Moslik munosa- bati
|
A — A.Navoiy. .
B — «Mahbub ul-qulub» asarining muallifi. A=B
|
| |
Qisman moslik munosabati
| |
A — deputat.
B — huquqshunos.
| |
Bo‘ysunish muno- sabati
|
A — tarix.
B — 0‘zbekiston tarixi
|
Birga bo‘ysunish muno- sabati
|
A — shifokor
| |
B - kardiolog C - endokrinolog
|
Qarama-qarshilik muno- sabati
|
A - ta’m B - achchiq
| |
C - shirin A
|
Zidlik munosabati
|
A - urush.
B - adolatli urush.
|
Tushunchalar o‘rtasidagi munosabatlarni bilish ularning maz- muni va hajmini aniqlashtirishga, aloqadorlik tomonlarini topish- ga yordam beradi. Masalan, «talaba» va «yoshlar yetakchisi» tushunchalari o‘rtasidagi munosabatni aniqlash asosida «Ba’zi talabalar yoshlar yetakchisidir» degan mulohazani hosil qilish mumkin.
Tushunchalar bilan bajariladigan mantiqiy amallar
Thshunchalarni chegaralash va umumlashtirish. Tushunchani chegaralash — jins (hajmi keng) tushunchadan tur (hajmi tor) tu- shunchaga flkran o‘tishdan iborat. Tushuncha chegaralanganda jins tushunchaning mazmuniga tur tushunchani hosil qiluvchi belgilar qo‘shiladi. Masalan:
Inson —» ayol —>■ o‘zbek ayoli —> o‘zbek shoirasi —> shoira Uvaysiy. Chegaralash amali yakka tushunchada to‘xtaydi.
Thshunchani umumlashtirish tur (hajmi tor) tushunchadan jins (hajmi keng) tushunchaga flkran o‘tishdan iborat. Bunda berilgan tushuncha tur tushuncha deb qabul qilinib, uning mazmunidan tur hosil qiluvchi belgilar chiqarib tashlanadi. Natijada, maz- mun jihatidan unga nisbatan torroq, lekin hajmiga ko‘ra kengroq bo‘lgan jins tushuncha hosil bo‘ladi. Masalan: Olma daraxti —> mevali daraxt -> daraxt -> o‘simlik.
216
Umumlashtirish amali eng umumiy tushuncha — kategori- yalarda to‘xtaydi.
Tushunchani chegaralash va umumlashtirish amallari ilmiy bilishda va kundalik turmushda keng qo‘llaniladi.
Ta’riflashning struk- turasi
|
Aniqlanuvchi qism — mazmuni ochib berilishi lozim bo‘lgan tushuncha.
Aniqlovchi qism — aniqlanuvchi tushuncha- ning mazmunini ochib beruvchi tushunchalar.
|
|
Dostları ilə paylaş: |
