kişiden kişiye, toplumdan topluma değişen ahlaki değerler temel olarak doğru-yanlış, iyi-kötü ve kabul edilebilir-kabul edilemez olanın belirlenmesini sağlayan değerler bütünüdür. Ahlakın bir toplumun düzenini sağlayan, kişiler arası ilişkileri düzenleyen bir rolü de vardır.
Əxlaq mövzusu üzərində bütün dinlər dayanmışdır. Əslində bütün batil dinlərin qurucuları insanları əxlaqlı olmaları üçün tərbiyə etmişlər. Amma əxlaq mövzusuna ən böyük qiyməti və yeri yenə də islam dini vermişdir. Bu dinin gözəlliklərindən biri də gözəl əxlaqa, yüksək ədəbə dəvət etməsi, pis əxlaq və xüsusiyyətlərdən isə çəkindirməsidir. Bu din kamil din olduğundan, şəriət və ağıl baxımından bəyənilən hər şeyi özündə cəm etmişdir.
Allah-Təala insanlığı inancsızlığın zülmətindən çıxarıb iman və gözəl əxlaqın işığına qovuşdurmaq üçün peyğəmbərlər və səmavi kitablar göndərmişdir. Allah insanları heç zaman rəhbərsiz buraxmamamış və sonuncu kitab olaraq Qurani-Kərimi və sonuncu peyğəmbər Həzrət Məhəmmədi (s) göndərmişdir.
İslâm dininde ahlâkın büyük bir önemi ve değeri vardır. İslâmın gayesi insanları güzel ahlâk sahibi yaparak olgunlaştırmaktır. İslâm güzel ahlâk demektir. Peygamberimiz (s.a.s.) şöyle buyurmuştur:
“Ben güzel ahlâkı tamamlamak için gönderildim.”^[1] Bir müslümanın değeri ahlâkının güzelliği ile ölçülür. Peygamber Efendimiz:
“Sizin bana en sevimliniz ve kıyamet gününde bana en yakınınız ahlâkı en güzel olanınızdır.”^[2] buyurarak bu gerçeği dile getirmiştir.
Peygamberimize:
“Allah katında en sevgili kullar kimlerdir?” diye sordular:
Peygamber Efendimiz:
“Ahlâkı en güzel olanlardır”^[3] buyurdu.
İbadetler nasıl dinimizin emri ise, ahlâkî vazifeleri yerine getirmek de dinimizin emridir. İslâmda ibadetlerin bir gayesi de kişileri kötülükten sakındırmak ve iyi ahlâk sahibi yapmaktır.
Qurani-Kərimdə etiqad, ibadət və əxlaqa aid əsaslar bir çox ayələrdə birlikdə buyurulub. Bu da iman ilə əxlaqi davranışlar arasında qırılmayan əlaqənin olduğunu göstərmək üçündür. Əxlaq anlayışı bir insanın bütün davranışlarını əhatə edər. İbadətin də hikməti insanı gözəl əxlaq sahibi olmağa yönləndirməkdir. Bunun üçün gözəl əxlaq müsəlmanların aynasıdır. Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: “İman baxımından möminlərin ən kamili ailəsinə şəfqət və mərhəmət göstərən, əxlaqı gözəl olandır”. 
İslam dini əxlaqın gözəlliyinə üstünlük verən din və ya düşüncə sistemidir. Həzrət Məhəmməd (s) “İslam gözəl əxlaqdır” buyurmuşdur. Həzrət Peyğəmbərin (s) gözəl əxlaqa təşviq edən çox gözəl sözləri vardır. “Möminlərin iman baxımından ən kamil olanı əxlaqı ən gözəl olandır” , “Aranızdan ən çox sevdiklərim və qiyamət günündə mənə ən yaxın olanlarınız əxlaqı ən gözəl olanınızdır” hədisləri əxlaqı tərif edən hədislərdəndir. Qurani-Kərimdə ədalət, əhdə sadiqlik, əfv etmək, düzgünlük, ata-anaya itaət, sevgi, qardaşlıq, mərhəmət kimi gözəl əxlaqı təşviq edən və zülm, haqsızlıq, riya, həsəd və s. bu kimi xüsusiyyyətləri nəhy edən ayələrin yer alması ilahi kitabda əxlaqa nə qədər əhəmiyyət verildiyinin bir göstəricisidir. 
