Falsafiy tafakkur taraqqiyoti bosqichlari: G‘arb falsafasi

Jordj Berkli (1658-1753) sub'ektiv idealizmning yirik vakillaridan biri. Berkliga Lokkning birlamchi va ikkilamchi sifatlar haqidagi g‘oyalari ta'sir o‘tkazgan. Berkli nazaricha, mavjud bo‘lishliq» - «idrok qilishda» demakdir.

David Yum

David Yum

 (1711.7.5 Edinburg — 1776.25.8) — ingliz faylasufi, tarixchisi, iqtisodchisi. Agnostitsizmning asosiy prinsiplarini taʼriflab bergan. Sabablarini bilib boʻlmaydigan "taassurotlar" oqimi boʻlgan hissiy tajriba (bilimlar manbai) toʻgʻrisidagi taʼlimotni rivojlantirgan.

Jan-Jak Russo (1712-1778)-ma'rifat falsafasining eng ko'zga ko'ringan vakili, asl mutafakkir, o'qituvchi va san'atshunos, uning asarlarida shaxsga sig'inish, tabiatga sig'inish va ijtimoiy adolatsizlik hissi badiiy tarzda taqdim etilgan. Bu asosiy g'oyalar orqali uning ta'limoti ajoyib yaxlitlikka ega bo'ladi.

 Lametri (Lamettrie), Jyulyen Ofre de (1709.23.12, Sen-Malo, Fransiya — 1751.11.11, Berlin) — fransuz faylasufi, vrach. Fransiyada va Gollandiyada oʻzining materialistik-ateistik qarashlari uchun taʼqib qilingan. Buyuk Fridrix davrida Berlinda Akademiya aʼzoligiga saylangan. "Inson — mashina" (1748) asarida inson organizmi soat mexanizmiga oʻxshash oʻzoʻzidan harakatlanadigan mashina deb hisoblagan. 

Deni Didro (Diderot) (1713.5.10, Langr — 1784.31.7, Parij) — fransuz faylasufi, yozuvchisi, maʼrifat-parvari. 1751—80 yillarda "Ensiklopediya yoki fan, sanʼat va kasb-hunarlarning izohli lugʻati" (1—35-jildlar)ning asoschisi va muharriri. D. barcha mavjudotga materiyaning turli shakllari sifatida qaradi. Uning fikricha, materiya sifat jihatdan turlicha, unda oʻz-oʻzidan harakat, rivojlanish mavjud.

6. XVIII-XIX asr nemis falsafasi. (I.Kant, I.Fixte, Gegel, Feyerbax)

• XVIII asrning oxiri XIX asrning boshida Fransuz inqilobi voqealarining kuchli ta'siri ostida bo‘lgan, iqtisodiy va siyosiy jihatdan qoloq Germaniyada shunday falsafa vujudga keldiki, uning shakllanishida tabiatshunoslik va ijtimoiy fanlarning yutuqlari katta o‘rin tutdi.

• Nemis mumtoz idealizmining asoschisi Immanuil Kant (1724-1804).
• Kant fikricha, biz dunyoni qanday bo‘lsa, o‘shanchalikda emas, balki bizga qanday namoyon bo‘lishiga qarab bilamiz. Bizning bilimimizga faqat ashyolar ko‘rinishi yoki fenomenlar yetib keladi.
• His-tuyg‘u a'zolariga «narsa-o‘zida» («veщь v sebe») ta'siri natijasida hissiy tartibsizlik vujudga keladi.
• Ammo hodisalar dunyosiga inson ongidan mustaqil bo‘lgan ashyolar mohiyati bo‘lgan «narsa o‘zida» muvofiq keladi.