F. Q. Vahidov, T. B. Ağayev

 
 
XVI FƏSİL 
 
AİLƏNİN SOSİOLOGİYASI 
 
1. Ailənin mahiyyəti 
 
Ailə elə çoxaspektli sosial qurumdur ki, sosiologiyanın bütün bölmələrində ondan bəhs olunması təəccüblü 
deyil. O, özündə sosial təşkilatın, sosial strukturun, institutun və kiçik qrupun xassələrini təcəssüm etdirir. Ailə 
sosiologiyası daha geniş problemlər dairəsinin - sosiallaşdırmanın, təhsilin, siyasətin və hüququn, əməyin, 
mədəniyyətin və s. öyrənilməsi predmetinə daxildir; o, sosial nəzarət və sosial nizamsızlıq, sosial mobillik, 
miqrasiya və demoqrafik dəyişikliklər proseslərini daha mükəmməl başa düşməyə imkan verir. İstehsal və 
istehlakın əksər sferalarında sosioloji tədqiqatlar ailəyə istinadsız mümkün deyildir. 
Ailəyə maraq geniş  məzmunlu çoxfunksionallığın öyrənilməsində  əlavə unikal vasitəçi roluna idrakı 
maraqla dəstəklənir; onun bir fenomen kimi sosiomədəni, sərhəd mahiyyətli, sosiumun istənilən 
konstruksiyalaşdırılması zamanı strukturların kəsişməsində, makro və mikroanalizin sərhəddində qərarlaşan təbiəti 
xüsusilə əhəmiyyətlidir. Ailə sosietal proseslərin mikromühitin sosial davranışının nəticələrinə reduksiyasını həyata 
keçirmək və empirik yolla tədqiq olunan faktlarda qlobal səciyyəli problemləri müəyyənləşdirmək imkanlarına 
malikdir. 
Bu baxımdan ailənin tərifləri onun universallığının müxtəlif görüntülərini ehtiva etməyə çalışmalı  və 
burada, hər şeydən əvvəl, ailənin sosial instituta və sosial qrupa xas əlamətləri definisiyada toqquşmamalı, əksinə, 
üst-üstə düşməlidir. Ümumailə  fəaliyyəti, yaxud ailə davranışı haqqında təsəvvürlərə müraciət edərkən, ailənin, 
nikahını və qohumluğun 
[281 - 282]
 müxtəlif keyfiyyətli xüsusiyyətlərini birləşdirən qənaət-bəxş ailə defmisiyaları 
əldə etmək mümkündür. 
Ailə yaradan münasibətlər kimi ailənin həyat fəaliyyətinin müxtəlif tərəflərini vurğulayan çoxsaylı ailə 
defınisiyaları mövcuddur (məsələn, ailə bir-birini sevən insanlar, yaxud ümumi əcdadları olan və ya bir yerdə 
yaşayan  şəxslər qrupudur; ailənin  əlamətlərinin  əhatəli sıralanması da bu qəbildəndir).  Əhalinin nəsilartırma 
meyarlarını  və sosial-psixoloji tamlığını  nəzərə alan ailə defınisiyaları arasında sosioloq A. Q. Xarçevin verdiyi 
tərifə görə,  ailə  həyat yoldaşları, valideynlər və övladlar arasında tarixən konkret münasibətlər sistemi,