Sevgili Peyğəmbərimizin (s) əxlaq barədə buyurduqlarını bir yerə toplasaq, bir kitaba sığmayacaq qədər geniş kəlamlar ortaya çıxar. O, sadəcə, bu sözləri söyləməklə kifayətlnməmiş, həmçinin gözəl əxlaqı həyatında yaşayaraq, insanlara nümunə olmuş və onu öyrətmişdir.
Buna görə də Peyğəmbər (s) əxlaqı İslam əxlaqının ən gözəl tərəflərini ortaya qoymuşdur. İslam dinində əxlaqın böyük bir əhəmiyyəti vardır. İslamın qayəsi insanları gözəl əxlaq sahibi edərək kamilləşdirməkdir. Həzrət Məhəmməd (s) buyurur: “Mən gözəl əxlaqı tamamlamaq üçün göndərildim”. Bir müsəlmanın dəyəri əxlaqının gözəl olması ilə ölçülür. Bu barədə Həzrət Peyğəmbər (s) ona ən sevimli olanların gözəl əxlaq sahibləri olduğunu buyurmuş, “Allah qatında ən sevimli qullar kimlərdir” sualına da “Əxlaqı ən gözəl olanlardır” cavabını vermişdir. 
Gözəl əxlaqı qorumaq Allah-Təalanın əmridir. Bir insanın elədiyi pis hərəkətlərin ailədən başlayaraq bütün cəmiyyətə qədər zərəri vardır. Bunun üçün əxlaqa zidd hərəkətləri görüb, onun yanından etinasızlıqla ötmək bu çatışmazlıqalrın yayılmasına şərait yaratmaq deməkdir. Gözəl əxlaq zidd davranışları nəsihət və təsirli sözlərlərlə düzəltməyə çalışmaq, yaxşı xarakterli olmağa təşviq etmək cəmiyyət üçün önəmli bir vəzifədir.
İnsan dünyaya tərtəmiz halda gəlir. Əgər ata-ana tərəfindən gözəl tərbiyə edilib, gözəl xasiyyətlər aşılanırsa, gözəl əxlaqlı olaraq yetişir. Düzgün tərbiyə olunmayan və ruhunu çirkin xasiyyətlər örtərsə, ondan gözəl əxlaq gözləməyə də dəyməz. Necə ki, bədənimiz xəstəlikərdən müalicə oluna bildiyi kimi, ruhumuz da pis vərdişlərdən müalicə oluna bilir. Sevimli Peyğəmbərimizi (s) də insanlara “Əxlaqınızı gözəlləşdirin”buyurmuşdur. 
İslamda ailə əxlaqından danışdıqda ailə daxili münasibətlərin məhz sevgi,qayğı fədakarlıq üzərində qurulması nəzərdə tutulur. Əgər ailədəki münasibət qeyd etdiyimiz təməllər üzərində qurularsa, bu cür ailə İslamın bizə tövsiyə etdiyi əxlaqlı ailədir. İslam dini ailənin bir inzibati qurum kimi formalaşmasının tərəfdarı deyil. Yəni, İslam dini ailəni cəmiyyətin təməli, bir kiçik məmləkət hesab edir. Lakin, İslam dini ailə başçısını idarə rəhbəri kimi görmək istəmir, o atanının anaya, övladına olan münasibətinin mənəvi bağlar üzərində qurulmasını, ailə üzvlərini fədakar görmək istəyir. Əgər övlad ata və ananın münasibətlərində bir-birilərinə fədakarlıq görərsə, artıq o özü mənəvi baxımdan inkişaf etmiş olacaq. Eyni zamanda övlad əgər bu cür ailədə böyümüş olsa, gələcəkdə düşəcəyi mühitə bu zaman təsir etmə qabiliyyətidə artmış olacaq. Aydın olur ki, ailə övlada nəzəri tərbiyə verdikdən sonra, əlbəttə, gələcəkdə onu fərqli bir mühit gözləyir. Əgər onun qarşılaşdığı mühit yaxşı deyilsə və övlad ailəsində nəzəri baxımdan gördüyü tərbiyəni əməli olaraqda görməyibsə, bu zaman o zəif xarakterli olar və mühit ona təsir edəcək. Amma valideynlər nəzəri baxımdan verdiyi tərbiyəni həmdə əməli olaraq övladına göstərə bilsə, övladın düşdüyü mühit yaxşı olmasa belə, o mühitə qarşı mübarizə apamaq gücündə olacaq. Ailə başçısının ailə daxilindəki münasibətidə çox önəmlidir. Çünki ata həm ailə başçısı, həmdə övladının ən yaxın dostu olmalıdır. Ata övladına dəstək olmalı, onun arzularına və məqsədlərinə çata bilməsi üçün ona kömək olmalıdır. Burada hər məqsəd və arzu nəzərdə tutulmur. Cəmiyyətə və özünə xeyir gətirəcək məqsəd və arzulardan söhbət gedir. Yoxsa ziyanlı, yalnız ötəri həvəsdən yaranmış olan arzu və məqsədlərdən ata övladını çəkindirməlidir. Bunların gələcəkdə cəmiyyətə və ona xeyir gətirməyəcəyini mehribanlıqla övladına bildirməlidir.
