Fakulteti guruh talabasi ning

1.5. Qazib chiqarishning har qanday tizimining samaradorligi.
Neft bera oluvchanlikni oshirish uchun bug’li issiqlik ta’siridan foydalanilgan. Qazib chiqarishning har qanday tizimining samaradorligi iqtisodiy ko’rsatgichlar bilan belgilanadi – neft qazib olishdagi xarajatlar, neft olish va neft olish koeffitsiyenti sur‟atlari. Neft qazib olishning “sovuq” usullari Og’ir neftlarni qazib olishning “sovuq” metodlariga birinchi navbatda ‘CHOPS’ metodini kritish mumkin, bu metod kuchsiz sementlangan kollektor jinslarning yemirilishi hisobiga qum bilan birga neftniqazib chiqarish va neft va qum qorishmasini oqishi uchun qatlamga mouvofiq sharoitni vujudga keltirish ehtimoliga ega (Kanadadagi Lloydminster koni).
‘CHOPS’ metodini qo’llashda ekpluatatsion xarajatlar kam bo’ladi va katta investitsiya talab qilinmaydi, lekin, bunday holda neft beraoluvchanlik koeffitsiyenti 10 % dan oshmaydi. “Sovuq” usulda neft qazib olishda maxsus jihozli nasoslardan keng foydalaniladi (misol uchun, vintli nasos), bu nasoslar yordamida maxsus vujudga keltirilgan qatlam flyuidi va qum qorishmalari tortib olinadi. Qumlarni qazib olish yuqori o’tkazuvchanlikga ega bo’lgan uzun kanallarni hosil qiladi (yoki kovaklarni hosil qiladi). tajribalar shuni ko’rsatadiki ba‟zi kanallar ekspluatatsion quduqlardan 200 metrgacha masofagacha qochishi mumkin. Ko’pikli neft bilan yuqori o’tkazuvchan kanallar birgalikda neft oluvchanlikning yuqori koeffitsiyentini ta’minlaydi va Lloydminster konidaga bir qancha neftli qatlamlarda yuqori mahsuldorlik kuzatiladi. Sovuq qazib olish texnologiyasining tijorat samaradorlikga ega bo’lsadauning imkoniyatlarini chegaralaydigan bir qancha belgilar mavjud.
Mavjud baholangan belgilar bo’yicha hozirgi vaqtda qazib olinadigan neft hajmi 36 500 m³/sut. tashkil qiladi (230 000 barr./sut.), bunda keyingi o’n yillikda qazib chiqarish hajmi 50 % ga pasayishi prognoz qilinadi. Mahsuldorlikning bunday pasayishiga quyidagi mezonlar sabab bo’ladi:
- sovuq metod bo’yicha mahsulot olish uchun yaroqli konlarni yo’qligi;
- kanallar to’ri bo’yicha suvni oqib kelishi hisobiga quduqlarning suvlanishi;
- qatlam bosimi va qatlam energiyasini pasyishi;
- suyuqli oqimi pastligi va yuqori gaz omili;
- yuqorida ko’rsatilgan sabablar ta’sirida 7-8 yildan ortiq quduqlardan foydalanish imkoniyati yo’q.
Og’ir neft va tabiiy bitumni eritmalardan foydalanib qazib olishning “Sovuq” metodi safiga VAPEX’ metodni qo’shish mumkin, bu metod bo’yicha gravitatsion drenaj rejimda qatlamga eritma haydaladi. Bu metod bo’yicha gorizontal quduqlar bug’i foydalanib qatlamga ta’sir qilish taxmin qilinadi. Yuqorida eritma haydash hisobiga bulardan eritma kamerasi hosil qilinadi (uglevodorodli eritma shuningdek, etan yoki propan). Neft undagi eritmalar diffuziyasi hisobiga suyuladi va gravitatsion kuch ta‟siri ostida mahsulot olinadigan quduqlar tomon kameralar chegarasi bo’yicha oqib tushadi. Bu metod bo’yicha neft olish koeffitsiyenti 60 % yetadi, lekin ma’suldorlik su’rati ancha past. Shunday qilib, og’ir neft va tabiiy bitum uyumlarini qazib chiqarishning “sovuq” metodlari bir qator kamchiliklardan iborat. Bu kamchiliklarga neft qovushqoqligining maksimal qiymati bo’yicha chegaralanishi va qazib chiqarish su’ratining pastligi. Shuning uchun og’ir neft va tabiiy bitum konlarini qazib chiqarishni loyhalashga qatlamga issiqlik metodi orqali ta‟sir qilish bilan bog’liq holda amalga oshirilishi kerak.