F. M. Xalimova turizm geografiyasi o‘quv qo‘llanma

12.2. Maqsadli turizm turlari 
Maqsadli turizm bir nechta turlarga ajratiladi. 
1. Rereatsion turizm – dam olish maqsadidagi turizm turi bo‘lib, ko‘p davlatlar 
uchun turizmning ommaviy shaklidir. Bundan Ispaniya, Fransiya, Turkiya, Gretsiya, 
Italiya, Avstraliya kabi mamlakatlar keng foydalanadi. Rekreatsion turizm sayohatni 
davomiyligi bilan kiruvchi shaharlar soni ko‘p bo‘lmasligi bilan, havo transportidan 
keng foydalanishi bilan ajralib turadi. Dam olish maqsadida safarlar xilma-xilligi 
bilan farqlanadi va qiziqarli tomosha dasturlarini (teatr, kino, festival va h.k.). 
Xohishga ko‘ra, mashg‘ulotlar (ov, baliq ovlash, musiqali badiiy ijodiyot va h.k.) 
tashrif buyurgan mamlakatni milliy madaniyati bilan bog‘liq bo‘lgan sayohatlarni o‘z 
ichiga oladi. 
2. Davolanish va dam olish turizmi – sanatoriyalarda sog‘lig‘ini tiklash va dam 
olish turi ko‘proq yakka (individual), oilaviy shaklda bo‘ladi. Turizmni boshqa 
turlariga nisbatan bu turni muddati ko‘p, ya’ni 24-28 kun bo‘ladi. Inson organizmiga 
ta’sir etish vositasiga qarab davolanish uchun dam olish iqlimi, dengiz sohili, 
balchiqli va h.k. bo‘linadi. CHexiya, Fransiya, Italiya. 
3. SHahar turizmi – ko‘rish va tamosho qilish 
4. Qishloq turizmi – qiziqarli maqsadga tayangan bo‘lib, yildan-yilga kengayib 
bormoqda. 
Aholini yashash sharoiti har xilligi, urf-odati, an’analari, keyinishi, nima bilan 
Shug‘ullanishi, ular ichida hunarmandchilik. 

---

108 
5.Agro turizm – qishloq xo‘jalik, ya’ni qiziqqan deg‘qonchilik va chorvachilik 
tarmoqlarini borib ko‘rish m., paxtani qo‘lda terish (Hindiston, Pokiston, Markaziy 
Osiyo davlatlarida…..), Bolgariya atir gul xo‘jaliklarini, uni terishni ko‘rish.
6. Ekologik turizm – sof havoli, manzarali, kishilar kam yashaydigan va 
qo‘riqlanadigan joylarni ko‘rish. 
7. Sport turizmi – asosiy maqsadi turistlarga o‘zlari tanlagan sport turi bilan 
Shug‘ullanishga imkoniyat yaratib berishdan iborat. Sport turizmi zaruriy sharoitni 
talab etadi: ya’ni sport maydonlari, asbob uskunalar va dam oluvchilarni xavfsizligini 
ta’minlash va h.k. turistlarni sport maqsadiga bog‘liq holda 2 ga bo‘lindi. Birinchisi 
«Aktiv» qatnashish bo‘lib, bu qandaydir sport turi bilan Shug‘ullangan hisoblansa, 
ikkinchisi, «Passiv» holatda shunchaki ishtirok etishdan iborat. 
8. Ilmiy turizm – ta’lim va fanni o‘rganish maqsadida safarlarga chiqish. 
Harajatga til o‘rganishga borish va h.k. 
9. Ishchanlik turizmi – uchrashuvlar, konferensiyalar, kongresslar, samitlar, 
simppoziumlar 
savdo 
yarmarkalari 
ko‘rgazmalilik 
samolyot, 
avtomobil 
ko‘rgazmalari. 
10. Diniy ziyoratgoh turizm – (haj safari, ziyoratlar) mustaqillik davrida juda 
kengaydi. 
11. TaniShuv turizmi – tomosha qilish maqsadida turistlar dunyoning har xil 
joylarini borib tanishadilar va ko‘radilar. 
12. Sarguzashtli turizm – turistlarni ajoyib, qiziqarli joylarga ekspedetsiya 
uyushtiradilar, dengiz sayohatlariga olib borish. 
13. Qumsash turizmi – qarindoshlarnikiga, do‘stlarinikiga tashrif qilish. 
Yaxudiylar Isroilga, armanlar Armanistonga va h.k. 
14. Ijtimoiy turizm – bu davlat tomonidan ijtimoiy ehtiyojlarga ajratiladigan 
mablag‘lar hisobidan sayohat qilish. Bunga kam ta’minlangan, nogironlar olinadi. 
Kasaba uyushma tomonidan.
15. Ekzotika (g‘alati, g‘aroyib) turizmi – Gretsiya, Meksika, Rossiya, AQSH, 
O‘zbekiston g‘orlarga o‘lkan toshlar ko‘rinishi noyob daraxtlarga, Fransiya 

---

109 
«Aksara») firmasi Artika va Antraktidagi sayohat uyushtirdi. (Mahalliy aholi, 
morjlar, pingvinlar, Tyulenlar). 
Kosmik Rossiya kosmodromida xorijiy biznesmenlarni kosmosga qiladigan 
safarlar uchun taklif bor. Bu katta xarajat talab etadi. Parvozga chiquvchilar 
yozdirilmoqda. Kafolat so‘mmasi hozircha 5000 doll. belgilangan. Kosmosga parvoz 
qilgan 20 mln.doll «Kosmos»ga har kishi to‘lagan. 
3. Harakatlanish turlariga – yayov (piyoda) 5-6 to 50 km. gacha. Uglevodlarda 
(fil, tuya, ot, eshak, qo‘tos, it, bug‘i). 
4. JoylaShuv vositalari – otellar, mehmonxonalar, sanatoriyalar, tur bazalar, 
turistik uylar va boshqalar. 
4a. Ishtirok etuvchilar soni bo‘yicha – individual (yakka), oilaviy guruhlar 
bo‘lib,
4b. Tashkiliy shakllari bo‘yicha – tashkil qilingan, tashkil qilinmagan 
(tashkilotlar tomonidan tashkil etilgan alohida shaxslar). Buning teskarisi – faol, 
tashabbuskor shakllarni yoki guruh turistlarni sayohatidir. 
Shaharlar turistlarni jalb etish manbai. 
Shahar – bu murakkab ijtimoiy – iqtisodiy «organizm», ko‘p tarmoqli xo‘jalik 
kompleksi, madaniy-tarixiy, ta’lim va fan rivojlangan insoniyat tarixidagi serqirra 
voqealar sodir bo‘ladigan joy hisoblanadi. 
Shahar turizmi deganda – turistik maqsadida yirik aholi punktlariga tashrif 
buyurganda u yoki bu shaharlardagi hayot tarzi to‘g‘risida tasavvur hosil qilinadi. 
Turizm ixtisoslashuvi nuqtai nazardan shahar turistik markazlari sifatida 
qo‘yidagilarni 
ko‘rsatish 
mumkin: 
madaniy-taniShuv 
turizm 
markazlarini, 
ishchanlikka doir turizm markazlarini, voqealar (hodisalar) turizmi, davolanish va 
dam olish turizmi va ziyorat qilish markazlarini, ko‘pgina yirik shaharlarda bir 
vaqtning o‘zida turizmning bir necha turlarini ko‘rish mumkin. Bularga: Parij, 
London, Rim, Berlin shaharni misol qilishimiz mumkin.