Ailədə toxunulması ən vacib olan nöqtələrdən biridə qadındır. İslam qadının ailədə hüquqlarının qorunmasına çox böyük önəm verir. Qadın ailənin sütununu meydana gətirən fərdlərdən biridir. Əksər ailələrdə ata ailənin dolanışığını təmin etmək üçün çox zaman evdə olmadığı üçün, ana daha çox övladla məşğul olur. Bu səbəbdən ana övladın yaxşı tərbiyə almasında böyük səy göstərməlidir. Ananın ataya göstərdiyi münasibətin necə olmasıda övladın tərbiyəsində çox önəmlidir. Hz. Əli bu məsələ barəsindədə belə buyurur: "Qadının cihadı ərinə yaxşı davranmaqdır"(Xisal .s.620)
Hər bir övladında öz növbəsində valideynlərinin itaətində durması vacibdir, Uca Allah bu barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur: "Rəbbin yalnız ona ibadət etməyi və valideynlərə yaxşılıq etməyi. (onlara yaxşı baxıb gözəl davranmağı)buyurmuşdur. Əgər onlardan biri və ya hər ikisi sənin yanında (yaşayıb) qocalığın ən düşgün çağına yetərsə,onlara: "Uf !" belə demə, üstlərinə qışqırıb acı söz söyləmə. Onlara xoş danış!(İsra -23)
Göründüyü kimi, ailənin hər bir üzvü öz məsuliyyətini dərk etsə və ailənin digər üzvlərinə qarşı İslamın buyurduğu kimi diqqətli, mehriban, xoş rəftar davranarsa, bu cür ailənin təməli sağlam olar. Belə ailələrin övladları dini dərk etmək baxımından da digərlərindən müsbət mənada çox fərqlənir, sağlam düşüncəli, eyni zamanda ibadətə, Allahı tanımağa, dərk etməyə meyilli olur. Ümumiləşdirilmiş şəkildə desək, İslam ailə daxili hakim qanunların ailə ocağını söndürməsinə qarşıdır. İslam, bu qanunların ailənin ümumi rifahına istiqamətlənməsini hətta evdə " mənim ki , sənin ki" kimi ifadələrin olmamasını ailənin "biz" məhvumundan ibarət olmasını tövsiyə edir.
İslam ədəbi və əxlaqı özünün orta mövqeyi və ədaləti ilə digərlərindən fərqlənir. O yerində mərhəmət və şəfqəti əmr edir, lazımi məqamlarda, cəza tədbirlərini tətbiq edərkən, Allah yolunda cihad edərkən və s. – vaxtlarda isə qətiyyətli olmağı tələb edir. Nəfsə görə qəzəblənməyi qadağan edir, pis əməllərin şahidi olduğu zaman Allah xatirinə qəzəblənməyi tələb edir. Allahın Öz kitabında və Peyğəmbərinin Sünnəsində bizə çatdırdığı bütün işlərdə belə olmaq lazımdır. Allah taala Öz kitabı Quranın ən gözəl, adil və doğru yola dəvət etdiyini vurğulayır. Bu, bütün işlərdə, ibadətlərdə, əlaqələrdə, ədəb və əxlaqda öz əksini tapır.
Bu din insanları ən gözəl əxlaqa səsləyir. Elə bir gözəl əxlaq və ya xüsusiyyət yoxdur ki, İslam şəriəti onun yerinə yetirilməsini tələb etməsin. Həmçinin elə bir şər və pis sifət yoxdur ki, İslam şəriəti ondan çəkindirməsin. Hətta bu din ən gözəl əxlaqı imanın əsaslarından biri etmiş və belə əxlaqa yiyələnənin ən kamil iman sahibi və başqalarından daha üstün olduğunu buyurmuşdur.
