maydonda murakkab iqlimiy xususiyatlar namoyon bo‘ladi va nati jada qo‘ng‘iz turlarining kichik areallari hosil bo‘ladi. Tog‘larda den giz sathidan balandligiga ko‘ra ham juda ko‘p to‘siqlar qayd etiladi va ular o ‘zlarining mikroiqlimiy xususiyatlari, o ‘simlik formatsiyalari, tuproq tarkibi va boshqalar bilan o ‘zaro farqlanadi (Lopatin, 1971). Turli tipdagi cho‘llar bu yerda yashashga moslashmagan turlar uchun asosiy to‘siq sanaladi. Bunda cho‘l egallagan maydon muhim 77
o ‘rin tutadi. Saxara cho‘li Efiopiya faunasining asosiy qismini shi- moldan, ya’ni Palearktika faunasidan ajratib turadi. Indo-Malay fauna elementlarining shimolga tomon tarqalishiga Old Osiyo va Himolay cho‘llari hosil qilgan to‘siqlar qarshilik ko‘rsatadi. Faqatgina chek ka sharqda Osiyo cho‘llarining tugashi sababli, Indo-Malay faunasi tarkibidagi turlar Xitoy orqali Primoryegacha kirib boradi. Turlaming tarqalishida makon va zamon ham alohida ahami yatga ega. Ayrim turlar, garchi ulaming tarqalishi uchun qulay joy lar bo‘lishiga qaramasdan, bu joylami egallab olishga hali ulgurish magan. Vaqt o ‘tishi bilan bunday joylar egallab olinishi mumkin. Insonning yaratuvchilik faoliyati tufayli hayvonlaming tarqalishi ga to‘sqinlik qiluvchi ayrim g ‘ovlar o ‘z ahamiyatini yo‘qotib bormoq- da. Masalan, daryolaming ikkala qirg‘og‘ini tutashtimvchi ko‘prik va shu kabi boshqa inshootlaming qurilishi kulrang yumronqoziq va boshqa turlaming tarqalishiga imkon yaratgan bo‘Isa, irrigatsiya tizimlarining qurilishi suv havzalari va ulaming qirg‘og‘idagi turlar- ning tarqalishida muhim o ‘rin tutadi. Amu-Buxoro kanalining ishga tushishi natijasida Amudaryo havzasi ma’lum darajada Zarafshon
