lar va boshqalar) o ‘z ta’sirini o ‘tkazadi. Yaxlit arealning yuqorida ko‘rib o ‘tilgan turlari hayvon turlarining tarqalishi ekologik sharoit larga uzviy bog‘liqligidan dalolat beradi. Yaxlit areallaming shakli yashash sharoitlarining bir xilligi va o ‘xshash bo‘lishi bilan bog‘liq. Ch. Darvinning fikricha, har bir tur yoki sistematik guruh umumiy bo‘lgan o ‘zak turdan kelib chiqadi va bitta hududda paydo bo‘ladi. Bunga monofiletik kelib chiqish deyiladi. Keyinchalik tur popu- 70
latsiyasi qo‘shni hududlarga tarqaladi va uning areali kengayadi. Yuqoridagilar asosida yaxlit areal birlamchi areal deb yuritiladi. 2. D og‘li areallar. Bunday areallarda uchrovchi turlar areal doira- sida alohida-alohida guruhlar hosil qilgan holda joylashadi. Guruh lar arealda dog‘lar shaklidagi ko‘rinishda joylashadi va ular o ‘rtasida o ‘zaro kuchli bog‘lanish kuzatilmaydi. 3. Uzilgan areallar. Tur tarqalgan arealning ikki va undan ortiq qismlarga bo‘linib ketishi uzilgan areallar shakllanishiga olib kela di. Mazkur areallarda populatsiyalar orasidagi aloqalar ham butun lay uzilgan bo‘ladi. Masalan, ko‘k zag‘izg‘on Pireney yarim oroli- da va Uzoq Sharqda yashaydi. Arealning uzilishi yer yuzidagi turli o ‘zgarishlar tufayli sodir b oiish i ham mumkin, ya’ni tur tarqalgan dastlabki areal bo‘linishi natijasida turlaming o ‘zaro aloqasi uziladi. Masalan, tog‘li hududlardagi tektonik harakatlar natijasida yuzaga keladigan o ‘zgarishlar ayniqsa, sutemizuvchilar areallarining uzili- shiga sabab bo‘ladi. Gondvana, Lemur, Pangeya va boshqa qadimiy quruqlik massivlarining mavjud bo‘lganligi haqidagi gipotezalar areal lar uzilishini tushuntirishga yaqqol misol bo‘la oladi. Bu gipotezaga