İslama görə əxlaq imanla əladərardır və öz qaynağını dindən alır. Əsasən islamda əxlaq prinsipləri Allahın kitabı olan Qurani Kərim və sevimli peyğəmbərimizin (s.ə.s) həyatı, sözləri və hədislərindən əldə edilir. Şəriətin əmr etdiyi kimi yaşamaq, əxlaqlı bir həyat yaşamaq hesab olunur. İslam əxlaqı beynəlxalq prinsipləri ilə insan və cəmiyyətin xoşbəxt olmasını hədəf götürür. İslam, inanc əsaslarıyla bərabər tutarlı bir əxlaqi həyat təqdim etdiyi üçün iman, əxlaq və ibadət arasında ayrılmaz bir bağ qurmuşdur.
Din və əxlaq tarix boyu çox yaxın əlaqə içərisində olmuşdur və bir-birindən ayrılmaz şəkildə bağlanmışdır. Din əxlaqı əsas meyar hesab edir və əxlaqsız din heç vaxt düşünülməz. Dinin əsası da Allahın razılığını özündə göstərən əxlaqdır. İslamın əsas məqsədi də əxlaqlı bir insan və cəmiyyət yetişdirməkdir. Uca din olan islam, insanlara əxlaqla dolu bir həyat yaşamağı təqdim edərək, onların əxlaqca yüksəlməsini təmin edir. Belə ki, peyğəmbərimizin (s.ə.s) əxlaqı tamamlamaq üçün göndərilməsi bu məqsədi açıq bir şəkildə dilə gətirir. Din insanın şəxsiyyətini inkişaf etdirərək yüksəldir və insanın davranışlarıyla maraqlanır. Onun davranışlarını tərbiyə edir. Din daima əxlaqlı yaşamağı tövsiyə edir. Ona görə də dini belə tərif etmişlər: “Din, insanların səadətə çatmaq üçün inanaraq həyatlarına tədbiq etdikləri əxlaqi dəyərlərin cəmidir”.
Çocuklarda Ahlak Gelişimi
Çocuklarda Ahlak Gelişimi Nasıldır?
Çocuklar çoğu şeyi olduğu gibi ahlaki değerleri de etraflarındaki yetişkinleri gözlemleyerek ve onların öğrettikleri sayesinde geliştirmektedir. Doğumdan itibaren özellikle ebeveynlerin değer yargıları ve yaşadıkları toplumun ahlaki yapısı ve kuralları çocuğun da kendi ahlaki değerlerini inşa etmesi için temel sağlamaktadır.
Aile ve Çevre Çocuğun Ahlak Gelişimini Nasıl Etkiler?
Ahlaki değerler doğuştan var olmayan, çocuğun büyüme sürecinde ebeveynleri ve çevrelerinden gözlemleyerek öğrendiği kavramlardır. Bu açıdan bakıldığında her çocuğun ahlak değerleri yetiştiği aileye ve içinde bulunduğu kültüre göre farklılık gösterecektir. Çocuğun ahlak gelişiminde ebeveynlerinin disiplin türü, davranışlarının sonuçları ile karşılaşıp karşılaşmadığı, ebeveynlerinin neden-sonuç ilişkisine dayalı bir eğitim verip vermediği, ebeveyn ve çocuk arasındaki sağlıklı iletişim ve ebeveynlerin nasıl bir rol model olduğu etkilidir. Ebeveynler kadar kültürel değerler, toplum kuralları ve normlar da çocuğun ahlak gelişimini belirleyici faktörlerdir. Çocuk içinde bulunduğu toplumda etkileşimde olduğu diğer bireylerden de öğrenmekte ve davranışlarını içinde bulunduğu toplumda kabul göreceği, takdir kazanacağı yönde şekillendirmektedir.
Çocuklarda Ahlak Gelişim Nasıl Desteklenmelidir?
Ahlak gelişiminde temel çocuğun öğretilen değerleri içselleştirmesidir. Olması gereken çocuğun etrafını gözlemleyerek, sorgulayarak ve öğrenerek kendi değer yargılarını yaratmasıdır. Ahlak gelişimi dışarıdan çocuğa dayatılan bir süreç değil, çocuğun kendi kişilik özellikleri ve değer yargıları ile oluşturduğu bir sistemdir.