iqlim g ‘arbdan sharqqa tomon y o ‘nalishga nisbatan shimoldan ja nubga tomon tez o ‘zgaradi. Tog‘li hududlarda ko‘pchilik turlaming areallari tog‘ tizmalari bo‘ylab cho‘ziladi va bu holat tizmalarda bir xil sharoitlar mavjudligidan dalolat beradi. 4.3. Areal tiplari va ularga xos xususiyatlar Areallami turli tiplarga ajratishda qator ko‘rsatkichlarga, jum ladan, arealning hajmi va umumiy tuzilishiga e ’tibor qaratiladi. Odat da, areallar yaxlit, dog‘li va uzilgan areal tiplariga ajratiladi. 1. Yaxlit areallar. Bunday areallami hosil qiluvchi turlar areal may donining deyarli barcha qismida tarqalgan va bir-biriga juda bog‘liq bo‘ladi. Yaxlit areal tipining quyidagi turlari farq qilinadi: a), sirkumpolyar areallar. Bu kabi areallar yuqori kengliklarda uchraydi va globusda xaritalashtirilganda yaqqol ifodalanadi. Bunday areallar qutb hayvonlari uchun xos bo‘lib, oq ayiq, shimol bug‘usi, Arkti ka qushlari sirkumpolyar areallami hosil qiladi. Mazkur areallarda muhit sharoitlari o ‘xshash bo‘lib, ular asosan Arktika hayvonlari uchun xosdir; b). sirkumboreal areallar. Bu turdagi areallar shimoliy yarim shar- ning janubiy qismida shakllanadi va taygada yashovchi los, rosomaxa hamda lochinsimon yapaloqqushlarga xosdir. Sirkumboreal areallami tropik guruhga mansub hayvonlar (tropikopolitlar) hamda okeanlar- da yashovchi hayvonlar ham hosil qiladi. Quruqlikda sirkumboreal areallar yuqori sistematik taksonlar (oilalar, turkumlar) uchun xos bo‘lib, to‘tiqushlar areali bunga tipik misol bo‘la oladi; d). lentasimon yoki cho ‘ziq areallar.Bu xildagi areallar ekologik omillar tufayli arealning cho‘zilishi natijasida paydo bo‘ladi. Ular 69
